علت بیماری دست، پا و دهان در کودکان چیست؟
بیماری دست، پا و دهان (HFM) یک عفونت ویروسی شایع است که باعث ایجاد تاول‌های قرمز دردناک در دهان، گلو و روی دست و پاها و ناحیه‌ی پوشک کردن کودک می‌شود. بیماری دست، پا و دهان واگیردار بوده و به‌راحتی از طریق دست نشسته، مدفوع، بزاق، مخاط بینی و یا مایع درون تاول‌ها به دیگران منتقل می‌شود.
کودکان زیر 5 سال در معرض بیشترین خطر برای ابتلا به بیماری دست، پا و دهان قرار دارند چراکه این عفونت در مراکز مراقبت از کودکان، مهدکودک‌ها و دیگر جاهایی که کودکان به یکدیگر نزدیک هستند شایع است.
علاوه بر تاول‌ها، کودکان معمولاً به مدت چند روز تب کرده و به دلیل احساس درد به هنگام خوردن مایعات، بدن آن‌ها دچار کم‌آبی می‌شود. علائم بیماری معمولاً در عرض یک هفته از بین رفته و کودک به‌طور کامل بهبود پیدا می‌کند.
بیماری دست، پا و دهان درمانی نداشته و واکسنی برای پیشگیری از آن وجود ندارد ولی پزشک می‌تواند راه‌هایی را برای درمان خانگی به شما پیشنهاد دهد تا با استفاده از آن‌ها، راحتی کودک در طول دوره‌ی نقاهت را تأمین کنید.
اگر کودک شما علائم بیماری دست، پا و دهان (که در زیر به آن‌ها اشاره می‌شود) را نشان می‌دهد و شما دراین‌باره نگران هستید، می‌توانید او را به نزد پزشک ببرید. متخصص اطفال کودک شما را معاینه کرده و بیماری او را تشخیص می‌دهد. سپس داروهایی را تجویز کرده و روش‌های درمانی خانگی را به شما آموزش می‌دهد تا کودک خود را درمان کنید.
علل درد دست، پا و دهان در کودکان
شایع‌ترین علت ابتلا به بیماری دست، پا و دهان آلودگی با ویروس کوکساکی ویروس A16 می‌باشد. کوکساکی ویروس متعلق به گروهی از ویروس‌ها به نام انترو ویروس‌های غیر پولیویی می‌باشد. برخی دیگر از انواع انترو ویروس‌ها نیز در برخی از موارد باعث بیماری دست، پا و دهان می‌شوند.
دهان، اصلی‌ترین راه ورود کوکساکی ویروس‌ها و ابتلا به بیماری دست، پا و دهان می‌باشد. این بیماری در طی تماس افراد با یکدیگر و از طریق موارد زیر منتقل می‌شود:
-
ترشحات بینی و گلو -
بزاق -
مایع درون تاول‌ها -
مدفوع -
قطره‌های ریز پخش شده در هوا پس از عطسه و سرفه
عوامل خطر سندرم دست و پا و دهان
بیماری دست، پا و دهان در درجه‌ی اول کودکان زیر سن 10 سال و به‌خصوص کودکان زیر 5 سال را مبتلا می‌کند. کودکانی که در مراکز مراقبت از کودکان هستند به‌طور خاص در معرض خطر شیوع بیماری دست، پا و دهان قرار دارند چراکه این بیماری از طریق تماس افراد با یکدیگر منتقل شده و کودکان کم سن و سال در بیشترین خطر برای ابتلا به آن قرار دارند.
کودکان معمولاً با افزایش سن و تولید آنتی‌بادی‌های ضد این بیماری در اثر قرار گرفتن در معرض ویروس عامل آن، نسبت به این بیماری مصونیت پیدا می‌کنند. بااین‌حال احتمال ابتلای جوانان و بزرگ‌سالان به این بیماری وجود خواهد داشت.
علائم و نشانه‌ها سندرم دست و پا و دهان در بچها
تاول‌های ایجاد شده در اثر بیماری دست، پا و دهان قرمز بوده و یک حباب کوچک حاوی مایع در سر آن‌ها وجود دارد. این تاول‌ها معمولاً افتاده و یک زخم بر جای می‌گذارند که زخمی با قاعده‌ی قرمز رنگ خواهد بود.
