هر اثر هنری می تواند دنیایی را برای مخاطب آشکار کند، با دیدن آثار هنری می توان با دنیای اثر ارتباط برقرار کرد و از زمانی که فیلم بازتاب می کند اطلاعاتی به دست آورد. در واقع آثاری که بتوانند این «دنیا» را به نحو شایسته و خلاقانه تری ارائه کنند، مخاطبان بیشتری خواهند داشت.
در بین سریال های تلویزیونی این روزها پربیننده ترین سریال «گیل دخت» با حدود 6 میلیون بازدیدکننده در 4 ماه گذشته است. البته این بازدید فقط برای تلویزیون است و این سریال هر هفته پنجشنبه و جمعه از شبکه یک پخش می شود.
همین نوع مواجهه مخاطب با سریال های تلویزیونی روزانه نشان می دهد که مخاطبان رسانه ملی سلیقه و قیافه دارند. یعنی به زبان ساده تر، آنها به وضوح تفاوت بین اثرات قوی و ضعیف را درک می کنند.
در این گزارش ابتدا نگاهی آماری به تعداد بازدیدهای «گیل دختا» از تلویزیون خواهیم داشت و سپس سعی می کنیم به دنبال محورها و دسته بندی هایی باشیم که این اثر را در معرض دید قرار می دهد.
* 5 میلیون و 700 هزار بازدید برای «گیلدخت» ثبت شد.
پخش سریال 60 قسمتی «گیل دچت» از آبان ماه سال جاری از شبکه یک سیما آغاز شد و تا پایان بهار 1402 پخش می شود. این سریال تاریخی به کارگردانی مجید اسماعیلی و تهیه کنندگی محمدرضا شفیعی و نویسندگی مجید اسودگان به سفارش مرکز بین المللی پخش فیلم و سریال ساخته شده است.
نگاهی به آمار بینندگان سریال «گیل دشت» از ابتدای پخش نشان می دهد مخاطبان تلویزیون حدود 6 میلیون بار قسمت های این سریال را تماشا کرده اند. این سریال با بیش از 5.5 میلیون بازدید، پرمخاطب ترین سریال تلویزیونی ماه های اخیر محسوب می شود. قسمت اول این سریال 317000 بار و قسمت آخر (تا زمان این گزارش) 259000 بار دیده شده است.
همچنین قسمت بیست و ششم سریال گیلدخت با بیش از 369 هزار بازدید پربیننده ترین قسمت این سریال است. علاوه بر این، در میان پربیننده ترین قسمت های یک ماه اخیر، 5 قسمت از این سریال جزو پربیننده ترین قسمت های پلتفرم آنلاین Teleview و 9 قسمت از آنها در بین 20 قسمت پربیننده ماه گذشته قرار دارند.
*«گیل دخت» وام گیرنده ادبیات و سنت است
وی در پاسخ به این سوال که یک اثر هنری (سریال های تلویزیونی) با چه مولفه هایی قابل مشاهده است؟ می توان گفت: برای دیدن سریال، متن یا فیلمنامه خوب بسیار مهم است. در واقع هم متن و هم نحوه بیان و هم نوع روایت، اثر را از سایر آثار متمایز می کند. یکی از ویژگی های اصلی سریال «گیل دخت» داشتن فیلمنامه ای است که گویا ریشه در ادبیات و سنت دارد.
روزی فیلسوفی نوشت که هر ادراکی از گذشته اگر مدرن نباشد و با اوضاع زمانه خود سازگار نباشد بی ارزش است. یعنی بازگشت به گذشته امکان پذیر نیست، مگر اینکه بتوانیم گذشته را مدرن کنیم و در افق های معنایی امروز دوباره بخوانیم. در واقع به نظر می رسد «گیل دچت» هم چنین خصلتی دارد. یعنی می توان متن او را بر اساس افق های زندگی امروزی تفسیر کرد.
