10 روش عالی برای آموزش و تقویت مهارت حل مسئله در کودکان
چه کودکتان نتواند جواب مسئله ریاضی اش را پیدا کند یا ناهارش را فراموش کرده باشد، مهارت های حل مسئله کلید کمک به مدیریت زندگی او است.
تحقیقی منتشر شده در سال 2010 در Behaviour Research and Therapy مشخص کرد بچه هایی که فاقد مهارت حل مسئله هستند احتمالا در خطر بیشتری برای ابتلا به افسردگی و خودکشی قرار دارند. علاوه بر این، محققان دریافتند آموزش مهارت حل مسئله می تواند سلامت ذهنی کودکان را هم بهبود بخشد.
شما می توانید مهارت های پایه حل مسئله را در دوران پیش دبستانی به کودک آموزش دهید و در دبیرستان و بعد از آن به تقویت این مهارت در کودک کمک کنید.
دلایل احتیاج کودک به مهارت حل مسئله
کودکان هر روز با مشکلات مختلفی از دشواری های تحصیلی تا مشکلات در رشته ورزشی مورد علاقه شان مواجه می شوند. با این حال، تعداد کمی از این مشکلات فرمولی برای حل دارند.
بچه هایی که در حل مسئله مهارتی ندارند ممکن است در مواجه با یک مشکل از حل آن دوری کنند. این کودکان ممکن است به جای اینکه انرژی شان را برای حل مسئله بگذارند آن را صرف دوری از مشکل و مسئله کنند. به همین دلیل است که کودکان بسیاری در مدرسه موفق نیستند یا برای حفظ روابط دوستانه شان مشکل دارند.
بچه های دیگر که فاقد مهارت حل مشکل هستند بدون شناخت انتخاب هایشان به شکلی ناگهانی انجام کاری را شروع می کنند. ممکن است کودک بچه همسن و سال خودش که صف را به هم می زند کتک بزند چون مطمئن نیست چه کار دیگری انجام دهد.
همچنین ممکن است وقتی اذیت شده از کلاس بیرون برود چون نمی تواند به هیچ راه دیگری برای جلوگیری از آن آزار و اذیت فکر کند. چنین انتخاب های ناگهانی ممکن است در بلند مدت مشکلات بزرگتری برای کودک به وجود بیاورد.
آموزش ارزیابی مسئله به کودکان
کودکانی که احساس ناکامی یا نا امیدی می کنند اغلب برای هدف قرار دادن و توجه به حل مشکل تلاشی نمی کنند اما وقتی راه حلی واضح برای حل مسئله به آنها بدهید نسبت به تواناییشان برای تلاش و حل آن مسئله احساس اعتماد به نفس بیشتری می کنند.
مراحل حل مسئله
-
شناخت مسئله: تنها بیان مشکل یا مسئله می تواند تفاوت زیادی برای حل مسئله در کودکانی که احساس می کنند گرفتار مشکل شده اند ایجاد کند. به کودک کمک کنید تا مشکلش را بیان کند. مثلا “من کسی را برای بازی در زنگ تفریح ندارم” یا “مطمئن نیستم باید به کلاس تقویتی ریاضی بروم یا نه”. -
در نظر داشتن حداقل 5 راه حل احتمالی: درباره راه حل های احتمالی آن مشکل با هم مشورت کنید. تاکید کنید همه راه حل ها لزوما نباید ایده های خوبی باشند (حداقل نه در این مرحله). اگر کودکتان برای پیدا کردن راه حل ها مشکل دارد به او کمک کنید. حتی جوابی ساده لوحانه یا ایده ای غیر واقعی یک راه حل احتمالی است. نکته اصلی کمک به پیدا کردن راه حل ها با کمی خلاقیت است و به این ترتیب کودک می تواند راه حل های احتمالی زیادی پیدا کند. -
شناسایی مزایا و معایب هر راه حل: به کودک کمک کنید تا پیامدهای مثبت و منفی هر راه حلی را که پیدا می کند بشناسد. -
انتخاب یک راه حل: وقتی کودک پیامدهای مثبت و منفی احتمالی را بررسی کرد او را برای انتخاب یک راه حل تشویق و راهنمایی کنید. -
امتحان راه حل: به او بگویید یک راه حل را امتحان کند و ببیند چه اتفاقی می افتد. اگر آن راه حل فایده ای نداشت می تواند راه حل دیگری را از راه حل هایی که قبلا پیشنهاد داده بود امتحان کند.
