همه چیز در مورد پرورش گاومیش

منافع پرورش گاومیش

گاومیش حیوانی از خانواده گاوسانان است که در سال های اخیر در ایران نسبت به پرورش آن بسیار بی توجهی شده است. اما این دام بزرگ می تواند منبع بسیار خوبی برای تامین شیر و گوشت بازار باشد. گاومیش ها در صورتی که در شرایط مناسب پرورش یابند، شیر و گوشت زیاد و باکیفیتی تولید می کنند.

مطالعات نشان می دهد که اولین گاومیش ها حدودا ۲۵۰۰-۲۱۰۰ سال پیش از میلاد مسیح توسط انسان ها و برای انجام کارهای سخت کشاوزی اهلی شدند.

یکی از مهمترین مناطق پرورش گاومیش ها آسیاى شرقى و آسیای غربی بوده است. در این نواحی گاومیش ها در واقع تراکتور شرق بوده اند و علاوه بر کارهای کشاورزی مهمترین منبع تولید انواع محصولات حیوانی نیز بوده اند. در بخش های وسیعی از قاره آفریقا نیز پرورش گاومیش بسیار رایج بوده است.

پس از مکانیزه شدن کشاورزی نقش گاومیش ها در این زمینه کمرنگ شد اما این دام ها همچنان برای شخم‌زنی، ماله‌کشى زمین‌هاى زراعى و حمل بار استفاده می شدند. علت این مساله را می توان ارزان تر بودن پرورش گاومیش ها نسبت به گاوها، نیروی بدنی بیشتر و تولیدات فرآورده‌هاى فرعى متنوع مانند شیر، گوشت، کود و پوست دانست.

روش پرورش گاومیش

گاومیش ها نسبت به گاوها کمتر از شاخ های خود استفاده می کنند و به همین دلیل آسیب کمتری دارند. گاومیش ها نسبت به گاوها علاقه کمتری به جنگیدن با دارند اما اگر دو گاومیش با هم درگیر شوند نبرد آن ها ممکن است تا چند ساعت هم طول بکشد.

گاومیش ها نیز مانند گاوها نعره می زنند. این دام ها طول عمری در حدود 30 سال دارند که 25 سال از آن قادر به انجام کار مفید هستند. گاومیش ها تا سن 28 سالگی توانایی زایش دارند اما پرورش دهندگان معمولا زایش تا سن 10 سالگی را برای آن ها تنظیم می کنند. معمولا پس از 12 سالگی از آبستن شدن گاومیش ها پیشگیری می شود.

دوره آبستنی گامیش ها 10 ماه است و اولین زایش خود را درسن ۵-۴ سال تجربه می کنند. معمولا فاصله بین دو زایش آن ها 553 روز بوده و نسبت آبستنی آن ها 60 درصد می باشد. در پرورش صنعتی گاومیش ها، نسبت آبستنی به ۸/۶۸% ارتقاء یافته و اولین تلقیح در سن 2.2 تا 3 سالگی رخ می دهد. همچنین در این شرایط فاصله بین دو زایش حدودا 3 سال تنظیم می شود.

تشخیص فحلى گاومیش های ماده مشکل است. هر دوره فحلی گاومیش ها حدودا 43 ساعت بوده و فاصله بنی دو دوره فحلی تقریبا 24 روز است. گاومیش ها معمولا در فصل پاییز جفت گیری می کنند. باتوجه به دوره آبستن شدن گاومیش ها، زمان زایمان بعد از فصل برداشت است.

انواع گاومیش

گاومیش ها به دو دسته گاومیش‌هاى باتلاقى Swamp Buffalloes و گاومیش‌هاى رودخانه‌اى River buffalloes تقسیم می شوند.

گاومیش‌هاى باتلاقى

گاومیش های باتلاقی در مناطق باتلاقی زندگی می کنند. این گاومیش ها تیپ های مختلفی را شامل می شوند. گاومیش های باتلاقی در گل و لای می خوابند و منبع تغذیه اصلی آن ها نى و علوفه خشبى است.

جمعیت زیادی از گاومیش های باتلاقی در هندوستان و پاکستان پرورش داده می شوند و بیشتر به جهت تولید شیر اهمیت دارند. در بعضی بخش های هندوستان و پاکستان، گاومیش های باتلاقی به روش صنعتی پرورش داده می شوند. گاومیش های بومی حدودا یک پنجم جمعیت گاومیش های جهان را تشکیل می دهند و بیشتر گاومیش های بومی دنیا، گاومیش های باتلاقی هستند.