کف پاها و دست‌ها ممکن است دچار نوعی راش پوستی شود که شبیه به لکه‌ها یا تاول‌های قرمز رنگ می‌باشد. در برخی از موارد، یک راش صورتی ممکن است بر روی دیگر مناطق بدن ازجمله باسن و یا ران‌ها دیده شود. بااین‌حال برخی از کودکان مشکلی غیر از زخم در پشت گلو نخواهند داشت.
تشخیص بیماری دست، پا و دهان در کودکان (به‌خصوص کودکان بسیار کم سن و سال) درصورتی‌که زخم‌ها فقط در درون دهان و گلو ایجاد شده باشند امری دشوار است.
کودکان کم و سن و سال ممکن است نتوانند به والدین خود اطلاع دهند که به گلودرد مبتلا هستند ولی درصورتی‌که کودک شما دست از خوردن و آشامیدن برداشته و یا علاقه‌ی کمتری به این کار دارد.این می‌تواند نشانه‌ای از وجود یک مشکل باشد.
همچنین ممکن است کودک مبتلا به بیماری دست، پا و دهان:
-
تب داشته باشد، به درد عضلانی دچار باشد و یا دیگر علائم شبیه به آنفولانزا را نشان دهد. -
عصبی شده و یا بیشتر از حد عادی بخوابد -
آب دهان او به‌طور غیرارادی خارج شود (به دلیل بلع دردناک) -
تنها به مایعات خنک علاقه نشان دهد
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
بیماری دست، پا و دهان معمولاً یک بیماری خفیف است که تنها به مدت چند روز باعث تب و علائم و نشانه‌های نسبتاً خفیف می‌شود. درصورتی‌که زخم در دهان و یا گلو باعث ممانعت از آشامیدن مایعات توسط کودک شما شده است، با پزشک تماس بگیرید. همچنین درصورتی‌که پس از گذشت چند روز علائم بیماری کودک شما بدتر شده‌اند با پزشک تماس بگیرید.
آیا بیماری دست، پا و دهان واگیردار است؟
بله، ویروس این بیماری می‌تواند از طریق ترشحات بینی و گلو، مایع درون تاول‌ها و مدفوع منتشر شود. این بیماری در طول هفته‌ی اولی که کودک شما علائم آن را بروز می‌دهد بیشتری میزان واگیر را خواهد داشت ولی انتقال این ویروس در هفته‌های آتی نیز امکان پذیر خواهد بود.
اگر کودک شما به مهدکودک و یا مدرسه می‌رود به مسئولین اطلاع دهید که کودک شما به بیماری دست، پا و دهان مبتلا شده است. بدین ترتیب آن‌ها می‌توانند والدین دیگر کودکان را مطلع کنند تا مراقب بروز علائم این بیماری در کودک خود باشند.
کودک خود را در خانه نگه دارید اگر:
-
تب دارد -
به‌اندازه‌ی کافی سالم به نظر نمی‌رسد که بتواند در کلاس مشارکت کند -
آب دهان او بیش‌ازحد بیرون می‌ریزد -
بدن او تاول زده است (که معمولاً در عرض هفت روز خشک می‌شوند) -
شاخص‌های مدرسه برای نگه داشتن کودک بیمار در خانه را دارد. -
اگر مطمئن نیستید که کودک شما چه زمانی باید به مدرسه یا مهدکودک بازگردد، با پزشک او گفتگو کنید.
عوارض سندرم دست و پا و دهان
شایع‌ترین عارضه‌ی بیماری دست، پا و دهان، کم‌آبی بدن است. این بیماری می‌تواند باعث ایجاد زخم در دهان و گلو شده و درنتیجه عمل بلع را دردناک و دشوار کند.
کودک خود را به دقت تحت نظر داشته و مطمئن شوید که در طول دوره‌ی بیماری، او به‌اندازه‌ی کافی مایعات می‌خورد. درصورتی‌که کم‌آبی بدن شدید باشد، ممکن است تزریق وریدی (IV) مایعات ضروری باشد.
