داروی اریتروپویتین چیست ؟
اریتروپویتین در واقع یک سرنگ آماده تزریق هورمونی محسوب می شود که در حالت طبیعی این هورمون توسط کلیه ها و تا حدودی نیز کبد تولید می شود. این هورمون به گلبول های قرمز خون مرتبط بوده و در شرایطی که فرد دچار نارسایی کلیه یا کبد شود این روند نیز مختل می شود.
اریتروپوئیتین در کلیه و کبد ساخته میشود
با استفاده از این داروی شیمیایی که به شکل «ویال» و سرنگ آماده تزریق تولید می شود این هورمون مجددا ترشح شده و تعادل گلبول های قرمز خون برقرار می شود.
آمپول های اریتروپویتین به صورت تزریق زیر جلدی و یا داخل وریدی هفته ای 2-3 بار مورد استفاده قرار می گیرد.
آنمی یا کم خونی Anemia از مشکلات شایع در بیماران با نارسائی مزمن کلیه میباشد که در 25% بیماران دیده میشود. شایعترین علت بروز آنمی در این بیماران، کاهش ترشح اریتروپویتین بوده ولی سایر علل شامل کاهش طول عمر گلبولهای قرمز، از دست دادن خون در ضمن دیالیز و یا خون گیریهای مکرر، اورمی، کمبود آهن، ویتامین B12 و اسید فولیک میباشد.
تا قبل از معرفی اریتروپویتین در سال 1982، جهت تصحیح و حفظ هماتوکریت در محدوده نرمال ، از تزریق خون استفاده میشد.
موارد مصرف اریتروپویتین
آمپول و سرم های تزریقی اریتروپویتین بطور کلی برای درمان کم خونی شدید، ناشی از فقدان اریتروپوتین در موارد زیر مورد استفاده قرار میگیرد
-
بیماران دچار نارشایی مزمن کلیوی -
بیماران سیروز کبدی ، فیبروز و نارسایی مزمن کبد -
بیماران مبتلا به سرطان -
بیماران مبتلا به HIV و ایدز -
افزایش خون اتولوگ قبل از اهداء خون -
کاهش میزان ترانسفیوژن خون (آلوژنیک) در بیمارانی که تحت عمل جراحی قرار خواهند گرفت.
اریتروپویتین ممکن است به دلیل خواص خون سازی در ورزشکاران به عنوان یک داروی دوپینگی محسوب شود و به همین دلیل تجویز آن برای ورزشکاران غیر قانونی می باشد.
مکانیسم اثر اریتروپویتین
این دارو با تحریک گیرندههای خود در سلولهای مادر گویچههای قرمز در مغز استخوان، تکثیر و تمایز اریتروئیدها را تحریک میکند.
فارماکوکینتیک اریتروپویتین
پس از تزریق وریدی یا زیر جلدی، نیمه عمر حدود 13-4 ساعت میباشدو بخش ناچیزی از دارو در گویچههای قرمز و اندکی نیز در کبد متابوایزه و بخشی از طریق کلیهها دفع میشود. افزایش تعداد رتیکولوسیتها پس از 10-7 روز و گویچههای قرمز هماتوکریست و هموگلوبین پس از 6-2 هفته مشاهده میشود. زمان لازم برای رسیدن به اوج غلظت از راه وریدی 15 دقیقه و از راه زیر جلدی 24-5 ساعت است. میزان هماتوکریت ممکن است 2 هفته پس از قطع مصرف دارو، شروع به کاهش نماید.
موارد منع مصرف داروی اریتروپویتین
-
اریتروپویتین در مبتلایان به لوسمی اریتروئید و زیادی کنترل نشده فشار خون و حساسیت به آلبومین انسانی نباید مصرف شود. -
اریتروپویتین در بیمار با سابقه ی حمله قلبی و یا سکته (یک ماه قبل از درمان با این دارو) نباید مصرف گردد. -
داروی اریتروپویتین در بیمار دارای آنژین صدری نباید مصرف گردد. -
اریتروپویتین در بیمار با خطر ایجاد لخته خون در وریدها، نباید تجویز گردد.
عوارض جانبی اریتروپویتین
شایع ترین عارضه جانبی اریتروپویتین افزایش فشار خون و التهاب محل تزریق است ؛همه نشانه های غیر طبیعی باید بلافاصله به اطلاع پزشک برسند.
-
افزایش فشار خون :به صورت گسترده مشاهده شده است ، در صورت مشاهده حتما با پزشک مشورت شود. -
مشکل در محل تزریق :به صورت گسترده مشاهده شده است ، در صورت مشاهده حتما با پزشک مشورت شود. -
علائم سرماخوردگی : ، به ندرت مشاهده شده است ، در صورت مشاهده حتما با پزشک مشورت شود. -
درد استخوانی : ، به ندرت مشاهده شده است ، در صورت مشاهده حتما با پزشک مشورت شود. -
تشنج صرعی : ، به ندرت مشاهده شده است ، در صورت مشاهده حتما با پزشک مشورت شود ، در صورت مشاهده عوارض فورا با پزشک مشورت شود. -
واکنش های پوستی : ، به ندرت مشاهده شده است ، در صورت مشاهده حتما با پزشک مشورت شود. -
سردرد ( ضربان دار) : ، به ندرت مشاهده شده است ، در صورت مشاهده حتما با پزشک مشورت شود ، در صورت مشاهده عوارض فورا با پزشک مشورت شود.
