وسواس داشتن با تمیز بودن چه فرقی دارد؟

آیا وسواس داشتن همان تمیز بودن است؟

افراد مبتلا به وسواس نیز دارای نشانه ها و علائم گوناگونی خواهند بود که در ذیل به برخی از آنها اشاره می کنیم:

نشانه ها و علائم وسواس داشتن چیست؟

1- نشانه عمده وسواس ، افکار و اعمال تکراری است . وسواس مثل سکسکه است ؛ ما دلمان می خواهد سکسکه را قطع کنیم ولی نمی توانیم .

در وسواس نبز یک فکر دائم در ذهن بیمار تکرار می شود ، او می خواهد آن را قطع کند ولی نمی تواند ، یا کاری تکرار می کند ولی نمی تواند جلو آن را بگیرد . گویی نیرویی به اجبار او را به انجام دادن ان وا می دارد . معمولا افراد وسواسی می دانند که کارشان بی معنا است اما نمی توانند جلو آن را بگیرند .

2- نشانه دیگر افراد مبتلا به وسواس، اهمیت بیش از حد طبیعی و معمول به صحت و یا عدم صحت عبادات از جمله وضو ، نماز ، اذکار نماز و مواردی از این قبیل به طوری که شخص از حالت عرفی و شرعی دستورات دینی به حد افراط عمل کند و دائما اعمال را تکرار کند تا به حال رضایت دست یابد.

3- دیگر علامت عمده وسواس ، حساسیت بیش از حد به آلودگى و اهمیت اغراق آمیز به میکروب ها و کثیفی ها و متعاقب آن اقدام به شست‏وشوى مکرر براى رفع آلودگى و یا کسب طهارت است . دراین گونه موارد فرد درباره هر نوع آ لودگی یا میکروب و کثافت ناشی از آن به چیزهای معینی نظیر فضولات حیوانات ،ادرار ، منی و اشیای دیگری از این قبیل حساسیت دارد و برای فرار از چنگ آنها به شستشوها و تشریفات تمیز کردن وسواسی می پردازد .

همچنین بیمار کوشش دارد از سرچشمه کثافات و آلودگی ها اجتناب کند و خود را دور نگه دارد. البته برخی از این بیماران اظهار می دارند علت اصلی انجام چنین اعمالی فقط این است که از ضطراب های شدید که درصورت انجام ندادن آن اعمال گرفتارش می شوند در امان باشند.

4- نشانه دیگر بروز این بیماری، تردید و شک زیاد نسبت به برخی از کارها و متعاقب آن اقدام جبرى براى امتحان کردن است. کسانی که با این علامت وسواس در آنها بروز کرده به دفعات مکرر چیزهایی ازقبیل شیرگاز، اجاق گاز، وسایل برقی، کلیدهای برق، قفلها، کمد ها، کشوها را بررسی می کنند.

درنظرآنها یکبار وارسی کافی نیست بلکه باید به دفعات مکرر اینکار راانجام دهند و تازه بعد از تکرارها هنوز هم احساس عدم اطینان می کنند. اکثریت این افراد کوشش دارند خاطر جمع شوند که علتی جهت آسیب به خود و دیگران برجا نگذاشته اند. ترس آنها این است که انجام ندادن اینکارها ممکن است بدبختی عظیمی را موجب شود .

5- پنجمین نشانه ، کندى و طولانی شدن کارهای شخصی و روزانه است. این افراد ساعتها وقت خود را صرف خوردن غذا یا اصلاح سر و صورت، مسواک یا آماده شدن براى خواب یا مرتب کردن لباس ها مى‏ کنند.

6– داشتن افکار به خصوصی مانند اینکه اگر فلان کار را انجام دهم یا فلان جمله را بگویم حتما اتفاق خاصی برایم پیش خواهد آمد نیز یکی دیگر از نشانه های افراد وسواسی است البته در صورتی که این افکار بیش از حد در ذهن شما تکرار شوند .حال با توجه به این نشانه ها : اگر شما دلتان می خواهد که بعضی از کارها را کمتر انجام دهید .

