نارسایی تنفسی چیست و چه علائمی دارد؟

بیماری نارسایی تنفسی

نارسایی تنفسی شرایطی است که در آن اکسیژن کافی از ریه ها به خون منتقل نمی شود. همه اندام های بدن، مانند قلب و مغز، نیاز به خون غنی از اکسیژن دارند تا بتوانند به خوبی کار کنند. اگر ریه ها قادر به حذف دی اکسید کربن (گاز پسماند) از خون شما نباشند، ممکن است نارسایی تنفسی رخ دهد. دی اکسید کربن بیش از حد در خون می تواند به بدن شما آسیب برساند. هر دوی این مشکلات، یعنی سطح پایین اکسیژن و سطح بالای دی اکسید کربن در خون می تواند در یک زمان رخ دهد.

نارسایی تنفسی به عبارتی اختلال در جذب اکسیژن از آلوئول‌ها به خون و یا اختلال در دفع انیدریدکربنیک از خون به داخل آلوئول‌ها (و یا هر دوی آنها). در نتیجه کاهش جذب اکسیژن مقدار اکسیژن خون (و نیز فشار آن یعنی PO2) کم می‌شود و در نتیجه کاهش دفع انیدرید کربنیک، فشار انیدریدکربنیک (PCO2) در خون بالا می‌رود (هیپرکپنی). در اثر تراکم انیدریدکربنیک PH خون نیز کم می‌شود و یک اسیدوز تنفسی به وجود می‌آید. برای تشخیص نارسایی تنفسی باید PO2 و PCO2 و PH را در خون شریانی اندازه گرفت.

بیماری ها و شرایطی که تنفس شما را تحت تاثیر قرار می دهند می توانند به نارسایی تنفسی منجر شوند. به عنوان مثال COPD (بیماری مزمن انسداد ریوی) و آسیب نخاعی از جمله این بیماری ها می باشند. COPD از ورود هوای کافی به راه های تنفسی جلوگیری می کند. آسیب نخاعی نیز می تواند به اعصابی که تنفس را کنترل می کنند آسیب برساند.

اختلالات معمولی بیماری انسداد مزمن ریه شامل آمفیزم، برونشیت مزمن، آسم و فیبروز کیستیک می باشند. اما انواع دیگر آن نارسایی های تنفسی همچون بیماری های بینابینی ریه هستند که موجب زخم بافت بین کیسه های هوای موجود در ریه های شما می باشند. بنابراین اگر هر یک از علائم زیر را مشاهده کردید، به ایجاد مشکل در ریه های خود مشکوک شوید.

علل نارسایی تنفسی

بیماری ها و شرایطی که تنفس را مختل می کنند، می تواند موجب نارسایی تنفسی شوند. این اختلالات ممکن است بر عضلات، اعصاب، استخوان ها یا بافت هایی که از تنفس حمایت می کنند، تاثیر بگذارند و یا ممکن است مستقیما بر روی ریه ها تاثیر گذار باشند.

هنگامی که تنفس دچار اختلال می شود، ریه ها نمی توانند به راحتی اکسیژن را به خون خود منتقل و دی اکسید کربن را از خون (تبادل گاز) حذف کنند. این ناتوانی می تواند باعث کاهش سطح اکسیژن یا افزایش دی اکسید کربن یا هر دو در خون شود. نارسایی تنفسی می تواند به علل زیر ایجاد شود:

• 
  شرایطی که بر عصب و عضلاتی که تنفس را کنترل می کنند تاثیر می گذارند. نمونه هایی از این علل شامل دیستروفی عضلانی، اسکلروزیس جانبی آمیوتروفیک (ALS)، آسیب نخاعی و سکته مغزی می باشد.
• 
  آسیب به بافت ها و دنده های اطراف ریه ها. صدمه وارده به قفسه سینه می تواند باعث این نوع آسیب شود.
• 
  مشکلات ستون فقرات، مانند اسکولیوز (انحنا در ستون فقرات). این وضعیت می تواند بر روی استخوان ها و عضلات مورد استفاده برای تنفس تاثیر بگذارد.
• 
  مصرف بیش از حد دارو یا الکل. مصرف بیش از حد این مواد روی ناحیه ای از مغز که تنفس را کنترل می کند، تاثیر می گذارد. در این شرایط تنفس آهسته و کم عمق می شود.
• 
  بیماری های ریوی مانند COPD (بیماری مزمن انسداد ریوی)، پنومونی، ARDS (سندرم دیسترس تنفسی حاد)، آمبولی ریه و فیبروز کیستیک. این بیماری ها و شرایط می توانند بر روی جریان داشتن هوا و خون به داخل و خارج ریه ها تاثیر بگذارند. البته ARDS و پنومونی روی تبادل گاز در آلوئول ها تاثیر می گذارند.
• 
  صدمات حاد ریوی. به عنوان مثال، استنشاق دود مضر می توانند به ریه ها صدمه بزنند.

