سال تاسیس موزه عبرت :تاریخ ساخت بنای این موزه به زمان فتحعلی شاه قاجار بر می‌گردد. این بنا نخستین زندان مدرن ایران است که در دوران رضا شاه در سال ۱۳۱۱ به عنوان نخستین زندان مدرن در ایران شروع به کار کرد. بعدها اولین زندان اختصاصی زنان در این محل تاسیس شد
موزه عبرت به دستور چه کسی و توسط چه کسانی ساخته شد؟
کافی است کمی در این موزه قدم بزنید تا به شرایط پیچیده آن پی ببرید زندانی که وقتی از معماران سوال می کنید بیشتر به یاد حال و هوای دیکتاری هیتلر و استبداد آلمانی های نازی می افتید.
در حال حاضر چیزی حدود ۸۰ سال از ساخت این زندان می گذرد؛ زندان ضد زلزله ای که در سال ۱۳۱۱ به دست معمارهای آلمانی و در حکومت رضا شاه ساخته شد. این زندان اولین زندان مدرن ایران است که بعد از مدتی زندان مخصوص زنان نیز به شمار می رفته است.
مسئولان این موزه می گویند استقامت و استحکام این مکان به شکلی است که با گذشت زمان نه تنها دچار فرسودگی نمی شود که با گذر سال ها ، مقاوم تر می گردد برای همین یک ساختمان ضد زلزله محسوب می شود.
آیا میدانید موزه عبرت در کجا واقع شده است؟
باغ ملی تهران قدیم در نظر خیلی از آدم های قدیم و جدید یکی از مکان های پر رفت و آمد تهرانی ها برای تفریح و قدم زنی به شمار می رفته است؛ به همین دلیل شاید برای خیلی از ما عجیب و غریب به نظر برسد که این زندان درست در دل شهر و در همان حوالی ساخته و بعدها مشغول به فعالیت شده است.
موزه عبرت که در زمان انقلاب با نام زندان«کمیته مشترک ضد خرابکاری» فعالیت می کرده است زندانی است که تا سالهای سال به خاطر شرایط خاص معماری اش کسی از وجود آن خبر نداشته است. زندانی که در سالهای حکومت شاه زندان مخوف ساواک بوده است و چیزی حدود ۴۰۰۴ نفر را در خودش برای شکنجه جای داده است.
چرا نام زندان را موزه عبرت گذاشته اند؟
در دوران محمد رضا پهلوی این زندان از سوی سازمانها مختلف امنیتی و انتظامی خصوصاً ساواک و کمیته مشترک ضد خرابکاری جهت بازداشت و شکنجه زندانیان سیاسی مورد استفاده قرار می‌گرفت.
آویزان کردن از سقف، دستبند قپانی، آویزان کردن صلیبی، شوک الکتریکی، آپولو، سوزاندن نقاط حساس بدن با فندک و شعله شمع، قفس هیتر دار، صندلی هیتر دار، باتوم برقی، شلاق با کابل برقی از متداولترین شکنجه‌های مأموران شکنجه کمیته بودند.
اعضای حزب ملل اسلامی بجنوردی، ابوالقاسم سرحدی زاده، محمدی، کیوان، محمد میرمحمد صادقی و ابن رضا به عنوان اولین دسته زندانی‌های سیاسی به این زندان منتقل شدند.
یکی از مقامات سابق شهربانی در دوران پهلوی از شنیده شدن فریادهای دائم زندانیان زیر شکنجه که حتی برای پرسنل شهربانی در ساختمانهای اطراف غیرقابل تحمل بوده‌است می‌گوید:
اداره‌ای که من معاون آن بودم، در ساختمان چسبیده و طبقه بالای محل کمیته مشترک قرار داشت. ما در آنجا، فریادها و ناله‌های خرابکاران زندانی را می‌شنیدیم. نه من و نه افسرانی که با من بودند، نمی‌توانستند آن را تحمل کنند. سرانجام من با رئیس شهربانی صحبت کردم و از او خواستم که محل اداره ما را عوض کند که با موافقت وی، ما از آن ساختمان به خانه امنی که در اختیار شهربانی بود و قبلاً کلانتری بود نقل مکان کردیم.
شکنجه با تغییر فصول در موزه عبرت
زندانی همراه با طبیعت و ساختمانی همسو با فصول مختلف سال، تعریفی است که می توان از شکنجه گاه سبعانه مخوف ساواک روایت کرد. یکی از ویژگی های مهمی که در زندان کمیته مشترک ضد خرابکاری می توان مشاهده کرد و حتی در زمان قدم زدن در آن، نظر شما را جلب خواهد کرد، سیستم تهویه پیچیده آن است.
