همه چیز در مورد داروی ضد سرطان دوکسوروبیسین

معرفی دوکسوروبیسین

دوکسوروبیسین (Doxorubicin) با نام تجاری آدریامایسین (Adriamycin) یک داروی ضد سرطان است که با رشد و گسترش سلول های سرطانی که در بدن تداخل ایجاد می‌کنند مبارزه می‌کند.

دوکسوروبیسین برای درمان انواع مختلف سرطان مانند سرطان پستان، مثانه، تخمدان، تیروئید، معده، ریه ، استخوان ، بافت های عصبی، عضلات، مفاصل، و بافت نرم مورد استفاده قرار می گیرد. دوکسوروبیسین همچنین برای درمان بیماری هوچکین وانواع خاصی از سرطان خون استفاده می شود.

مکانیسم اثر دوکسوروبیسین

دوکسوروبیسین به نظر می رسد با اتصال به DNA و مهار ساخت DNA و RNA از طریق ایجاد اختلال در ساختمان مولکولی و ایجاد ممانعت فضایی، عمل می کند.

فارماکودینامیک دوکسوروبیسین

دوکسوروبیسین از سد خونی – مغزی عبور نمی کند. این دارو توسط کبد متابولیزه شده و به متابولیت فعال تبدیل می گردد. دفع آن عمدتاً از طریق صفرا است.

اطلاعات مهم در مورد دوکسوروبیسین

• در صورتی که در بدن شما یک بیماری عفونی کنترل نشده و یا درمان نشده وجود دارد نباید از دوکسوروبیسین استفاده کنید.
• اگر به بیماری های شدید قلبی و کلیوی مبتلا هستید و یا اخیرا دچار حمله قلبی شده اید استفاده از دوکسوروبیسین برای شما مجاز نیست.
• دوکسوروبیسین می تواند سیستم ایمنی شما را تضعیف کند.به همین خاطر وضعیت خون باید بطور مداوم مورد آزمایش قرار گیرد.در صورتی که در بدن خود کبودی و خونریزی های غیر معمول مشاهده می کنید و نیز در صورت بروز علایم عفونت ( تب ، لرز ، درد عمومی بدن ) به پزشک اطلاع دهید.
• دوکسوروبیسین می تواند صدمات جدی به قلب وارد کند. در صورت تندی ضربان قلب ، تنگی نفس ( حتی با کوچکترین حرکات و یا ورزش ) و یا تورم پاها و مچ پا فورا به پزشک مراجعه کنید.

پیش از مصرف دوکسوروبیسین

برای حصول اطمینان از مضر نبودن دوکسوروبیسین برای شما؛در صورتی که هر یک از شرایط زیر در مورد شما صادق است از پیش به پزشک اطلاع دهید:

1. در صورتی که به دوکسوروبیسین و یا دارو های مشابه آن ( دانوروبیسین ، اپی روبیسین ، ایداروبیسین ، میتوکسانترون ) حساسیت دارید نباید از این دارو استفاده کنید.
2. بیماری های کبدی و کلیوی
3. مغز استخوان سرکوب شده و ضعیف
4. بیماری قلبی و یا داشتن سابقه ی نارسایی قلبی
5. اگر قبلا توسط دوکسوروبیسین و یا داروهای مشابه آن مورد درمان قرار گرته اید.
6. در صورتی که از داروهای ضد سرطان دیگری استفاده میکنید و یا در گذشته مورد پرتو درمانی قرار گرفته اید پزشک معالج را در جریان بگذارید.
7. مصرف دوکسوروبیسین ممکن است ریسک بروز اختلالات مربوط به مغز استخوان و یا ابتلا به انواع دیگری از لوسمی را افزایش دهد.بهتر است در این مورد با پزشک صحبت کنید.
8. در صورتی که باردار هستید نباید از دوکسوروبیسین استفاده کنید.زیرا ممکن است باعث صدمه دیدن جنین و یا بروز نقص عضو شود.در طول مصرف دوکسوروبیسین از روش های پیش گیری از بارداری استفاده کنید ( چه مرد باشید و چه زن ). مصرف دوکسوروبیسین توسط هر دوی والدین ممکن است سبب بروز نقص عضو در کودک شود.
9. در صورتی که زن هستید در طول مصرف دوکسوروبیسین باید از باردارشدن جلوگیری کنید و دست کم شش ماه پس از قطع مصرف دوکسوروبیسین اقدام به بارداری نمایید.
10. در صورتی که مرد هستید و شریک جنسی شما توانایی باردار شدن را دارد باید از روش های پیشگیری از بارداری استفاده کنید ( مانند استفاده از کاندوم ) . اگر در طول مصرف دوکسوروبیسین شریک جنسی تان باردار شود احتمال صدمه دیدن جنین وجود دارد.دست کم شش ماه پس از قطع مصرف دوکسوروبیسین باید از بارداری پیشگیری شود و رابطه جنسی کنترل شده باشد.
11. در صورت بروز بارداری تحت شرایطی که والدین کودک هر دو از دوکسوروبیسین استفاده می کنند بلافاصله باید پزشک را در جریان گذاشت.
12. این دارو می تواند روی توانایی باروری افراد اثر بگذارد ( چه مرد و چه زن ). بهتر است در این مورد با پزشک معالج صحبت کنید.

نحوه مصرف دوکسوروبیسین

• دوکسوروبیسین به شکل تزریق داخل وریدی استعمال شود این کار باید توسط پرستار انجام شود.
• بعضی اوقات دوکسوروبیسین به همراه داروهای ضد سرطان دیگر مصرف میشود همچنین ممکن است برای جلوگیری از بروز حالت تهوع ، استفراغ و عفونت داروهای دیگری توسط پزشک تجویز شود.
• در صورت بروز درد ، سوزش و تورم در اطراف ناحیه ای که دوکسوروبین تزریق شده است به پزشک اطلاع دهید.
• اگر هر مقدار از این دارو بصورت تصادفی روی پوست ریخته شد محل ریخته شدن دارو را با آب گرم و صابون کاملا شست و شو دهید.
• دوکسوروبیسین می تواند سلول های خونی که در ایمنی بدن و انعقاد خون نقش دارند را کاهش دهد به همین جهت وضعیت خون باید بصورت مداوم تحت کنترل باشد.همچنین روند درمان سرطان با توجه به وضعیت خون می تواند با درمان مواجه شود.
• در صورتی که متوجه شدید مصرف دارو را فراموش کرده اید جهت راهنمایی با پزشک معالج تماس بگیرید.

مقدار و موارد مصرف دوکسوروبیسین

توجه: موارد و مقدار مصرف این دارو ممکن است تغییر یابند. جهت کسب اطلاعات جدید به منابع پزشکی مراجعه کنید.

سرطان مثانه، پستان، ریه، تخمدان، معده، بیضه، تیروئید، بیماری هوچکین، لوسمی لنفوبلاستیک و میلوبلاستیک حاد؛ تومور ویلمز، نوروبلاستوما، لنفوما، سارکوما.

• بزرگسالان: مقدار mg/m2 75-60 به صورت تزریق وریدی مصرف و هر 21 روز یک بار تکرار می‌شود، یا طی یک دوره چهار هفته‌ای، مقدار mg/m2 30-25 در سه ‌روز اول هفته تزریق وریدی می‌شود. همچنین، می‌توان مقدار mg/m2 20 یک بار در هفته تزریق وریدی کرد.
• حداکثر مقدار مصرف این دارو، مقدار تام mg/m2 550 ( mg/m2 450 در مورد بیمارانی که سابقه پرتودرمانی در ناحیه قفسه سینه داشته‌اند) است.
• تنظیم دوز: در صورت افزایش بیلی‌روبین به mg/dl 3/1-2/1 دوز را 50% کاهش دهید. اگر میزان بیلی‌روبین به mg/dl 5-1/3 رسید، دوز را 75% کاهش دهید.
• مصرف دوکسوروبیسین در کودکان: احتمال بروز مسمومیت قلبی ناشی از مصرف دارو در کودکان کوچکتر از دو سال، افزایش می‌یابد.
• مصرف دوکسوروبیسین در سالمندان: احتمال بروز مسمومیت قلبی ناشی از مصرف دارو در بیماران بزرگتر 70 سال افزایش می‌یابد. برای جلوگیری از بروز مسمومیت شدید خونی، در بیمارانی که ذخیزة مغز استخوان آنها کم است، احتیاط‌های لازم صورت گیرند.