تمرین مهارت حل مسئله
وقتی مشکلات به وجود می آیند سعی نکنید آن مشکل را سریع برای فرزندتان حل کنید. به جای آن، به او کمک کنید از مراحل حل مسئله عبور کند. وقتی به کمک شما احتیاج دارد راهنمایی کنید اما او را تشویق کنید تا مسائل را خودش حل کند.
اگر نتوانست راه حلی پیدا کند قدم پیش بگذارید و به او کمک کنید تا درباره راه حل ها فکر کند اما فوری به او نگویید چه کاری انجام دهد.
وقتی با مشکلات رفتاری رو به رو می شوید از یک دیدگاه حل مسئله استفاده کنید. کنار هم بنشینید و به او بگویید “تو در این مدت مشکلاتی برای انجام تکالیفت داشته ای. بیا با هم این مشکل را حل کنیم.” شاید لازم باشد با بد رفتاری او برخورد داشته باشید اما بالاخره برای کودک روشن می شود شما در واقع به دنبال پیدا کردن راه حل هستید و دفعه بعد بهتر عمل می کند.
کمک به انجام تکالیف مدرسه،کلیدی ترین نکات برای کمک به انجام …
شما می توانید از دیدگاه حل مسئله استفاده کنید و به کودک کمک کنید تا مستقل تر شود. اگر فراموش کرد کتانی های میخ دارش را برای تمرین ببرد از او بپرسید “چه کار می توانیم بکنیم که دیگر کفش هایت را فراموش نکنی؟” به ا اجازه دهید تا خودش به دنبال راه حل و امتحان آنها باشد.
بچه ها اغلب برای حل مشکلات راه حل های خلاقانه ای پیدا می کنند. بنابراین ممکن است بگوید: من یادداشتی می نویسم و آن را به در می چسبانم تا یادم بماند قبل از رفتن کفش هایم را با خودم ببرم یا بگوید از شب قبل کیفم را می بندم و یک چک لیست آماده می کنم تا یادم بیاید چه وسایلی باید در کیفم بگذارم.
وقتی کودک مهارت حل مسئله را تمرین می کند او را حسابی تشویق کنید.
روبه رو شدن کودک با پیامدهای طبیعی حل مسئله
پیامدهای طبیعی هم می توانند مهارت های حل مسئله را به کودک آموزش دهند بنابراین در زمان مناسب اجازه دهید کودک با پیامدهای طبیعی کارهایش رو به رو شود. فقط مطمئن شوید انجام آن راه حل برای او مشکلی ایجاد نمی کند.
مثلا بگذارید وقتی درشهربازی هستید فرزند نوجوانتان اگر می خواهد همان 10 دقیقه اول همه پول هایش را خرج کند بعد باقی روز به او هیچ پولی ندهید. این کار باعث می شود شما برای حل مشکل با هم صحبت داشته باشید و به او کمک می کند تا دفعه بعد تصمیم بهتری برای به وجود نیامدن این مشکل بگیرد.
پیامدهای طبیعی مشکلات در واقع فرصتی عالی برای تقویت مهارت حل مسئله در کودک است.
راه حل های تقویت مهارت حل مسئله در کودکان
1.کمک به استقلال کودک برای تقویت مهارت حل مسئله
به کودکتان کمی فضا و اختیار عمل بدهید. در هر سنی که هست بگذارید اشتباه کند و به آنها یاد دهید چطور با وجود مشکلات پیشرفت کنند.
2. تقویت مهارت حل مسئله در کودکان با بازی های خلاقانه
آجرهای چوبی را که می شناسید. ساختن برجی محکم از آنها چطور است ؟ این بازی با پیش بینی عواقب هر حرکتی که انجام می شود به تقویت مهارت حل مشکل در کودک کمک می کند. بچه ها در هر سنی بیشترین موضوعات را در حال بازی کردن یاد می گیرند. مطمئن شوید بازی های آنها چالش کافی دارد و به تصور و تخیل آنها احتیاج دارد. در نهایت تقویت مهارت حل مسئله نتیجه انجام چنین بازی هایی است.