نحوه ساخت زندان به شکلی است که باعث شده تا این زندان در زمستان، دمایی بسیار سرد و از طرفی در تابستان، هوایی به شدت گرم داشته باشد تا بیش از پیش بتواند، شرایط جوی و آب و هوایی را برای گذران زندگی زندانیان، دشوار نماید.
معماری موزه عبرت برای شکنجه به چه شکل بود؟
نحوه معماری ساختمان زندان را طوری طراحی کرده اند که وقتی شما در آن فریاد بزنید به هیچ وجه صدا و پژواک آن به بیرون ساختمان بروز پیدا نمی کند و همین ویژگی آن هم باعث شده تا کسی سالهای سال از حضور زندان ساواک در دل شهر خبر نداشته باشد؛ اما نکته جالب توجه اینجاست که به همان اندازه که صدای داد و فریاد در این زندان به بیرون نمی رود ولی به همان اندازه صدا و پژواک فریادهای دردناک خود زندانیان در دل زندان می پیچده تا این امر موجب ترسیدن و تضعیف روحیه زندانیان شود.
نحوه شکنجه فوتبال در موزه عبرت
همانطور که گفتیم، برخی از شیوه های شکنجه و آزار جنسی که توسط شکنجه گران تعلیم دیده در سرزمین های اشغالی بر روی دستگیر شدگان این زندان مخوف انجام می شد، به قدری وحشیانه است که هیچ گاه توسط شاهدان عینی مکتوب و منتشر نشده است.
اما بر اساس مستندات و گزارشاتی که در دسترس است، شکنجه های این زندان، یکی از منحصر به فرد ترین شیوه های روز بوده که در دستور کار مدیریت زندان قرار داشت. ساواک، ابزار مخوف رژیم پهلوی، برای حرف کشیدن از زیر زبان مبارزان انقلابی، روش های خاصی را در نظر قرار می داد تا در این محل، اجرا کند.
برای شکنجه زندانیان زن و مرد، روش های متفاوتی وجود داشت و حتی اتاق های خاصی طراحی و تعبیه شده بود. یکی از این اتاق های شکنجه، اتاقی بود که به اتاق فوتبال معروف شد. شیوه شکنجه به گونه ای بود که در آن، دست های زندانی را از پشت می بستند و بعد از آن، چند تن از افراد ساواک، دور او حلقه می زدند و فرد زندانی را به مثابه توپ فوتبال، با مشت و لگد مورد اصابت قرار می دادند.
پس از پاس کاری های مختلف که معمولا با کفش های نوک تیز انجام می شد، زندانی که به خاک و خون کشیده شده است، برای شکنجه های بعدی آماده می شد.
آپولو در موزه عبرت
یکی دیگر از مقصدهای شکنجه ساواک در تهران، آپولو بود. یکی از معروف ترین وسایل شکنجه در این زندان مخوف، که شهرت بسیاری در میان انقلابیون آن روزگار داشت، آپولو نام داشت تا باعث زجر بیشتر زندانیان شود.
طبق روایت های یکی از دستگیر شدگان، این دستگاه شکنجه را از روی آپولوی فضانوردان، ساخته بودند اما یک تفاوت بزرگ که آن دستگاه سرنشینان را به فضا می برد و اما این یکی، سرنشینان را به مرگ می کشاند.
نحوه کارکرد این ابزار مخوف شکنجه به گونه ای بود که زندانی را به شکل فضا نورد به این دستگاه می بستند و کلاه آهنی روی سر وی قرار می دادند و بعد با کابل به او می زندند تا در حین داد و فریاد، از شدت درد، صدا تنها در گوش خود بپیچد.
از آنجا که کف پا ارتباط مستقیم با مغز دارد، با ضربه سوم و چهارم، زندانی متوجه نمی شد که شلاق به کف پایش برخورد می کند. بلکه درد آن را با مغز خودش احساس می کرد. به گونه ای که انگار، کابل به فرق سرش برخورد می کند. البته آپولو، تنها بخش کوچکی از شکنجه ها و ادوات دردناک این زندان را تشکیل می داد.
سلول عمومی به چه شکل بوده در موزه عبرت
در زندان کمیته مشترک ضد خرابکاری همه چیز فقط و فقط برای آزار و اذیت مبارزان انقلابی فراهم شده است برای همین به محض ورود در ساختمان این موزه با اولین چیزی که رو به رو خواهید شد درهای تو در تو و متفاوتی است که در این زندان وجود دارد به شکلی که همه دربهای این زندان لبه ها و قرنیزهای بلندی دارد که خود زندانیان می گویند.
