عرضه دام به کشتارگاه‌ها از 51 هزار تن در سال 1400 به 33.5 هزار تن در 10 ماهه سال جاری کاهش یافت. روند نزولی عرضه دام به کشتارگاه‌ها به طور مستمر در ماه‌های گذشته ادامه داشته و با ادامه این روند احتمال بروز کمبود گوشت و افزایش قیمت این محصول تا مرز یک میلیون تومان وجود خواهد داشت.
در حال حاضر قیمت هر کیلو دام زنده 230 تا 265 هزار تومان، قیمت دام بعد از کشتار هر کیلو 515 هزار تومان و قیمت گوشت در خرده فروشی ها بین 600 تا 800 هزار تومان اعلام می شود.
با توجه به اینکه مصرف سرانه گوشت به دلیل رشد قیمت ها کاهش یافته، افشین دادرس مدیرعامل اتحادیه مرکزی دام سبک کشور می‌گوید: عرضه و تقاضا فعلا همپوشانی دارد و در حال حاضر تولید پاسخگوی نیاز موجود بازار است. ولی از سال آینده در صورتی که حمایتی از تولید صورت نگیرد، احتمال کمبود در پاییز و زمستان افزایش قیمت‌ها وجود دارد.
*مرکز آمار طی گزارشی اعلام کرده عرضه دام به کشتارگاه‌ها در دی ماه در پایین‌ترین سطح 44 ماه گذشته بوده است. دلیل این افت چیست؟
اگر آمار کشتار را از ابتدای سال 1402 تا امروز نگاه کنید روند نزولی هر ماه نسبت به ماه قبل قابل مشاهده است. جالب اینجاست این روند نزولی هم در دام سبک و هم در دام سنگین وجود دارد. البته در دام سنگین این روند نزولی کندتر است.
نسبت به سال قبل اعداد کاهش خیلی عجیبی داشته است. دلیل این اتفاق را در سه دسته می‌توان طبقه بندی کرد. اول اینکه تولیدکنندگان نسبت به آینده این حرفه دورنمای مثبت و خوبی را نمی‌بینند. چون دولت تمام برنامه‌های خود را بر واردات معطوف کرده است. این هم ابزاری ست برای اعمال سیاست قیمت دستوری. بر اساس شاخص های اقتصادی اعلامی مرکز آمار، هزینه تولیدکننده در بخش گوشت به شدت افزایش یافته است. قیمت دام زنده با این افزایش هزینه‌ها به فرض کیلویی 120 هزار تومان تمام می‌شود، اما دولت در این شرایط گوشت را با قیمت هر کیلو 80 هزار تومان وارد می‌کند. دولت تمام هم خود را بر اجرای سیاست دستوری گذاشته و در این وضعیت دورنمایی برای تولیدکننده داخل باقی نمی ماند.
بعد دیگر قضیه این است که با توجه به بالا رفتن قیمت‌ها مردم دیگر توان خرید ندارند. بخش عمده‌ای از مصرف کنندگان از چرخه مصرف خارج شده‌اند. دراین شرایط جمعیت دام سبک 80 میلیونی با تقاضای بازار همخوانی ندارد و ادامه فعالیت برای صاحبان این حرفه مقرون به صرفه نخواهد بود.
سومین دلیل نیز به شرایط مالی دامدار باز می گردد. اگر آمار دام چهار سال پیش را با امروز مقایسه کنید، گرچه من درباره آمارهای جمعیت دام مرکز آمار اما و اگر دارم، خواهید دید افت جمعیت سنگین اتفاق افتاده است. میزان کشتار هم طی سال های گذشته کاهش یافته است و همه این ها نشان می دهد که دامدار از گردونه تولید خارج شده است.
با بالا رفتن هزینه ها، سرمایه در گردش مورد نیاز تولیدکنندگان افزایش پیدا کرده است ولی هیچ منبعی برای تامین این سرمایه در گردش در اختیار دامدار نیست. وعده هایی نیز که داده شده بود در خصوص اعطای تسهیلات ارزان قیمت، محقق نشد. بنابراین تعداد زیادی از دامدارانی که از نظر پشتوانه مالی قوی نبودند زودتر از چرخه تولید حذف شدند.