با این بازی ها کودکان خود را خلاق کنیم
3. ایجاد دست اندازهای گاه به گاه در مسیر تجربه های بچه ها
این مورد بر خلاف تقویت مهارت حل مسئله در کودکان است. دقت داشته باشید حتما راه حلی برای حل این مشکل وجود داشته باشد. هر چه اطلاعات درباره انتخاب ها بیشتر باشد آنها مجبور می شوند انتخاب بهتری داشته باشند.
4. پیدا کردن چند راه حل برای حل مسئله
هر زمانی که ممکن است تصمیم گیری را برای کودک آسان کنید. مطمئن شوید چون شما هر بار یک راه حل بی چون و چرا برای مشکلات کودک از قبل دارید کودک به طور معمول از تصمیم گیری های مشکل دوری نمی کند. بگذارید خودش هم با مشکل رو به رو شود و راه حل هایی را که به ذهنش می رسد برای حل مشکل امتحان کند.
5. تبدیل مهارت حل مسئله به بخشی سرگرم کننده در فرهنگ خانودگی
حل کردن مشکلات را سرگرم کننده کنید. ما همیشه در حال مواجه شدن با مشکلات هستیم پس چرا حل آنها را به یک چالش خانوادگی با دیدگاهی مثبت مثل انجام دیگر کارهای خانه تبدیل نکنیم؟
6. خواندن داستان هایی با محتوای حل مسئله با همدیگر
بعضی از داستان های مناسب با سن کودکان و نوجوانان که در آنها کودک یا نوجوان با مشکلی رو به رو می شود می تواند به تقویت مهارت حل مسئله در کودک کمک کند. داستان هایی را انتخاب کنید که شخصیت اصلی داستان با استفاده از هوش خود در حالی که با مشکل کنار می آید آن را حل می کند. چنین داستان هایی به کودک و نوجوان برای حل مشکل الهام و انگیزه می دهد.
کتاب های مناسب هر سن برای کودکان
7. تقویت مهارت حل مسئله در کودک با ساخت کار دستی و وسایل دست ساز
در این کار ماهر نیستید؟ مشکلی نیست، با کودکتان تمرین کنید و یاد بگیرید. در واقع، هر چه کودکتان شما را مشغول این کار و حل مئسله به صورت مرحله به مرحله ببیند بیشتر یاد می گیرد چطور مسائل را حل کند.
۲۶ ایده هنری جالب و سرگرم کننده برای کودکان
8. آموزش مراحل پایه حل مسئله
-
الف. شناخت مسئله (مثلا من همیشه از سرویس مدرسه جا می مانم.) -
ب. تقسیم مشکل به بخش های قابل مدیریت، به این شکل هیچ وظیفه ای غیرممکن به نظر نمی رسد.
-
تکالیفم را کامل نکرده ام. -
صبحانه ام را نخورده ام. -
دندان هایم را مسواک نزده ام. -
ناهارم را در ظرف مخصوص نگذاشته ام. -
کوله پشتی ام را آماده نکرده ام.
سعی کنید کودک هر بار یک قسمت را بر عهده بگیرد تا زمانی که مشکل حل شود.
9. تجربه شکست برای تقویت مهارت حل مسئله
اگر دوست نداریم شکست بچه هایمان را ببینیم پس تمایلی به یادگیری بچه ها هم نداریم. باید به کودک فرصتی برای حل مشکلاتش و مواجه شدن با پیامدهای آن و حتی شکست در حل آن مشکل را داد تا در روندی طبیعی با حل مسئله آشنا و در آن ماهر شود.
10. ارتباط کمک خواستن از بچه ها و تقویت مهارت حل مسئله
مطمئن شوید بچه ها متوجه شده اند شما به توانایی آنها برای حل مشکلات احترام می گذارید. مثلا می توانید بگویید “نمی دانم چطور می توانیم امسال، سال نو را پر از خاطره و خوش گذرانی شروع کنیم، تو چی فکر می کنی؟” مشورت کردن را به عنوان یک خانواده تمرین کنید. از اینکه چقدر کودکتان خلاق است حتما متعجب خواهید شد.
بیشتر بخوانید:
تفکر انتقادی چیست و تقویت آن در کودکان چه اهمیتی دارد؟
چطور به تقویت مهارت تصمیم گیری کودکان کمک کنیم؟