گاومیش های باتلاقی بسیار قوی هستند و در کشورهای آسیای شرقی مانند چین به عنوان نیروی کار در مزارع برنج به کار گرفته می شوند. در بعضی کشورها نیز این گاومیش ها بیشتر برای تولید شیر پرورش داده می شوند. گاومیش های باتلاقی شیری پرچرب تولید می کنند.

گاومیش های باتلاقی در صورت پرورش مناسب و اصلاح نژادی برای تولید شیر بسیار مناسب هستند. اما بهترین کاربرد این حیوان را می توان تولید گوشت دانست.

گاومیش‌هاى رودخانه‌اى

گاومیش های رودخانه ای بیشتر به عنوان گاومیش‌هاى شیرى هندوستان، پاکستان، مورا (Murrah)، جعفرآبادى، سورتى، نیلى راوى، کوندى (Kundi)، و گاومیش های آسیایی شناخته می شوند.

سازگاری گاومیش

بیشتر جمعیت گاومیش‌های دنیا در آب و هوای گرمسیری و نیمه گرمسیری متمرکز شده‌اند و تعداد کمی از آن‌ها در آب و هوای سرد آسیا و اروپا زندگی می‌کنند. مطالعات تازه‌تر حاکی از آن است که به رغم سازش و عادت پذیری این حیوانات با آب و هوای گرمسیری و نیمه گرمسیری به خوبی خود را با مناطق سرد آسیا و اروپا سازگار می‌کند.

ویژگی‌های رفتاری و جایگاه پرورش گاومیش

گاومیش علاقه زیادی به آب‌تنی در استخر، رودخانه و گودال‌های آب دارد و معمولاً پس از مدتی چرا خود را به آب می‌رساند و در آن غوطه ور می‌شود.

گاومیش برای فرار از حشرات موذی نیز به آب پناه می‌برد و با آغشته کردن سطح بدن به گل و لای خود را از آسیب آفتاب و حشرات گزنده در امان نگه می‌دارد. محققان بر این باورند که در صورتی که دام به طریقی خنک شود آب‌تنی کردن برای آن ضرورت حیاتی ندارد.

تحمل گاومیش در برابر گرمای شدید و نور مستقیم آفتاب کم است و تابش مستقیم خورشید آن‌ها را کاملاً آشفته و پریشان می‌کند. تغییرات شدید و ناگهانی دمای محیط نیز بر حیوان آثار ناگواری دارد و ممکن است به بیماری پنومونی (ذات الریه) و حتی مرگ منجر شود. بنابراین هنگام طراحی نگهداری گاومیش باید بر این موضوع توجه کرد و از هر راهی که امکان دارد از تغییر شدید آب و هوای محیط بر حیوان جلوگیری کرد تا به تدریج با هوای جدید سازگار شود.

گاومیش با گاو در چرا رقیب نمی‌باشد چون گاو انتخابی عمل می‌کند در صورتی که گاومیش همه نوع علفی را می‌خورد. پس این دو نوع دام تکمیل‌کننده هم هستند گاومیش حیوانی پر خور است و مناطق نیمه گرمسیری و مرطوب برایش مناسب است.

خلق و خو و رفتار گاومیش

با آن که ظاهر گاومیش خشن و زمخت است خوی بسیار آرامی دارد و به راحتی می‌توان آن را کنترل کرد. گاومیش نسبت به رنگ قرمز حساسیت دارد و معمولاً به دوشش یک نفر عادت می‌کند.

گاومیش نر بالغ بسیار شرور و خطرناک است و کنترل آن سخت و غالباً غیرممکن است که برای مهار کردن آن را اخته می‌ کنند یا با قرار دادن حلقه در بینی مهار می ‌کنند.

گاومیش بر خلاف گاو توانایی لگدپرانی به طرفین را ندارد و همچنین مانند گاو به آسانی آشفته یا پریشان نمی‌گردد. طبیعت آرام تحمل و پایداری گاومیش در انجام دادن کارهای سنگین این حیوان را به کلید و راهگشای اقتصادی روستایی کشورهای آسیایی تبدیل کرده‌است.

گاومیش به‌طور متوسط روزانه ۵/۶ لیتر شیر تولید می‌کند در حال حاضر رکوردهای شیر گاومیش‌های ایران در مرکز اصلاح نژاد دام کشور در کرج متوسط تولید kg ۱۲۰۰ در یک دوره شیر دهی ۲۰۰ روز را نشان می‌دهد.