چه کسانی در معرض خطر ابتلا به نارسایی تنفسی هستند؟

افرادی که دارای بیماری ها یا شرایطی هستند که بر عضلات، اعصاب، استخوان ها یا بافت هایی که از تنفس حمایت می کنند تاثیر می گذارند، در معرض خطر نارسایی تنفسی قرار دارند. افرادی که بیماری ریوی دارند نیز در معرض خطر نارسایی تنفسی می باشند.

علائم و نشانه های نارسایی تنفسی چیست؟

علائم و نشانه های نارسایی تنفسی بستگی به علت اصلی آن و میزان اکسیژن و دی اکسید کربن در خون دارد.

سطح پایین اکسیژن در خون می تواند باعث تنگی نفس و گرسنگی هوا شود. گرسنگی هوا همان حسی است که زمان غرق شدن به بدن دست می دهد. اگر سطح اکسیژن بسیار پایین باشد، رنگ پوست، لب ها و ناخن ها بنفش می شود. سطح بالای دی اکسید کربن در خون می تواند باعث تنفس سریع و سردرگمی شود.

برخی از افراد مبتلا به نارسایی تنفسی ممکن است بسیار خواب آلود شده یا هوشیاری خود را از دست بدهند. ممکن است آریتمی یا ضربان نامنظم قلب در بدنشان ایجاد شود. این علائم در صورتی که مغز و قلب اکسیژن کافی در اختیار نداشته باشد بروز می کند.

شرح علائم نارسایی تنفسی

همواره دچار کمبود انرژی هستید

آیا هنگام بالا رفتن از پله ها احساس می کنید که در یک مسابقه ی سخت و سنگین ماراتن شرکت کرده اید؟ آیا بدون یک چرت کوتاه، قادر به ادامه ی انجام کارهای روزانه تان نیستید؟ سلول های شما به اکسیژن نیاز دارند تا موتورتان را به حرکت درآورند. وقتی ریه های شما به اندازه ی کافی به بدن اکسیژن نمی رسانند، بدن با مشکل رو به رو می شود. به علاوه، کمبود انرژی موجب ایجاد یک دور باطل در بدن می شود. خستگی، شما را از ورزش کردن بازمی دارد و عدم ورزش نیز به نوبه ی خود نیرویتان را حتی برای کارهای روزمره کاهش می دهد.

نمی توانید نفس خود را حبس کنید

ممکن است بسیاری از مردم تصور کنند که این افزایش طول عمر است که آنها را دچار تنگی نفس می کند. اگر به طور ناگهانی دچار تنگی نفس شده اید، برای بررسی ریه هایتان حتما به پزشک مراجعه کنید. گاهی اوقات دلیل تنگی نفس به دلیل مشکل در خارج کردن هوا و به دام افتادن هوا در درون قفسه ی سینه است. حتی اگر ریه ها در خارج کردن هوا مشکل نداشته باشد، یک ریه ی بیمار نمی تواند کار اصلیش را که رساندن اکسیژن کافی به خون است انجام دهد.

همواره گیج و مبهوت هستید

آیا می دانستید که مغز شما 15 تا 20 درصد فرآورده های اکسیژنی بدنتان را مصرف می کند؟ برای اینکه بهتر فکر کنید، مغز شما نیاز به اکسیژن دارد. اگر به دلیل عدم دریافت مواد مورد نیاز توسط ریه ها اکسیژن در بدن شما ذخیره شود، افکارتان دچار ابهام می شود. سطح پایین اکسیژن و سطح بالای دی اکسید کربن موجب سرگیجه و خواب آلودگی افراد می شود.