مصرف دوکسوروبیسین در دوران بارداری و شیردهی

D ( در این گروه از داروها، مطالعات و نتایج حاصل از آن بیانگر وجود خطر برای جنین انسان است. زمانی که استفاده از دارو برای زنان باردار اجتناب ناپذیر است و خطرات احتمالی پذیرفته شده است، پزشک دارو را تجویز می کند. )

مصرف در شیردهی: ترشح دوکسوروبیسین در شیر مشخص نیست، ولی به‌علت خطر عوارض جانبی شدید، موتاژنیک و کارسینوژنیک ‌بودن دارو، شیردهی در طی درمان با این دارو توصیه نمی‌شود.

عوارض جانبی دوکسوروبیسین

• اعصاب مرکزی: اضطراب، ضعف، کانفیوژن، افسردگی، گیجی، تب، پارستزی، نوروپاتی محیطی.
• قلبی ـ عروقی: مسمویمت قلبی (تغییرات EKG، مانند تاکیکاردی سینوسی، پهن‌شدن موج T، پایین‌افتادن قطعه ST و کاهش ولتاژ)، آریتمی، کاردیومیوپاتی برگشت‌ناپذیر که گاهی با خیز ریوی همراه است، نارسایی حاد بطن چپ.
• پوست: پیگمانتاسیون بیش از حد، بخصوص در آن نواحی از بدن که قبلاً در معرض تشعشع قرار گرفته است، آلوپسی، فلاشینگ صورت، راش، سلولیت شدید (در محل نشت بافتی)، کهیر.
• دستگاه گوارش: تهوع، استفراغ، اسهال، التهاب مخاط دهان، التهاب مری، بی‌اشتهایی، کولیت نکروزان.
• ادراری ـ تناسلی: قرمز شدن گذرای رنگ ادرار.
• خون: لکوپنی، بخصوص آگرانولوسیتوز که طی 15-10 روز پس از تجویز دارو بروز می‌کند. بهبودی معمولاً 21 روز بعد از شروع درمان حاصل می‌شوند؛ ترومبوسیتوپنی؛ کاهش فعالیت مغز استخوان (به مقدار مصرف بستگی دارد).
• موضعی: سلولیت شدید.
• سایر عوارض: آنافیلاکسی، لرز، سپسیس، هایپراوریسمی، ورم ملتحمه.
• توجه: در صورت تشدید مسمومیت خونی، مصرف دارو باید قطع شود.