مثلا کمتر بشوئید، کمتر شک کنید،کمتر چیزها را مرتب کنید یا افکار کمتری در مورد موضوعات پرخاشگرانه، جسمی یا عبادی داشته باشید و یا اینکه اینگونه افکار و اعمال در فعالیتهای روزمره زندگی و ارتباط شما با اطرافیان اختلال ایجاد کرده است، احتمالا شما دچار بیماری وسواس هستید، به خصوص اگر مجموع مدتی که صرف افکار و اعمال وسواسی می کنید بیشتر از یک ساعت در روز باشد .

وسواس داشتن چه عواقبی دارد؟

البته ذکر این نکته ضروری است که تنها افراد متخصص و آموزش دیده می توانند به صورت صد در صدی بگویند که شما وسواس دارید یا خیر؟ اما پرسشنامه هایی نیز وجود دارند که شما می توانید با جواب دادن به آن وضعیت خود را ارزیابی کنید . نمونه هایی از سؤالات این پرسشنامه ها در زیر آورده شده است :

1- آیا شما بیش از اندازه اقدام به شستن و تمیزی می کنید؟

2-آیا شما بیش از اندازه اقدام به کنترل کردن چیزها و امور می کنید ؟

3- آیا افکاری دارید که به طور دائم باعث آزار و اذیت شما می شوند و شما می خواهید از شر آنها خلاص شوید ولی نمی توانید ؟

4- آیا برای تمام کردن کارها و فعالیت ها یی که انجام می دهید،بیش از اندازه وقت تلف می کنید ؟

5- آیا در مورد نظم ،ترتیب وآراستگی بیش از اندازه نگران هستید ؟

اگر شما به یکی و یا بیشتر از یکی از این سؤالات جواب مثبت بدهید و احساس کنید که اضطراب بیش از اندازه دارید ویا اینکه این امر باعث اختلال در کار و شغل، مطالعه، کارهای عادی روزانه، روابط اجتماعی، روابط خانوادگی و یا روابط دیگر شود، به نظر می رسد که شما بیماری وسواس داشته باشید.

بنابراین در مورد تشخیص بیماری وسواس به صورت کلی که یک اختلال روانی است شما می توانید با استفاده از مطالب ذکر شده و البته به کمک یک روانشناس و مشاوره حضوری به این تشخیص دست یابید .

می‌شوید و می‌سابد، انگار که هیچ‌چیز، هیچ‌وقت تمیز نمی‌شود. خاله را می‌گویم. آنقدر دست‌هایش در آب بوده که مدام پوست‌‌پوست می‌شود و روی تمیزی بعضی چیزها بیشتر حساسیت نشان می‌دهد.مادر می‌گوید، خاله وسواس دارد و خاله معتقد است مادر سرهم‌بندی کار می‌‌کند و اصلا تمیزکاری او را قبول ندارد، اما حق با کیست؟

دکتر محمدرضا خدایی، روانپزشک و عضو هیات علمی دانشگاه علوم بهزیستی و توان‌بخشی در پاسخ به این پرسش می‌گوید: نظافت، تمیزکردن در حد اعتدال است تا جایی که انضباط در محیط خانه یا محیط کار ایجاد ‌شود. این کار نتیجه مثبت دارد و باعث می‌شود هم فرد و هم دیگران رضایت فکری پیدا کنند، ولی وقتی این نظافت از اعتدال خارج شود و به جای این که هدف تمیزکردن محیط باشد، فرد احساس اجبار برای تکرار رفتاری کند، وسواس است.

وسواسی‌ها به خودشان سخت می‌گیرند.شخص وسواسی با فکری وسواسی و رفتاری تکراری شروع به ساییدن بیش ‌از حد سطح یا شیء می‌کند، چون فکر می‌کند حتما باید دو یا شش بار آن را بشوید تا تمیز شود، در نتیجه خود را آزار می‌دهد. این در حالی است که دیگران معتقدند آن محل یا شیء تمیز است.