بدون هیچ دلیلی وزن کم کرده اید

بیماری های پیشرفته ریوی مشکلات عدیده ای برای بدن ایجاد می کند و موجب کاهش وزن بدون دلیل و غیره منتظره در بدن می شود. در این کاهش وزن، تنها چربی نیست که می سوزانید. مثلا در بیماری انسداد مزمن ریه، در بدن التهاب هایی ایجاد می شود که موجب از بین رفتن توده ی عضلانی می شود. اگر دچار اشکال در تنفس باشید، قبل از اینکه معده ی شما پر شود دیگر قادر به مصرف غذای بیشتر نخواهید بود.

همواره سرفه می کنید

اگر سرفه شما قطع نمی شود، به ویژه اگر با خلط، خون و تب همراه است، باید نگران باشید. اگر یک فرد سیگاری هستید باید دو برابر نگران باشید چرا که ممکن است نشانه ی برونشیت مزمن و یا آمفیزوم باشد. اگر سرفه های شما بیش از 3 هفته طول کشید و تنفستان نیز با مشکل روبرو شد، نزد پزشک بروید.

دچار درد قفسه سینه شده اید

درد در قفسه سینه نشانه مشکلات قلب است، اما ممکن است نشانه ی مشکلات ریوی نیز باشد. ریه ها دارای اعصاب درد نیستند اما دیواره ی قفسه ی سینه ی شما این اعصاب را دارا می باشد. التهاب موجب برانگیختگی دیواره ی داخلی قفسه ی سینه می شود که پلوریت نام دارد. به دلیل فشار ماهیچه ها در هنگام سرفه یا به دلیل فروریختن ریه ممکن است درد زیادی را متحمل شوید. گاه گاهی افرادی که دارای ریه هایی با حفره های بزرگ هستند، ممکن است در اثر ترکیدن حفره های ریه، هوا به داخل قفسه ی سینه آنها فرار کرده و در آنها ایجاد درد کند.

رنگ پوست شما خاکستری شده است

رنگ پوست صورتی بسیار مطلوب است. سلول های قرمز خون که اکسیژن را به بافت های شما می رسانند، موجب درخشندگی پوست می شوند. لب ها و انگشتان خاکستری رنگ بدین معناست که آن قسمت از بدن شما، اکسیژن کافی دریافت نمی کند. در مراحل انتهایی بیماری های ریه رنگ پوست تغییر پیدا می کند. این تغییر ممکن است هم در حالت استراحت و هم در حالت کار کردن نمود پیدا کند.

هنگام نفس کشیدن، سینه شما خس خس می کند

سینه ی شما اغلب وقتی خس خس می کند که چیزی مسیر عبور هوا را بسته باشد. ممکن است در این حالت، دچار تنگی نفس حاصل از آسم یا آمفیزم شده باشید. هوا نمی تواند به سرعت به خارج جریان پیدا کند چرا که کیسه های هوا دیگر نمی توانند به آن اندازه که باید، کشسان باشند. در هر دوی این موارد باید به پزشک مراجعه کنید.

نارسایی تنفسی چگونه تشخیص داده می شود؟

پزشک با توجه به سابقه بیمار، معاینه فیزیکی و نتایج آزمایش، نارسایی تنفسی را تشخیص می دهد. پس از تشخیص نارسایی تنفسی، باید علت بیماری تعیین شود.

سابقه بیمار

پزشک برای تشخیص از بیمار می پرسد که آیا اخیرا بیماری داشته اید که بر روی فرایند تنفستان تاثیر گذار باشد؟

معاینه فیزیکی

در طول معاینه فیزیکی، پزشک به دنبال علائم نارسایی تنفسی و علت اصلی آن است. بنابراین با استفاده از گوشی پزشکی، صداهای غیر طبیعی مانند ترق و تروق را درون ریه تشخیص می دهد. ضمن این که برای یافتن علائم آریتمی (ضربان نامنظم قلب) به صدای قلب نیز گوش می دهد. اگر قلب اکسیژن کافی نداشته باشد، آریتمی رخ دهد.

آبی شدن رنگ پوست، لب ها و ناخن ها نیز به سادگی با مشاهده این اندام ها قابل تشخیص است. رنگ بنفش این اندام ها به این معنی است که خون شما دارای سطح اکسیژن پایینی است. نارسایی تنفسی همچنین می تواند موجب خواب آلودگی شدید و سردرگمی شود، بنابراین سنجیدن هشیاری بیمار نیز برای تشخیص بیماری مفید است.