ادبیات رسمی و عامه پسند در زبان فارسی و نیز ادبیات سایر اقوام باستانی سرشار از داستان های جذاب عشق است. روایت هایی که در زندگی روزمره ایرانیان در اعصار مختلف بازتاب داشت. در ادبیات کلاسیک فارسی، اشعار حافظ و سعدی اوج شعر عاشقانه است.
وفاداری به مفهوم عشق
یکی از محورهای اصلی سریال «گیل دخت» عشق است. و این سوال می تواند یکی از نکات مهم در جذب مخاطب باشد. مفهوم عشق نه تنها در ادبیات، بلکه در فلسفه نیز بسیار مهم بود. از افلاطون که مفهوم عشق را در کتاب مهمی به نام پارتی مطرح کرد تا فیلسوفان متأخری چون رولان بارت (کتاب رولان بارت به نام «گفتار عاشق به فارسی ترجمه شد)، لویناس، نانسی، آلن بدیو و… موضوع «عشق» بود و سعی کردند به آن معنای جدیدی برای خود و مخاطبانشان بدهند.
عشق همیشه یکی از موضوعات اصلی سینما بوده است. از ابتدای تاریخ سینما یکی از ژانرهایی که همواره بینندگان زیادی را به سمت اکران جذب می کند ژانر فیلم های عاشقانه است. علاقه مندان به این دسته از آثار به تماشای حرکت بازیگران مورد علاقه خود می نشینند، گریه می کنند و در لحظات شیرینشان از ته دل می خندند.
گویی فیلم های عاشقانه تاییدی است بر این که عشق هنوز در دنیا مهم است و در سخت ترین لحظات زندگی می توان با عشق و عشق زنده ماند.
*طبیعت گیلان، طراوت بخش مخاطب
ارائه طبیعت گیلان یکی از شاخص های اصلی سریال «گیل دخت» است. گیلان به طور کلی و شهر رشت به عنوان شهر فرهنگ شناخته می شوند. فرهنگ با تمام ویژگی هایش. این شهر قدیمی که نام آن در کتاب حدودالعالم تألیف سال 372 هجری قمری و در کتب دیگر به نام های رشد و الرصد آمده است، یکی از مهم ترین شهرهای تجاری ایران و محل تردد ایرانیان و خارجی ها بوده است. تجار دوره صفویه و در زمان شاه عباس کبیر. بنابراین رشت دروازه ایران به اروپا محسوب می شود.
سریال گیل دخت گویا در سال های پایانی حکومت قاجار روایت می شود، در این دوره رشت قبل از شهرهای دیگر درگیر برنامه های عمرانی و نوسازی بود.
در شهر رشت رعایت بهداشت فردی، چیدمان، حسن معاشرت، پذیرایی، نظافت شهر، ایجاد آسایشگاه و خانه سالمندان و بیمارستان های دولتی، اهمیت دادن به آموزش، مطالعه کتاب و روزنامه، تماشای تئاتر و … . مسافران و مقامات دولتی را به خود جذب می کرد و در سفرنامه ها و خاطرات خود از آن صحبت می کرد.
در 50 سال اخیر به دلیل خونگرمی، مهربانی و سرزندگی مردم رشتی و تنوع غذا، این شهر همواره یکی از مقاصد مهم گردشگری ایران بوده و خواهد بود. به نظر می رسد بازنمایی طبیعت شهر رشت از دیگر مولفه هایی باشد که سریال «گیل دچت» را بیشتر جلوه داده است.
* «گیل دخت» و نگاه فرهنگی به غذا
به گفته محققان، آداب و رسوم و فرهنگ غذایی یک منطقه بسیار پیچیده تر از آن چیزی است که می توان در یک بشقاب خلاصه کرد. فرهنگ غذایی بخشی از میراث فرهنگی هر کشوری است که در کنار تاریخ، افسانه ها، موسیقی، کتیبه ها، لباس ها، آداب و رسوم و مذهب، ویژگی هایی از تاریخ آن کشور دارد. ایران به دلیل وجود اقوام و مناطق مختلف در گستره جغرافیایی این کشور از تنوع غذایی بالایی برخوردار است. از شمال به جنوب و از شرق تا غرب ایران، هر منطقه با توجه به مواد اولیه موجود، غذای خاص خود را دارد. سریال «گیل دخت» با اشاره ای ظریف به موضوع فرهنگ غذایی در شمال کشور، اهمیت این موضوع را روشن می کند.