*آیا کمبود و یا گرانی نهاده‌ها در کاهش عرضه دام اثرگذار بوده است؟
کار خوبی که بهمن سال گذشته وزارت جهادکشاورزی انجام داد این بود که در سامانه بازارگاه یک تحول اساسی ایجاد کرد. از دی ماه 1398 که سامانه بازارگاه تشکیل شد تا بهمن 1401 روند کار به این صورت بود که نهاده وارد شده در اختیار استان قرار می گرفت و جهاد استان نیز توزیع نهاده ها را در اختیار یک تشکل خاص قرار می داد و تمام تولیدکنندگان استان ناگزیر بودند سهمیه خود را از آن تشکل خاص دریافت کنند. بر این اساس یک انحصار در توزیع ایجاد شده بود. در بهمن 1401 این انحصار شکسته شد. به این ترتیب که دامدار بودن افراد که تایید شود، مشروط بر آنکه سهمیه اش به اندازه یک کامیون باشد می تواند مستقیما در بازارگاه از هرفروشنده ای که بخواهد خرید کند. این شکل کار باعث ایجاد رقابت در سامانه بازارگاه شده است. یکی از دلایلی که قیمت نهاده ها در سامانه بازارگاه امروز زیر قیمت مصوب عرضه می شود همین ایجاد رقابت است.
البته مشکلاتی در دو ماه گذشته در سهمیه ها داشتیم که امیدواریم آن مشکلات نیز حل و فصل شود. در مجموع در بحث نهاده ها به جز کنجاله سویا که گاوداران شیری و مرغداران با چالش هایی مواجه بودند، مشکل دیگری وجود ندارد.
*دام زنده امروز با چه قیمتی به کشتارگاه عرضه می‌شود؟
دام زنده یعنی بره نر کشتاری بین 230 تا 250 هزار تومان در کیلو قیمت دارد.
*بعد از کشتار با چه قیمتی عرضه می‌شود؟
ضریب تبدیل لاشه برای گوسفند تا حدود 40 درصد در نظر گرفته می شود. بر این اساس هر کیلو گوشت گوسفند (لاشه) بعد از کشتار 510 تا 515 هزار تومان فروخته می شود. این گوشت وقتی به فروشگاه‌ها می رود در مقیاس خرده فروشی به دلیل هزینه‌های حمل که وجود دارد و بسته به اینکه مصرف کننده چه قسمتی از لاشه را بخواهد قیمت ها متفاوت خواهد بود. مسلما وقتی کل چربی گرفته شود قیمت بالاتر می‌رود. ضمن انکه قیمت ران با سردست متفاوت از قلوه گاه است.
*طبق مشاهدات میدانی قیمت مصرف کننده بین 600 تا 800 هزار تومان اعلام می‌شود. به نظر شما کاهش عرضه دام می‌تواند قیمت ها را از سطح کنونی بالاتر ببرد؟
آقایان می گویند امروز 900 هزار تن تولید داریم. ولی ما این میزان تولید را نمی بینیم. با مصرف کننده که صحبت می کنیم می گوید مصرف گوشت در سبد ماهانه اش کاهش یافته است. مغازه دار هم می گوید 60 درصد افت فروش داشته است. آمار کشتارگاه ها نیز 900 هزار تن را نشان نمی دهد. اگر واقعا 900 هزار تن تولید داشته باشیم نباید قیمت گوشت 600 تا 800 هزار تومان باشد. نمودار عرضه و تقاضا قیمت را مشخص می کند. اگر عرضه نسبت به تقاضا بالاتر باشد قیمت ها پایین می آید.
پس می توان گفت بر اساس قیمتی که امروز در بازار وجود دارد نمی توانیم 900 هزار تن تولید داشته باشیم. آمار ابتدای سال تا دی ماه کشتارگاه ها نیز نشان می دهد حدود 400 هزار تن تولید در 10 ماه داشته ایم. اگر بین 10 تا 30 درصد کشتار خارج از کشتارگاه های رسمی در نظر بگیریم، 520 هزار تن تولید داخل داشته ایم. با توجه به واردات 90 هزار تنی واردات در 10 ماه گذشته، سرانه هفت کیلو قابل محاسبه خواهد بود. این هفت کیلو در شرایط فعلی پاسخگوی نیاز است. یعنی ما برای این هفت کیلو تولید داریم و کمبودی وجود ندارد. اما اگر بخواهیم به سرانه 12 کیلو که در سال 1399 داشتیم، برسیم دچار مشکل خواهیم شد.
اگر اراده‌ای برای حمایت از تولید وجود داشته اشد به سرعت می‌توانیم به سرانه 12 کیلو برسیم. این ظرفیت در داخل کشور وجود دارد و امروز خالی ست.
اما با توجه به اینکه دامدار هیچ آینده روشنی را نمی‌بیند دامی که اواخر پاییز به جمعیت گله اضافه شده در بهار و تابستان کشتار خواهند شد و ما پاییز و زمستان سال گذشته دچار مشکل خواهیم بود و قیمت‌ها افزایش خواهد یافت.