بیماری دست، پا و دهان معمولاً یک بیماری خفیف است که تنها به مدت چند روز باعث تب و علائم و نشانه‌های نسبتاً خفیف می‌شود. نوع خاص و نادری از کوکساکی ویروس می‌تواند مغز را درگیر کرده و عوارض دیگری را ایجاد کند:
مننژیت ویروسی: این بیماری یک عفونت نادر و التهاب غشاهای (مننژ) احاطه‌کننده‌ی مغز و نخاع و مایع مغزی نخاعی می‌باشد.
انسفالیت: این بیماری شدید و احتمالاً کشنده یک التهاب مغزی در اثر آلوده شدن با ویروس می‌باشد. انسفالیت عارضه‌ی نادری است.
درمان سندرم دست و پا و دهان
در صورت وجود درد و یا عصبی شدن کودک می‌توانید به او استامینوفن و ایبوپروفن بدهید. هیچ‌گاه به کودکان یا نوجوانان آسپرین ندهید. این کار می‌تواند سبب بروز عارضه‌ای نادر ولی جدی به نام سندرم ری شود.
خوراکی‌های سرد مانند بستنی، یخ در بهشت و یخمک می‌توانند با بی‌حس کردن ناحیه مفید واقع شده و روش درمانی خوشایندی برای کودکانی با دشواری‌های بلع باشند (حتی برای کودکانی بدون مشکل بله!).
از مصرف نوشیدنی‌های داغ، نوشابه و خوراکی‌های اسیدی (آب مرکبات، سس گوجه و غیره) خودداری کنید چراکه این خوراکی‌ها می‌توانند درد را تشدید کنند. کودکان مبتلا به تاول بر روی دست و پاها باید این نواحی را تمیز و در معرض هوا نگه دارند. پوست این نواحی را با آب ولرم و صابون شسته و آن را خشک‌کنید.
اگر یکی از تاول‌ها ترکید، مقداری پماد آنتی‌بیوتیک بر روی آن مالیده و آن را با یک چسب زخم کوچک بپوشانید تا از عفونی شدن زخم جلوگیری شود. مطمئن شوید که کودک شما مقادیر کافی مایعات می‌نوشد تا آب بدن او کم نشود.
اگر کودک شما عصبی باقی‌مانده، نمی‌توانید او را آرام کنید، تنبل شده و یا علائم بیماری او در حال بدتر شدن هستند، با پزشک تماس بگیرید. همچنین در صورت مشاهده‌ی علائم کم‌آبی بدن مانند خشک و چسبنده شدن دهان، خشک شدن چشم‌ها و کاهش میزان ادرار، با پزشک تماس بگیرید.
برای پیشگیری از انتشار بیماری دست، پا و دهان، کودک خود را تا زمانی که تب داشته و یا تاول‌ها بر روی پوست یا دهان او وجود دارند به مدرسه یا مهدکودک نبرید.
شستشوی دست‌ها بهترین راه برای پیشگیری است. به همه‌ی افراد خانواده‌ی خود یادآوری کنید تا دست‌های خود را به‌طور مکرر و کامل بشویند به‌خصوص پس از رفتن به دستشویی و یا تعویض پوشک کودک و همچنین قبل از آشپزی یا غذا خوردن.
اسباب‌بازی‌های موجود در مراکز مراقبت از کودکان باید به‌طور دائم با استفاده از مواد ضدعفونی تمیز شوند چراکه بسیاری از ویروس‌ها می‌توانند به مدت چند روز بر روی اجسام زنده بمانند.
همچنین بخوانید:
درمان سریع دندان درد کودکان
دعای درمان دل درد : برای شفای دل درد این دعا مفید است!
علت و درمان دل درد در صبح
علت لنگیدن ناگهانی کودک چیست؟ + درمان این عارضه خطرناک
کاهش و درمان درد بعد از جراحی لوزه در کودکان
علت گوش درد در کودکان و درمان سریع درد گوش در منزل