اکشن سریال «گیل دخت» در دوره قاجار اتفاق می افتد، در میان پادشاهان قاجار، ناصرالدین شاه به دلیل علاقه زیاد به سفرهای اروپایی و ورود جنبه های فرهنگ بیگانه به ایران، نقش ویژه ای در معرفی آن داشت. غذاهای خارجی جدید به ایران. در زمان سلطنت وی، ساخت آشپزخانه در داخل خانه به منظور تغییر نقشه کلی خانه سازی و استفاده از قاشق و چنگال روی میز صورت گرفت.
در خانه های اشرافی معمولاً اتاقی که آشپزخانه بود در کنار اتاق نشیمن قرار داشت. در داخل اتاق مذکور از گچ و سنگ اجاق های فراوانی ساخته اند و اجاق های زیادی نیز وجود داشته است. برای هر قسمت داخلی و خارجی آشپزخانه جداگانه ای در نظر گرفته شد و مدیریت آشپزخانه بیرونی به آشپز و وظایف آشپزخانه داخلی به خدمتکار سپرده شد. در واقع آشپزخانه بعد از دوره قاجار وارد خانه ها شد و تحولی اساسی در فرهنگ غذایی ایرانیان ایجاد شد.
آشپزی ایرانی اگرچه سابقه بسیار طولانی دارد و در کنار روم و چین یکی از سه مکتب آشپزی جهان باستان است، اما آشپزی ایرانی به عنوان فضایی مستقل و با هویتی متمایز، پدیده ای جدید است.
در واقع اهمیت آشپزی و غذا در زندگی نامه های نوشته شده درباره زندگی شاهان و یا سفرنامه های مسافران و مستشاران خارجی و پژوهش های جامعه شناسی و مردم شناسی ایران در دوره های مختلف تاریخی کاملاً مشخص است. میهمان نوازی و پذیرایی از مهمانان در بین ایرانیان با بهترین غذاهای موجود در خانه گوشه خاصی از فرهنگ غذایی ایرانیان را ایجاد کرده است.
سریال «گیل دخت» سعی کرد این فرهنگ غذایی را به درستی ارائه کند، موضوعی که سال هاست مورد توجه سینماگران مختلف قرار گرفته است.
*نتیجه
در طول نیم قرن گذشته، سریال های تاریخی همیشه نقش مهمی در جذب مخاطب داشته اند. مردم با علاقه و اشتیاق بیشتری مجموعه های تاریخی را دنبال می کنند. البته نحوه برخورد با داستان ها و نحوه تصویرسازی در زمان تاریخی مورد نظر تأثیر تعیین کننده ای در استقبال مردم از این مجموعه ها دارد. «گیل دخت» را هم می توان در این سریال های تاریخی دسته بندی کرد.
این سریال با جلوه های بصری جنگلی زیبا و جذاب و مناظر نسبتا قابل قبول و لباس های رنگارنگ توانسته امتیاز قابل قبولی را از این منظر کسب کند. نور در بسیاری از فریم های سریال به شیوه نقاشان باروک (قرن هفدهم) به کار رفته و این امر جنبه روانی و حسی (زیبایی شناختی) به نقاشی ها بخشیده است.
اما قطعا این تمام ماجرا نیست و مقوله ها و مؤلفه های دیگری نیز برای جذب مخاطب لازم است، پرداختن به مفاهیمی چون «عشق» از یک سو و تلاش برای ارائه «فرهنگ» و «سنت» به کمک «ادبیات». از سوی دیگر، سریال «گیل دخت» را به اثری جذاب برای مخاطبان تلویزیون تبدیل کنیم.