این احساس اجبار باعث افت عملکرد و تلف‌کردن وقت می‌شود. دکتر خدایی می‌گوید: وسواس، استرس زیادی هم به فرد و هم دیگران می‌دهد و باعث کلافگی می‌شود. افراد وسواسی پیوسته رفتاری را به اجبار تکرار می‌کنند و در پایان هم معمولا از عملکرد خود رضایت ندارند درصورتی که فردی که فقط به نظافت در حدی که شلختگی و بی‌نظمی وجود نداشته باشد، اهمیت می‌دهد، هم خودش از عملکردش رضایت خواهد داشت و هم دیگران.

چگونه بفهمیم رفتارمان وسواسی است؟

معمولا خود فردی که کم‌کم رفتارش از حالت عادی خارج و وسواسی می‌شود، متوجه عادی نبودن رفتارش است، زیرا بیش از همه عذاب می‌کشد و بیشترین استرس به خودش وارد می‌شود و هیچ‌وقت از عملکرد خود راضی نیست.

دکتر خدایی توضیح می‌دهد: برای این افراد، گاهی فقط نظافت یک چیز یا مکان مهم می‌شود مثلا لباس‌ها را خیلی می‌شویند، ولی خانه‌شان چندان تمیز نیست در حالی که اگر کسی متعادل باشد، همه چیز و همه جای خانه‌اش نظم و انضباط خواهد داشت و خودش از عملکردش راضی است.

این روانپزشک ادامه می‌دهد: افراد وسواسی معمولا تمیزکردن دیگران را قبول ندارند و فقط اگر خودشان این کار را انجام دهند تا حدی دلشان راضی می‌شود، ولی افراد عادی از کمک دیگران استقبال هم می‌کنند.

آیا وسواس داشتن قابل درمان است؟

وسواس از کجا می‌آید؟

به گفته دکتر خدایی، وسواس هم ریشه‌های وراثتی و هم یادگیری دارد. اگر در خانواده کسی سابقه وسواس وجود داشته باشد، احتمال این که به این اختلال دچار شود، زیاد است ولی یادگیری هم می‌تواند باعث بروز این مشکل شود. مثلا وقتی از دوران کودکی، بچه‌ای وادار به رعایت انضباط و تمیزی بیش از حد می‌شود، در بزرگسالی این خصیصه در او می‌ماند و حتی امکان دارد شدیدتر هم شود.

چگونه با وسواس وسواسی‌ها مبارزه کنیم؟

اولین راه مبارزه این است که اطرافیان به محض این که رفتارهای وسواسی را در کسی مشاهده می‌کنند، درصدد ترک دادن این رفتارها برآیند. به گفته این استاد دانشگاه، باید این فرهنگ که کسانی که وسواس دارند، منظم و نظیف می‌دانیم از بین برود و بدانیم این اشخاص دچار بیماری هستند.

وی توصیه می‌کند: اطرافیانفرد وسواسی نباید برای این که او آرام شود، هر چه می‌خواهد انجام دهند و خود را مکلف به اجرای فرامین او بدانند مثلا اگر از اعضای خانواده می‌خواهد دایم دست‌ها و پاهایشان را بشویند، به محض این که احساس کردند این خواسته از حد اهمیت به نظافت معمولی خارج است، به حرف او گوش ندهند تا وسواس آرام‌آرام از بین برود.

دکتر خدایی تاکید می‌کند: البته ممکن است اهمیت ندادن به خواسته فرد وسواسی او را عصبی کند؛ بنابراین باید تدریجی و با تذکر انجام شود؛ ولی اگر این روش را پیاده نکنیم، شخص مبتلا به وسواس شرطی و مشکل روزبه‌روز شدیدتر می‌شود.

آیا وسواس‌ درمان شدنی است؟

دکتر خدایی با بیان این‌که اگر به همه حرف‌‌ها و خواسته‌های کسی که دچار وسواس‌شده ‌توجه نشود، وسواس کمرنگ‌تر خواهد شد به نکته مهمی اشاره می‌کند: مخصوصا وقتی وسواس‌ رنگ مذهبی می‌گیرد باید مراقب بود در دام تقدس‌دادن بیمار به رفتار وسواسی‌اش نیفتیم و تحت‌تاثیر قرار نگیریم مثلا وقتی در پاکی و نجسی بیش ‌از حد وسواس به خرج می‌دهد، تذکر دهیم که این رفتار مذهبی نیست.

