تخت جمشید کجاست ؟
ایران دارای اماکن تاریخی بسیار زیادی است که پرداختن به زیبایی ها و عظمت آن ها همواره جالب بوده است. یکی از اماکن دیدنی و تاریخی ایران تخت جمشید نام دارد که قطعا تاکنون بارها نام آن را شنیده اید. این بنا به دستور داریوش شاه هخامنشی ساخته شد و تا امروز نیز جذابیت خود را حفظ کرده است. با مجله دلگرم همراه شوید تا با تخت جمشید بیشتر آشنا شویم.
تخت جمشید به معنای امروزی ” پارسَه ” است. «پارسه» از زبان پارسی باستان است و یونانیان آن را پِرسپولیس (به یونانی یعنی «پارسه شهر») خوانده‌اند. این بنا را تخت جمشید یا قصر شاهی جمشید پادشاه اسطوره‌ای ایران می نامند که در شاهنامه فردوسی آمده است.
تخت جمشید به انگلیسی
آنگونه که در منابع متعدد و گوناگون تاریخی آمده است ساخت تخت جمشید که به انگلیسی (Persepolis) گفته می شود در حدود ۲۵ قرن پیش در دامنه غربی کوه رحمت، به عبارتی میترا یا مهر و در زمان داریوش کبیر آغاز گردید و سپس توسط جانشینان وی با تغییراتی در بنای اولیه آن ادامه یافت.
بر اساس خشت نوشته‌های کشف شده در تخت جمشید ، در ساخت بنای تخت جمشید معماران، هنرمندان، استادکاران، کارگران، زنان و مردان بی‌شماری شرکت داشتند که علاوه بر دریافت حقوق از مزایای بیمه کارگری نیز استفاده می‌کردند.
ساخت تخت جمشید این مجموعه بزرگ و زیبا بنا به روایتی ۱۲۰ سال به طول انجامید. آنگونه که در منابع آمده است ساخت تخت جمشید ۲۵ قرن پیش شروع شد و پس از مرگ داریوش جانشینان او ساخت این بنا را ادامه دادند و آن را تکمیل کردند.
تخت جمشید – پارسَه یا تخت جمشید نام یکی از شهرهای باستانی ایران است که سالیان سال پایتخت هخامنشیان بوده است. اسکندر مقدونی سردار یونانی به ایران حمله کرد و تخت جمشید را به آتش کشید.
اما ویرانه‌های این مکان هنوز هم در مرودشت در نزدیکی شیراز مرکز استان فارس برپا است. تخت جمشید هم اکنون یکی از آثار جهانی ثبت شدهٔ ایران در یونسکو است.
طبق بررسی های صورت گرفته در ساخت این بنا تعداد زیادی کارگر – تنقاش – معمار و استاد در نقش داشته اند که علاوه بر دریافت حقوق از مزایای بیمه کارگری نیز بهره می بردند.
معماری تخت جمشید
وسعت کاخ های تخت جمشید ۱۲۵ هزار متر مربع است و در روی سکویی به ارتفاغ ۸ تا ۱۸ متر مربع قرار گرفته است.از کاخ های مهم و رسمی تخت جمشید می توان به کاخ دروازه ملل – خزانه شاهی – و دژ و باروی حفاظتی اشاره کرد که هر کدام در نوع خود بسیار زیبا هستند.
یکی از کاخ های ساخته شده در تخت جمشید کاخ تچر می باشد که آن هم به دستور داریوش کبیر ساخته شد و گفته می شود که این کاخ کاخ اختصاصی او بوده است.
قسمت اصلی کاخ توسط داریوش و پلکان سنگی جنوبی توسط خشایار ساخته شده است. دو اتاق در شمال که هر یک از آن ها چهار ستون داشتند و یک ایوان هشت ستونی در جنوب این کاخ را تشکیل می دادند.
از مهمترین ویژگی های این کاخ هماهنگی وی زیبایی خاص بین اجزای آن است که نشان می دهد این کاخ با هنر خاص و به دستان متخصصان معماری ساخته شده است. وجود سنگ های صیقل خورده و ستون های محکم به این کاخ جلوه ی بسیار ویژه ای بخشیده است.
احتمال داده می شود که ستون های این کاخ از چوب بوده است ولی در حال حاضر هیچ اثری از آن ها نیست. در ورودی های این کاخ سرباز های نیزه دار و در داخل تالار داریوش بزرگ به همراه خدمه اش حضور داشتند.
اتاق های این کاخ با کف پوشی از فرش قرمز پوشانده شده بود. گفتنی است که این کاخ زیبا در زمان اردشیر سوم تکمیل شد و به طور کامل مورد استفاده قرار گرفت.
اعتبار تخت جمشید در میان ایرانیان
خوشبختانه امروزه و پس از گذر تقریبی ۲۵۰۰ سال تخت جمشید هنوز هم عظمت خود را دارد و دیدن آن برای همه گردشگران جذاب است.
در دورهٔ نو و با بازگشت و پیدایش حس میهن خواهی در میان ایرانیان و ارج گذاری به گذشتگان این سرزمین شهر تخت جمشید اعتبار بسیاری یافت.
در زمان حکمرانی خاندان پهلوی در ایران به بنای تخت جمشید توجه فراوانی گردید و محمدرضا شاه پهلوی جشن‌های پادشاهی خویش را در این سازهٔ کهن انجام می داد.
امروزه می‌توان تخت جمشید را نام‌آورترین و دوست داشتنی ترین سازه در ایران و در میان ایرانیان و همچنین نماد شکوه گذشتگان دانست.