تداخلات دارویی دوکسوروبیسین

1. مصرف همزمان این دارو با سیکلوفسفامید ممکن است اثر سمی دوکسوروبیسین بر روی قلب را از طریق اثرات اضافی بر روی قلب تشدید کند.
2. دوکسوروبیسین را نباید با هپارین سدیم، سفالوسپورین، آمینوفیلین، فلوراوراسیل، دگزامتازون فسفات یا هیدورکورتیزون سدیم فسفات مخلوط کرد، زیرا ممکن است ایجاد رسوب کند.
3. تجویز همزمان دوکسوروبیسین با اکتینومایسین باعث ایجاد پنومونیت در بیمارانی می‌شود که رادیوتراپی می‌شوند.
4. مصرف همزمان با سیکلوسپورین، باعث کاهش متابولیسم دوکسوروبیسین و افزایش سمیت آن می‌شود.
5. دوکسوروبیسین باعث کاهش سطح خونی دیگوکسین می‌شود.
6. مصرف همزمان دوکسوروبیسین با مرکاپتو‌پورین باعث افزایش سمیت کبدی ناشی از آن می‌شود.
7. پاکلی تاکسول باعث کاهش کلیرانس دوکسوروبیسین و افزایش خطر نوتروپنی و استوماتیت می‌شود.
8. فنوباربیتال کلیرانس دوکسوروبیسین را افزیش می‌دهد.
9. دوکسوروبیسین باعث کاهش سطح خونی فنی‌توئین می‌شود.
10. پروژسترون با عث افزایش خطر نوتروپنی و ترومبوسیتوپنی می‌شود. سطح خونی را مانیتور کنید.
11. استرپتوزوسین باعث افزایش نیمه‌عمر دوکسوروبیسین می‌شود و فعالیت آن را افزایش می‌دهد. دوز دارو را تنظیم کنید.
12. وراپامیل باعث افزایش سطح دوکسوروبیسین می‌شود. عوارض دارو را مانیتور کنید.

اثر دوکسوروبیسین بر آزمایشهای تشخیصی

مصرف دوکسوروبیسین میزان گلوکزو بیلی‌روبین را افزایش می‌دهد. باعث کاهش کلسیم، هموگلوبین، گلبولهای سفید، نوتروفیل و پلاکتها می‌شود.

مسمومیت با دوکسوروبیسین و درمان آن

تظاهرات بالینی: کاهش فعالیت مغز استخوان، تهوع، استفراغ، التهاب مخاط و مسمومیت برگشت‌ناپذیر میوکارد.

درمان: حمایتی است و شامل انتقال اجزای خون، مصرف داروهای ضد استفراغ، آنتی‌بیوتیکها برای مقابله با عفونتهای احتمالی، درمان علامتی التهاب مخاط و تجویز فرآورده‌های حاوی دیژیتال می‌شود.

موارد منع مصرف دوکسوروبیسین

1. از نزدیک شدن به افرادی که دچار بیماری های عفونی هستند خودداری کنید.در صورت مشاهده علایم عفونت به پزشک اطلاع دهید.
2. از انجام دادن فعالیت هایی که خطر بروز جراحت و خونریزی را افزایش میدهند اجتناب کنید.در حین مسواک زدن و یا اصلاح بدن برای جلوگیری از بروز خونریزی احتیاط کنید.
3. این دارو میتواند وارد مایعات بدن شود ( ادرار ، مدفوع ، استفراغ).دست کم تا 48 ساعت پس از مصرف دارو باید احتیاط کنید که مایعات بدن با دست ها و یا سایر سطوح برخورد نکند.مراقبان بیمار باید هنگام تمیز کردن مایعات بدن بیمار ، حمل کردن زباله ها و لباس های آلوده و یا تعویض پوشک از دست کش های پلاستیکی استفاده کنند.دست ها باید قبل و بعد از پوشیدن دستکش شسته شود.لباس ها و پارچه های آلوده را بصورت جدا از سایر لباس ها بشویید.
4. در طول مصرف دوکسوروبیسین بدلیل بروز عفونت های جدی نباید از واکسن های زنده استفاده شود.این واکسن ها شامل واکسن سرخک ، اوریون ، سرخچه ، فلج اطفال ، روتا ویروس ، حصبه ، تب زرد ، آبله مرغان ، هرپس زوستر ، و واکسن آنفولانزای بینی می باشند.