آزمایش های تشخیصی بیماری نارسایی تنفسی

برای بررسی میزان اکسیژن و دی اکسید کربن در خون آزمایشات زیر انجام می شود:

• 
  پالس اکسی متری: برای انجام این آزمون، یک سنسور کوچک به انگشت یا گوش متصل می شود. سنسور از نور برای تخمین مقدار اکسیژن موجود در خون استفاده می کند.
• 
  آزمایش گازهای خونی شریانی: این آزمون سطح اکسیژن و دی اکسید کربن را در خون اندازه گیری می کند. برای این کار یک نمونه خون از شریان گرفته می شود. سپس نمونه به آزمایشگاه فرستاده می شود تا میزان اکسیژن و دی اکسید کربن آن اندازه گیری شود.
• 
  سطح پایین اکسیژن یا سطح بالای دی اکسید کربن در خون (یا هر دو) نشانه ای از نارسایی تنفسی می باشد.

پزشک ممکن است سایر آزمایشات مانند رادیوگرافی قفسه سینه را تجویز کند تا علت اصلی نارسایی تنفسی را پیدا کند. اشعه ایکس از قفسه سینه یک آزمایش بدون درد است که تصاویری از ساختارهای داخل قفسه سینه مانند قلب، ریه ها و رگ های خونی را نشان می دهد.

اگر تشخیص داده شود که به علت نارسایی تنفسی، آریتمی ایجاد شده است، ممکن است EKG (الکتروکاردیوگرام) را تجویز کنید. EKG یک آزمون ساده و بدون درد است که فعالیت الکتریکی قلب را تشخیص داده و ثبت می کند.

نارسایی تنفسی چگونه درمان می شود؟

• 
  درمان نارسایی تنفسی بستگی به حاد (کوتاه مدت) یا مزمن (مداوم) بودن و شدت بیماری دارد. این درمان همچنین بستگی به علت اصلی بیماری نیز دارد.
• 
  نارسایی حاد تنفسی یک موقعیت اورژانسی است و اغلب باید در بخش مراقبت های ویژه بیمارستان درمان شود. اما نارسایی مزمن تنفسی را اغلب می توان در خانه درمان کرد. اگر نارسایی تنفسی مزمن شدید باشد، باید تحت نظر پزشک درمان انجام شود.

درمان با اکسیژن و ونتیلاتور

اگر نارسایی تنفسی دارید، رساندن اکسیژن اضافی از طریق کانول بینی (دو لوله کوچک پلاستیکی که در هر دو سوراخ بینی قرار می گیرد) و یا از طریق ماسک می تواند به درمان شما کمک کند. گاهی اکسیژن از طریق تراکئوستومی به بدن وارد می شود. در این روش از طریق حفره ایجاد شده روی گردن که به نای منتهی می شود، اکسیژن وارد بدن خواهد شد.

به منظور بهبود جریان خون در سراسر بدن و ارائه مواد غذایی، گاهی مایعات تزریقی تجویز می شود. به این ترتیب پزشک اطمینان حاصل خواهد کرد که میزان مایعات بدنتان مناسب است. از طرفی وجود مایعات بیش از حد در بدن می تواند ریه ها را پر کند و دریافت اکسیژن را دشوار سازد. نبود مایعات کافی نیز می تواند مانع رسیدن جریان خون غنی از اکسیژن به اندام ها شود.

رعایت نکات زیر در رفع اختلال تنفسی کمک کننده است :

١.رعایت اصول صحیح مصرف داروها

٢. مصرف مایعات فراوان

٣. استفاده از دستگاه بخور

٤. داشتن کپسول اکسیژن در منزل

٥. اهمیت دادن به نشانه های عفونت مانند : تغییر رنگ خلط ، بالا رفتن دمای بدن ، خستگی و سنگینی در قفسه سینه

بیشتر بخوانید:

تتراسایکلین و کاربردهای فراوان این دارو

معرفی داروی بی حس کننده موضعی پروکائین

موارد مصرف و عوارض داروی تزریقی تتراکائین

گردآوری توسط بخش سلامت

مجله دلگرم