تغذیه گاومیش

یکی از صفات بارز و برجسته گاومیش تغذیه آن از علوفه خشبی و به مقدار زیاد است و از این نظر بر گاو برتری دارد زیرا اولاً دستگاه گوارشی گاومیش از گاو حجیم‌تر و ثانیاً چین خوردگی‌های آن بیشتر است. ثالثاً میکروارگانیسمهای شکمبه گاومیش از لحاظ تعداد و تنوع از گاو گسترده ترند.

با توجه به آن که گاومیش را هم به صورت سنتی و هم صنعتی نگهداری می‌کنند سیستم‌های متفاوتی برای تغذیه به آن‌ها طراحی شده که عبارت‌اند از:

۱ ـ سیستم تغذیه گسترده

در این سیستم گاومیش در مزارع مرتفع باتلاق مرداب و… تغذیه می‌کند معمولاً خود به دنبال غذا می‌رود در صورتی که مراتع خوب و سرسبز باشد در عرض دو تا چهار ساعت چریدن شکمبه خود را پر می‌کند.

۲ ـ سیستم تغذیه متمرکز

در این سیستم تغذیه دام در محوطه دامداری صورت می‌گیرد و در جایی کاربرد دارد که مزرعه، مرتع یا چراگاه در دسترس نباشد.

۳ـ سیستم تغذیه نیمه متمرکز

این سیستم آمیزه‌ای از دو سیستم قبلی می‌باشد و مهم‌ترین خوراک دام علوفه باقی‌مانده مزارع است که با مقادیر متفاوتی از غلات و دانه‌های روغنی تکمیل شده‌ است.

انواع فراورده‌های گاومیش

شیر: گاومیش حدود ۶/۵٪ از کل شیر جهان را تأمین می‌کند. شیر گاومیش از نظر چربی از شیر گاو غنی‌تر و دارای ماده خشک کمتر و بین میزان درصد لاکتوز با شیر گاو متفاوت زیادی نسبت املاح شیر گاومیش و پروتئین شیر گاومیش از شیر گاو بیشتر است.

گوشت: درصد گوشت و لاشه گاومیش به علت داشتن شکمبه حجیم و بزرگ، سر توپر و سنگین، درصد استخوان بیشتر، درصد چربی بیشتر در لاشه و کپل نسبتاً کم رشد و ضعیف و پوست ضخیم کمتر از درصد گوشت و لاشه گاو گوشتی است.

پوست: گاومیش پوستی ضخیم دارد برای تهیه دستکش چرمی ضخیم و تسمه‌های چرمی، زیره کفش، زین اسب و چرم ضد آب استفاده می‌شود.

ضخامت موی گاومیش دو برابر گاو است و برای تهیه برس و قلم مو استفاده می‌شود. تراکم مو در گاومیش نسبت به گاو کمتر است و با افزایش سن تراکم آن کمتر نیز می‌شود.

شاخ: برای تهیه دکمه شانه، دسته چاقو و چتر و عصا، آلات موسیقی و وسایل تزئینی استفاده می‌شود. در هندوستان در صنایع دستی استفاده می‌شود.

فضولات: کود گاومیش از بهترین کودها برای حاصل‌خیزی زمین‌های زراعی و به ویژه پرورش قارچ است. در برخی روستاها از فضولات گاومیش برای تولید گرما به عنوان ماده سوختی استفاده می‌شود.

نیروی کار: در بسیاری از نقاط دنیا ماشین جای گزین خوبی برای دام نیست و حتی غیر اقتصادی است و در این صورت گاومیش برای شخم‌زنی و باربری استفاده می‌شود.

مهم‌ترین بیماری‌های گاومیش

• تب برفکی طاعون ـ شاربن علامتی
• سل ـ بروسلوز ـ آبله
• اسهال ویروسی گاو فاسیولوز ـ ننیازین
• سارکوسیت ـ تیلریوز ـ بابزیوز ـ کوکسیدیوز
• بیماری‌های انگلی ناشی از بند پایان مانند جرب ـ کنه ـ شپش ـ ورم پستان و غیره

بیشتر بخوانید:

تفاوت گاو و گاومیش : فرق بین گاو و گاومیش چیست؟

۱۰خاصیت باور نکردنی شیر گاومیش و تفاوت آن با شیر گاو

گاومیش ها؛ همبازی کودکان حمیدیه / تصاویر