ملاحظات اختصاصی دوکسوروبیسین

1- برای تهیه محلول به منظور تزریق وریدی، پنج‌ میلی‌لیتر (برای ویال 10 میلی‌گرمی) یا 25 میلی‌لیتر (برای ویال 50 میلی‌گرمی) محلول کلرور سدیم تزریقی به ویال حاوی دارو افزوده می‌شود، تا محلول حاوی mg/ml 2 دوکسوروبیسین حاصل شود.
2- این دارو را می‌توان با محلول کلرورسدیم تزریقی یا دکستروز پنج ‌درصد در آب رقیقتر کرده و از طریق انفوزیون وریدی در رگهای مرکزی تجویز کرد.
3- این دارو را می‌توان طی 10-5 دقیقه به داخل لولة انفوزیون وریدی در حال جریان تزریق کرد.
4- اگر مقدار تجمعی دارو بیش از mg/m2 550 باشد، در 30 درصد از بیماران موجب بروز عوارض جانبی قلبی می‌شود، که این عارضه دوهفته تا شش‌ماه پس از قطع مصرف دارو شروع می‌شود. در مصرف دوزهای بالای داروی دکسرازوکسان به درمان اضافه شود.
5- تجویز دارو به صورت هفتگی یا انفوزیون طولانی مدت (48 تا 96 ساعت) باعث کاهش خطر کاردیومیوپاتی می‌شود.
6- داروی رقیق شده به مدت 7 روز در دمای اتاق و 15 روز در یخچال پایدار است.
7- ایجاد خطی بر روی پوست در طول ورید یا برافروختگی صورت نشان‌دهنده آن است که سرعت تزریق دارو بیش از حد توصیه شده است.
8- در صورت بروز تاکیکاردی، مصرف دارو قطع شود یا سرعت انفوزیون کاهش یابد. در صورت نشت دارو به خارج رگ، می‌توان با استفاده از دی‌متیل سولفوکسید و قرار دادن بسته‌های یخ بر روی موضع، عوارض ناشی از آن را درمان کرد.
9- شمارش کامل سلولهای خون و عملکرد کبد بیمار پیگیری شوند.

نکات قابل توصیه به بیمار هنگام مصرف دوکسوروبیسین

1- مصرف زیاد مایعات موجب افزایش حجم ادرار می‌شود و به دفع اسیداوریک کمک می‌کند. مایعات زیاد بنوشید.
2- از تماس با افراد مبتلا به عفونت خودداری نمایید.
3- دوکسوروبینسون موجب ریزش مو خواهند شد، ولی 5-2 ماه بعد از قطع مصرف دارو، موها مجدداً رشد خواهند کرد.
4- رنگ ادرار 2-1 روز بعد از مصرف دارو قرمز خواهد شد، ولی علامت خونریزی نیست. در این حالت ممکن است ادرار سبب رنگی‌شدن لباسها شود.
5- از واکسیناسیون در طول درمان با دوکسوروبینسون و چند هفته بعد از آن خودداری کنید. سایر افراد خانواده نیز باید از واکسیناسیون در طول درمان خودداری کنند.
6- در صورت بروز هرگونه خونریزی یا کبودی غیر عادی، به پزشک اطلاع دهید.
7- به بیمار توصیه کنید درد یا تحریک در محل تزریق را گزارش کند.

توصیه های دارویی دوکسوروبیسین

1- دوکسوروبیسین نباید در بیمارانی که قبلاً مقادیر تجمعی کامل دوکسوروبیسین و دانوروبیسین را دریافت کردند، مصرف شود.
2- با مصرف دوکسوروبیسین در فواصل یک هفته ای ممکن است خطر عوارض جانبی قلب و خونی کمتر شود.
3- دوکسوروبیسین را باید به صورت تزریق وریدی آهسته تجویز کرد. به علت تحریک ورید در محل تزریق و احتمال خطر بروز ترومبوفلبیت و نشت دارو به بافت های اطراف رگ، انفوزیون وریدی دارو توصیه نمی شود.
4- دوکسوروبیسین موجب نکروز موضعی بافتها می شود. به همین دلیل به صورت عضلانی یا زیر جلدی نباید تزریق شود.

بیشتر بخوانید:

تاکسول (پاکلیتاکسل) داروی ضد سرطان را بیشتر بشناسید

فواید شگفت انگیز مصرف کپسول حصا.آ (HESA- A)

همه چیز در مورد قرص مجسترول

گردآوری توسط بخش سلامت

مجله دلگرم