۲۶ مهر روز همیاری با مصدومان مین
۲۶ مهرماه ۱۳۹۲ بود که هفت کودک در روستای نشکاش از توابع شهرستان مریوان در استان کردستان بر اثر انفجار مین مصدوم شدند. در این حادثه انفجار مین، گشین دختر ۱۱ ساله پایش را از دست داد و آلا که فقط هفت سال داشت روشنایی یک چشمش برای همیشه تاریک شد.
درست است که تعداد مردان قربانی مین بسیار بیشتر از زنان است و آنها نیز از عواقب این سلاح های مرگبار رنج می برند، اما زنان نجات یافته از مین و سایر ادوات باقی مانده از جنگ تنها به خاطر زن بودن سختی های بیشتری را متحمل می شوند. جنگ ایران و عراق لقب یکی از طولانی ترین جنگ های قرن بیستم را از آن خود کرد.
پس از گذشت هشت سال، جنگ به پایان رسید و صلح سایه اش را روی شهرها و روستاها انداخت و بازسازی کشورشروع شد.
در طی دوران جنگ حدود بیست میلیون مین در دل خاک جا گرفت. با پایان جنگ گروههای پاکسازی وارد عمل شدند تا این قاتلین خاموش را برای همیشه به زباله دان تاریخ بسپارند. اما هنوز مین های زیادی باقی مانده اند و گویا با گذشت زمان آنها نیز در دل خاک ریشه دوانده اند. هنوز هم کودکان، زنان و مردان زیادی هستند که باید در زمان صلح تاوان جنگی را بدهند که سالهای پیش به پایان رسیده است.
گشین و آلا همواره ذهن من را درگیر خود کرده اند و از خود می پرسم آینده آنها چه می شود؟
نقش فرهنگ ، آداب و رسوم در زندگی این زنان که ساکن مناطق روستایی هستند بسیار پررنگ است. برخی اوقات حتی آموزش در روستاها و شهرهای مرزی با مشکل مواجه است. به طور کلی دو حالت برای زنان قربانی مین متصور است؛ حالت اول زنانی که خود قربانی مستقیم این سلاح های مرگبار هستند. این زنان بر اثر برخورد با مین دچار معلولیت می شوند و معمولا اعضای حرکتی یا اعضای حیاتی این زنان مانند چشم آسیب می بیند.
حالت دوم وضعیت زنانی است که فرزند یا همسر یا یکی از اعضای نزدیک خانواده آنها دچار حادثه می شود.
در حالت اول شاید بتوان ادعا کرد که مسیر زندگی زنان قربانی مین به طور چشمگیری عوض می شود. اگر این افراد زیر سن ازدواج باشند معمولا شانس تشکیل خانواده را از دست می دهند. به جرات می توان ادعا کرد که این اتفاق در مورد اکثر این دختران می افتد.
زن بودن در یک جامعه عشایری و روستایی خصایص خاص خود را دارد. در این جوامع زنان به طور مستقیم در تامین معیشت خانواده نقش دارند. وقتی بر اثر حادثه این زنان اعضای حیاتی بدن خود مانند پا یا چشم را از دست می دهند، مسلما نه تنها قادر به کار کردن نیستند بلکه نیاز به دریافت حمایت و رسیدگی هم دارند.
پس زمانی که یک عضو اثربخش جامعه کارایی خود را برای همیشه از دست می دهد، مسیر از پیش تعیین شده زندگی او نیز تغییر می کند و برای او سرنوشتی جز عزلت و انزوا نخواهد بود. و اما مشکل اساسی دیگر، به طور کلی نگاه جامعه به این دختران دارای معلولیت است. جامعه ایران گاهی فاقد فرهنگ معلولیت است و عدم برخورد انسانی با معلولان، و نبود امکانات ضروری حضور آنها در فضای عمومی را با مشکل مواجه می کند. این زنان اکثرا از جامعه منزوی شده و از زندگی اجتماعی طرد می شوند.
برای آنها نشستن در کنج خانه به مراتب قابل تحمل تر از عذاب کشیدن زیر نگاه های سنگین جامعه است. در برخی موارد خانواده‌ها به دلیل حضور دختر معلول در خانواده شان مشکل دارند و حتی حاضر به پی گیری پرونده او نیستند. در حادثه ای دخترک کوچک خانواده در هنگام چرای دام ها پایش را به خاطر برخورد با مین از دست داد و به همراه او یک راس گاو نیز کشته شد و … وضعیت زنان در حالت دوم به گونه ای دیگر دردناک است.
وقتی مرد یک خانواده روستایی و عشایری در نقاط مرزی بر اثر نقص عضو ناشی از مین خانه نشین می شود، تمام مسئولیت های سنگین زندگی متوجه زن این خانواده خواهد شد.در این مناطق امرار معاش از طریق مشاغل خارج از حوزه کشاورزی و دامداری، مرسوم نیست.
به همین دلیل زنانی که برای تامین معیشت به مشاغلی دیگر چون آرایشگری یا خیاطی روی می آورند، به شدت تحت فشار اجتماعی هستند. چرا که این قبیل شغل ها منطبق با هنجار های آن جوامع نیست. برای مردان این خانواده نان آور بودن زن و بالطبع سرپرست خانواده بودن وی باعث سرشکستگی است.
به حدی که برخی مردان حتی از بیان این موضوع که همسر آنها سرپرست خانوار است در عذاب هستند.
علی رغم این که زنان ایرانی با مشکلات اساسی ناشی از انفجار مین ها و سایر ادوات جنگی دسته و پنجه نرم می کنند ولی هیچگاه نقش اساسی در اقدامات علیه مین نداشته اند. هنوز چهره پاکسازی در ایران مردانه است. حضور زنان فقط در آموزش خطر مین دیده می شود حال آن که نیروی انسانی بالقوه ای در مناطق آلوده به مین نهفته است که می تواند نقش بسزایی در پاکسازی ایران از مین داشته باشد.
بدون شک حضور پررنگ زنان در اقدامات علیه مین تعادلی در این شغل «مردانه» به وجود آورده و راه را برای پاک کردن ایران از مین هموار می کند.