هدف از ساخت درهایی به این شکل، این بوده است که افراد به محض ورود در زندان و با چشم های بسته متوجه حضور این دربهای متفاوت نمی شدند برای همین هم به محض ورود، برخورد با این درها باعث می شد تا افراد با سر به زمین بخورند. در کنار این دربهای متفاوت یکی دیگر از ویژگی های این زندان ها وجود ۸۶ بند انفرادی آن بوده است که خود زندانی ها اشاره می کنند که هرزگاهی به قدری تعداد زندانیان در سلول های دو متری آنها زیاد می شده است که افراد توان دراز کشیدن نداشتند و مجبور بودند ایستاده بایستند و حتی بخوابند.
پانسمان کردن زخم در موزه عبرت
طبق اسناد، تنها کاری که در این اتاق صورت نمی‌گرفت پانسمان زخم‌هایی بود که بر اثر ضربات شلاق و یا سوختگی به وجود آمده بود. این اتاق خود به اتاق شکنجه بیشتر شباهت داشت تا پانسمان، زیرا اولاً موقع تعویض پانسمان‌ها، نه تنها از داروهای بی‌حس کننده استفاده نمی‌شد، بلکه مخصوصاً به شکلی وحشتناک و تعمدی به جای پانسمان، زندانی را شکنجه می‌کردند.
ثانیاً به هنگام تعویض پانسمان پا محل مجروح شده توسط مسئول پانسمان به گونه‌ای ناشیانه و غیر پزشکی و عمدی کلیه باندهایی که آغشته به خونابه و زخم‌های خشک شده بود با بی‌رحمی تمام از روی زخم و پوست کنده که دوباره محل شکنجه به زخم هایی دردناک تبدیل می‌گردید.
عاقبت فریدون توانگری (آرش ) در موزه عبرت
آرش، یادآور یکی از شکنجه گران آموزش دیده مخوف کمیته مشترک ضد خرابکاری است که صدها تن از دستگیر شدگان را به طرز وحشیانه ای مورد آزار و اذیت روحی و جسمی قرار داد. فریدون توانگری معروف به آرش در سال ۱۳۲۹ در تهران متولد شد.
وی فردی بهایی بوده و سند ازدواج او به تاریخ ۱۴/۵ سنه ۲۵۳۷ (۱۳۵۷) در دفتر لجنه ازدواج شهر تهران به نمره ۶۸۶۹/۱۲۶ در دفتر ثبت ازدواج بهاییان تهران ثبت گردیده است.
وی به خاطر جدیت در سرسپردگی، مدال‌های متعددی از مقامات مافوق خود دریافت کرد و تا واپسین روزهای حکومت طاغوت مجدانه در کمیته مشترک مشغول خدمت به اربابان خود بود
در نهایت این چهره ترسناک رژیم پهلوی، با محاکمه در دادگاه انقلاب اسلامی و اعتراف به اعمال ننگین و جنایت‌کارانه خود در تاریخ یکشنبه سوم تیرماه ۱۳۵۸ اعدام شد. آرش یک شکنجه‌گر سرسپرده به خاندان ستم‌شاهی بود به همین خاطر، بر اساس‌نامه خیلی محرمانه ذیل الذکر، بارها مورد تشویق مافوق قرار گرفت.
چند تصویر از محاکه (فریدون توانگری) آرش که باید از آن عبرت گرفت
آدرس موزه عبرت و ساعت بازدید این موزه دلخراش
آدرس : تهران – میدان امام خمینی(ره) – ابتدای خیابان فردوسی جنوبی – خیابان کوشک مصری – خیابان شهید یارجانی – پلاک ۱۱
تلفن : ۷و۶۶۷۲۲۰۹۶-۰۲۱
بازدید همه روزه صبح ها از ساعت۹الی۱۲ ، بعد از ظهرها از ساعت۱۳الی۱۶
بازدید گروهی با تعیین وقت قبلی
بیشتر بخوانید:
تصاویر بازدید وابستگان نظامی کشورهای خارجی از موزه عبرت
تصاویر حضور اعضای شرکت کننده در کنفرانس وحدت اسلامی در موزه عبرت
ملی‌پوشان شمشیربازی از موزه عبرت بازدید کردند
سینما رکس آبادان چگونه و توسط چه کسانی به آتش کشیده شد ؟