این روانپزشک در مورد درمان این بیماران می‌گوید: برای این بیماران کمک گرفتن از روانپزشک یا روان‌شناس ضروری است تا درمان‌های دارویی و شناختی ـ رفتاری برایشان انجام شود.

دکتر خدایی معتقد است: فرد وسواسی باید به خودش کمک کند، در هر چیزی که اعتدال رعایت نشود، مشکل‌زاست؛ بنابراین نه باید زیاده‌روی کرد و نه کم گذاشت. وقتی همه اذعان می‌کنند خانه مرتب یا شیء تمیز است، باید آن را بپذیریم تا در دام وسواس نیفتیم و افکار مزاحم را از خود دور کنیم تا مشغله فکری و خستگی بیش‌ از حد و بیماری‌های جسمی و روانی سراغمان نیاید.

اگر حس کردید مدام یک کار را تکرار می‌کنید، مراقب باشید و دست از این عمل بردارید.به گفته او، بهترین کار کنترل افکار است به این ترتیب که افکار مخرب را کم‌کم نادیده بگیریم. مثلا اگر فکر می‌کنیم باید لباسی را چهار بار بشوییم تا تمیز شود، هر بار یک بار از تعداد دفعات شستن کم کنیم تا به یک بار برسد.

می‌توان فکر کرد ناظری بر کار ما نظارت می‌کند و خود را متعهد به انجام ندادن رفتار تکراری کرد. از سوی دیگر، فضای کار باید شاد باشد تا خستگی دیرتر سراغتان بیاید. کار با موسیقی و وادارکردن خود به قبول‌داشتن کار دیگران و کمک‌گرفتن از آنها، انجام خانه‌تکانی و تمیزکردن خانه را آسان‌تر می‌کند و تمرینی است برای مبارزه با وسوسه وسواس.

تمیز بودن خانه و تاثیر آن روی سلامت روان و بدن

اهمیت تمیز بودن خانه

زمانی که موقع نظافت منزل باشد، نظم دادن به درهم و برهمی مثل تنهایی رفتن به نوک کوه یخ است. شناسایی میکروب ها به اندازه ای کافی است تا هر کدام را که در واقع قابل مشاهده است، از بین ببرد. این میکروب ها می تواند باعث ایجاد بیماری برای بزرگسالان و کودکان شود.

یکی از عناصر خطرناک باکتری آن است که تا چه مدت می تواند زنده بماند اگر به درستی ضد عفونی نشود. برخی از میکروب ها می توانند تا چندین ساعت در سطوح خشک مانند اسباب بازی های کودکان زندگی کنند. در کنار هم، باکتری ها می توانند تا سه روز در سطوح مرطوب، از جمله وسایل حمام، زنده بمانند. بدون عامل تمیز کننده قوی و یا کمک حرفه ای از خدمات خدمتکار، می تواند از بین بردن این میکروب ها دشوار باشد.. تمیز بودن منزل باعث سلامت روح و روان می گردد.

این که بدانید کجا را نگاه کنید در تمیز کردن خانه حایز اهمیت است.در حالی که مناطق مشخصی که نیاز به توجه دارند، مانند حمام، حتی مواردی که مردم هر روز از آن استفاده می کنند، می توانند مقادیر قابل توجهی از باکتری ها را نگهداری کنند. به طور مثال می توان به طور متوسط میله های آشپزخانه ی آشپزخانه را تا چهار میلیارد میکروب زنده نگه داشت. پس از آنکه آنها بعد از شستشوی ظروف، از بین آن ها پاشیده شدند.

همچنین بخوانید:

اختلال وسواس فکری – عملی چقدر خطرناک است؟

راه‌های درمان وسواسی : چگونه وسواس نباشیم ؟