هنر سرمه دوزی
سرمه دوزی نوعی دوخت تزئینی بسیار زیبا است که نزدیک به 3000 سال قدمت دارد.
از این رو آموزش سرمه دوزی تبدیل به یکی از آموزش های پرطرفدار و بسیار با ارزش شده است.
در سرمه دوزی از ملیله فلزی نقره ایی و طلایی استفاده می شود که اغلب جنبه تزئینی دارند و می توان از آن بر روی پارچه های مختلف مخصوصا پارچه ترمه استفاده نمود.
هنر سرمه دوزی تنوع بسیار بالایی دارد و برای تزیینات مختلف می توان انواع مختلف آن را انتخاب نمود و مورد استفاده قرار داد.
مواد و ابزار لازم در سرمه دوزی
مواد و ابزار لازم در سرمه دوزی شامل موارد زیر می شود :
-
پارچه ترمه یا مخمل -
لایه چسب
یا لایه‌ای از چسب پارچه‌ای یا کاغذی و یا چسب گیاهی مثل نشاسته و سریش -
نخ سفید کتان -
نخ پلیستر یا نخ‌های سوئدی -
قیچی پارچه و قیچی برای بریدن سرمه -
طرح مورد نظر -
متر و خط کش و کاربن -
سوزن
برای سرمه دوزی سوزن مناسب دوخت معمولاً سوزن با ضخامت متوسط است.
بهترین نوع سوزن برای این کار، کرول است که بلند و ظریف است. برای منجوق و ملیله دوزی نیز سوزن منجوق دوزی خیلی نازک و ظریف با شماره ی ۱۰ تا ۱۳ با نخ قرقره ۶۰ مناسب است. -
کارگاه
استفاده از کارگاه سرمه دوزی برای بعضی از دوخت‌ها، وسیله‌ای کاملا ضروری است ولی در ابعاد‌های بزرگ فقط محدوده‌ای از طرح را در برمی‌گیرد.
این نکته را باید بدانید که اگر طرح شما مربع، مستطیل و یا دایره است مرکز طرح شما باید در وسط کارگاه قرار بگیرد در غیر اینصورت پس از تمام شدن دوخت، پارچه و طرح شما کج می‌شود.
فیلم آموزش سرمه دوزی
آموزش دوخت های مختلف سرمه دوزی
بعد از فراهم نمودن ابزار و وسایل مورد نیاز، اولین اقدام انتخاب طرح و نقش مناسب است.
طرح های سرمه دوزی دارای تنوع زیادی هستند و می توان از انواع طرح ها ، گل های گلدانی و حاشیه ای ، انواع بته جقه ، گل های صحرایی زیبا ، انواع خطوط و کلمات، طرح اسلیمی و ختایی و همچنین نقوش مختلف انسانی ، حیوانی و پرندگان مختلف استفاده نمود.
انتخاب این نقوش اغلب بر اساس کاربرد سرمه دوزی انجام می گیرد.
بعد از انتخاب نقش آن را با صابون خیاطی بر روی ترمه یا مخمل انتقال دهید. برای تثبیت طرح می توانید روی خطوط را کوک درشت بزنید.
حال با استفاده از سوزن و نخ پلی استر ، به سراغ سرمه ها بروید و تمامی خطوط نقش مورد نظر را با سرمه بپوشانید.
مراحل سرمه دوزی
دوخت های مختلف سرمه دوزی :
-
دوخت های هلالی -
دوخت های زنجیره ایی -
دوخت های جناغی، دور دوزی -
دوخت های برگ دوزی -
دوخت های مار پیچ -
دوخت های دوخت ساتن -
دوخت های دوخت مورب -
دوخت های بست دوزی -
دوخت های ساقه دوزی -
دوخت های زیگزاگ -
دوخت های دندان موشی و….
انتخاب نوع دوخت بستگی به نقش سرمه دارد.
حال پارچه را که شامل طرح مورد نظر است، داخل کارگاه قرار داده و از چهار طرف بکشید، سپس تکه ایی پشم شیشه یا پنبه برداشته و روی قسمت هایی از طرح که قرار است به صورت برجسته باشند قرار داده و سپس بست بزنید و آن را روی زمینه محکم کنید.