کاخ های تخت جمشید
1- کاخ آپادانا
کاخ آپادانا از قدیمی‌ترین کاخ‌های تخت جمشید است. این کاخ که به فرمان داریوش بزرگ در تخت جمشید بنا شده‌است، برای برگزاری جشن‌های نوروزی و پذیرش نمایندگان کشورهای وابسته به حضور پادشاه استفاده می شده است.
این کاخ توسط پلکانی در قسمت جنوب غربی آن به «کاخ تچرا» یا «کاخ آینه» ارتباط می‌یابد. کاخ آپادانای تخت جمشید از ۷۲ ستون تشکیل شده است که در حال حاضر ۱۴ ستون آن پابرجاست ته ستونهای ایوان کاخ گرد ولی ته ستونهای داخل کاخ مربع شکل می باشد.
2- کاخ تچر
تچر یا تچرا به معنای خانه زمستانی میباشد. این کاخ نیز به فرمان داریوش کبیر در تخت جمشید بنا شده و کاخ اختصاصی وی بوده است. روی کتیبه‌ای آمده : «من داریوش این تچر را ساختم.»
این کاخ یک موزه خط به شمار میرود از پارسی باستان گرفته در این کاخ کتیبه وجود دارد تا خطوط پهلوی بالای ستون‌ها از نمای جلویی‌های مصری استفاده شده است.
قسمت اصلی کاخ توسط داریوش بزرگ و ایوان و پلکان سنگی جنوبی توسط خشایار شاه و پلکان سنگی غربی توسط اردشیر دوم بنا شده است.
3- کاخ هدیش
یکی دیگر از کاخ های تخت جمشید کاخ هدیش است. این کاخ که کاخ خصوصی خشایارشاه بوده است در مرتفع‌ترین قسمت صفهٔ تخت جمشید قرار دارد.
این کاخ از طریق دو مجموعه پلکان به کاخ ملکه ارتباط دارد. احتمال میرود آتش سوزی از این مکان شروع شده باشد به خاطر نفرتی که آتنی‌ها به دلیل به آتش کشیده شدن آتن به دست خشایارشاه داشتند .
رنگ زرد سنگ‌ها نشان دهنده تمام شدن آب درون سنگ‌ها به خاطر حرارت است. اینجا مکان کوچکی بوده ۶*۶ ستون قرار داشته‌است. به خاطر ویرانی شدیدی که شده اطلاعات زیادی در مورد این کاخ تخت جمشید در دسترس نیست خیلی‌ها از اینجا به عنوان کاخ مرموز نام برده‌اند.
هدیش به معنای جای بلند میباشد و چون خشایار شاه نام زن دوم او هدیش بوده‌است نام کاخ خود را هدیش میگذارد این کاخ در جنوبی ترین قسمت صفه قرار دارد و قسمت‌های زیادی از کف از خود کوه می باشد.
4- کاخ ملکه
یکی دیگر از کاخ های تخت جمشید کاخ ملکه است، این کاخ توسط خشایارشاه ساخته شده است و به نسبت سایر بناها در ارتفاع پایین‌تری قرار گرفته است.
بخشی از این کاخ در سال ۱۹۳۱ توسط شرق شناس مشهور، پرفسور ارنست امیل هرتزفلد، خاکبرداری و از نو تجدید بنا شد و امروزه به عنوان موزه و ادارهٔ مرکزی تأسیسات تخت جمشید مورد استفاده قرار گرفته است.
ساختمان خزانهٔ شاهنشاهی تخت جمشید
این ساختمان که شامل چندین تالار، اطاق و حیاط تشکیل شده است با دیوار عظیمی از بقیهٔ تخت جمشید جدا می‌شود.
5- کاخ صدستون
کاخ صد ستون یکی دیگر از کاخ های تخت جمشید است، وسعت این کاخ در حدود ۴۶۰۰۰ مترمربع است و سقف آن به‌وسیلهٔ صد ستون که هر کدام ۱۴ متر ارتفاع داشته‌اند، بالا نگه داشته می‌شده است.
6- کاخ شورا
یکی دیگر از کاخ های تخت جمشید کاخ شورا است. به این مکان کاخ شورا یا تالار مرکزی میگویند. احتمالاً شاه در اینجا با بزرگان به بحث و مشورت می‌پرداخته‌است. با توجه به نقوش حجاری شده از یکی از دروازه‌ها شاه وارد می شده و از دو دروازه دیگر خارج می‌شده است.
به این دلیل به این جا کاخ شورا میگویند که در اینجا دوسر ستون انسان وجود داشته که جاهای دیگری نیست و سر انسان سمبل تفکر است.
سرانجام تخت جمشید
مجموعه کاخ‌های تخت جمشید، در سال (۳۳۰ پیش از میلاد) به دست اسکندر مقدونی به آتش کشیده شد و تمام بناهای آن به صورت ویرانه در آمد.
از بناهای بر جای مانده و نیمه ویرانه، بنای مدخل اصلی تخت جمشید است که به کاخ آپادانا معروف است و مشتمل بر یک تالار مرکزی با ۳۶ ستون و سه ایوان ۱۲ ستونی درقسمت‌های شمالی، جنوبی و شرقی است که ایوان‌های شمالی و شرقی آن به‌وسیله پلکان‌هایی به حیاط‌های مقابل متصل و مربوط می‌شوند.
بلندی صفه در محل کاخ آپادانا ۱۶ متر و بلندی ستونهای آن ۱۸ متر است. این مجموعه در فهرست آثار تاریخی ایران و نیز در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است.
بیشتر بخوانید:
پدر باستان شناسی ایران کیست ؟