سپس به سراغ سوزن و سرمه ها رفته و با دوخت های مختلف سرمه دوزی تمام بخش های طرح موردنظر را پوشش دهید.
طریقه دوخت پنبه
همانطور که گفتیم در سرمه دوزی از دوخت های مختلف استفاده می شود که یادگیری هر یک از آنها منجر به انجام سرمه دوزی زیبایی می شود.
می توان گفت مهم ترین مرحله از آموزش سرمه دوزی یادگیری انواع مختلف دوخت مربوط به سرمه می باشد.
دوخت هلالی
این دوخت مختص به ساقه ها می باشد و برای انجامش از نوک هلالی ساقه شروع می گردد و در ادامه بر روی خط ساقه، سوزن بالا و پایین می رود.
برای پیچ ها بهتر است سوزن در سمت هلالی سرمه قرار بگیرد.
توجه داشته باشید که برای هلالی های ریز از سرمه هشت میل استفاده می شود.
دوخت مخصوص ساقه ها در سرمه دوزی
دوخت پیچ
این نوع دوخت که می توان آن را پرکاربردترین دوخت در آموزش سرمه دوزی دانست، به راحتی انجام می گیرد.
برای شروع سرمه ها را به اندازه یک سانت و نیم برش بزنید، اولین سرمه را با کمی قوس روی خط زمینه بدوزید.
برای سرمه بعد سوزن را از وسط سرمه قبل که دوختید، بیرون بیاورید و این سرمه را نیز به صورت قوس دار بدوزید.
این کار را تا پایان با همین روش انجام دهید تا دوخت پیچ شما تکمیل گردد.
طریقه دوخت پیچ
قیطان دوزی در سرمه دوزی
برای قطان دوزی ابتدا قیطان مورد نظر را انتخاب نموده و بر روی طرح قرار دهید و بست بزنید.
در هنگام دوخت با سرمه سوزن را به صورت اریب زیر قطان زده و برای خارج نمودن نیز به صورت اریب آن را خارج می نماییم.
این کار باعث می گردد که سرمه یا منجوق ها سطح قیطان را کامل پوشش دهند و هیچ بخشی از قیطان قابل مشاهده نباشد.
طریقه قیطان دوزی در سرمه دوزی
دوخت برگ جناغی
دوخت برگ جناغی یکی از زیباترین دوخت ها در سرمه دوزی محسوب می گردد و همیشه جای به خصوصی در آموزش سرمه دوزی دارد.
برای این دوخت بعد از اینکه طرح را روی پارچه کشیدید، سطح آن را با پنبه بپوشانید و بست بزنید.
هدف از این کار برجسته سازی طرح می باشد. روی برگ را کوک بزنید تا قسمت جناغی مشخص گردد، حال با استفاده از سرمه و منجوق به صورت ردیف به ردیف و اریب شروع به دوخت می نماییم تا تمام سطح برگه پوشیده شود.
طریقه دوخت برگ در سرمه دوزی
حال که با مهم ترین دوخت های سرمه دوزی آشنا شدید، می توانید اقدام به دوخت تابلوهای سرمه دوزی تزئینی زیبا ، رومیزی های ترمه با ارزش ، تزئین لباس های مختلف و… بپردازید و طرح های دلخواه را بر روی پارچه های مختلف پیاده نمایید.
میتوانید در کنار این دوخت از دوخت‌هایی مانند پیله دوزی ، ملیله دوزی ، گلابتون دوزی ، شرفه دوزی ، شمسه دوزی ، ده یک دوزی ، صدف دوزی ، سنگ دوزی ، مرصع دوزی ، منجوق دوزی ، پولک دوزی ، زغره دوزی ، مروارید دوزی و غیره استفاده کنید.
چند نمونه از سرمه دوزی روی ترمه
بیشتر بخوانید :
ظاهر متفاوت با ابریشم و ترمه ایرانی
نگاهی تازه به پارچه های اصیل ایرانی