تداخلات دارویی اریتروپویتین
در صورت مصرف همزمان این دارو با داروهای مهار کننده آنزیم مبدل آنژیوتانسین یا تجویز آن در افرادی که کلیرانس پتاسیم آنان کاهش یافته، خطر بروز زیادی پتاسیم خون افزایش مییابد. این دارو با بالا بردن غلظت هموگلوبین، اثر داروهای موثر در آنژین صدری را افزایش میدهد.
شرایط نگهداری اریتروپویتین
-
آمپول های آماده به تزریق اریتروپویتین باید در دمای 2 تا 8 درجه سانتی گراد (دریخچال) نگهداری و از یخ زدگی محافظت شود. -
دارو در جعبه اصلی و دور از نور نگهداری شود. -
دارو دور از دید و دسترس اطفال نگهداری شود.
هشدار ها اریتروپویتین
1- در صورت ابتلای بیمار به بیماری ایسکمیک عروقی، ترومبوسیتوز، سابقه تشنج، بیماریهای بدخیم و نارسایی مزمن کبدی باید با احتیاط مصرف شود.
2- قبل و در طول درمان با این دارو، فشارخون، هموگلوبین و الکترولیتها باید دقیقاً کنترل شوند.
3- سایر عوامل ایجاد کننده کم خونی در نارسایی مزمن کلیوی مثل کمبود آهن یا فولات یا ویتامین B12 باید تصیح شوند.
4- در صورتی که در هنگام مصرف دارو، درد مداوم شبه میگرنی بروز کرد، علامت افزایش شدید و ناگهانی فشار خون میباشد.
5- این دارو ممکن است مقدار مورد نیاز هپارین را افزایش دهد.
6- وجود همزمان عفونتها یا بیماریهای التهابی ممکن است موجب تغییر پاسخ درمانی به این دارو شوند.
توصیه های دارویی اریتروپویتین
1- در صورتی که فشار خون بیمار کنترل نگردید، مصرف این دارو باید قطع شود.
2- در طول مدت مصرف این دارو، در صورت نیاز باید مکمل آهن مصرف شود.
3- در صورتی که تزریق وریدی این دارو با سرعت کم ( حداقل در عرض 5 دقیقه) انجام شود، احتمال بروز علایم شبه آنفلونزا کاهش مییابد.
4- مقدار دارو در تزریق زیر جلدی معمولاً 30-20% کمتر از مقدار تزریق وریدی این دارو است و این نکته باید هنگام تغییرات مصرف دارو در نظر گرفته شود. حداکثر حجم مجاز این دارو که میتوان به صورت زیر جلدی در یک ناحیه تزریق نمود، 1 میلی لیتر است.
5- در صورت کمبود آهن، مسمومیت با آلومینیم یا عفونت، اثر دارو به شدت کاهش مییابد.
6- در صورت فراموش شدن یک نوبت مصرف دارو، به محض یادآوری آن نوبت بعدی فاصله زمانی زیادی نباشد. از دوبرابر کردن مقدار مصرف باید خودداری نمود.
اطلاعات دارویی در مورد اریتروپویتین
گروه : ضد کم خونی
-
مصرف زیاد آن خطرات قابل توجهی ندارد. -
میزان وابستگی به این دارو کم است. -
مصرف این دارو نیاز به نسخه پزشک دارد.
نام های شناخته شده در ایران: سیناپویتین – اپرکس ، اپوسیم ، اسوه پویتین (اریتروپویتین آلفا)
بسته بندی:
سرنگ های آماده تزریق 2000، 4000، 10000 واحد در 5/0 میلی لیتر، جعبه های 2 عددی
تعداد دفعات مصرف
هفته ای 3 – 1 بار
مقدار مصرف در بزرگسالان
میزان مصرف بر اساس وزن بدن محاسبه می شود.
دوران حاملگی
معمولاً تجویز نمی شود.
دوران شیر دهی
ایمنی مصرف آن به اثبات نرسیده است.
موارد مصرف در کودکان
کاهش مقدار مصرف ضروری است .
موارد مصرف در افراد بالای 60 سال
مشکل شناخته شده ای وجود ندارد.
مصرف طولانی مدت
اثرات طولانی مدت دارو هنوز تحت بررسی هستند اما در صورت پایش مداوم، بروز مشکل نامحتمل است.
مصرف بیش از اندازه
مصرف بیش از اندازه برای یک وعده بندرت نگران کننده است.
مصرف دارو همراه با الکل
بپرهیزید.
مصرف دارو در هنگام انندگی و مشاغل پرخطر
مشکل خاصی ندارد.
قطع مصرف دارو
با پزشک خود مشورت کنید.
فراموش کردن یک وعده مصرف دارو
بلافاصله بعد از یاد آوری مصرف شود و 2 بار همزمان مصرف نشود.
شروع تاثیر
پس از حدود 4 ساعت در بدن فعال می شود اما اثر کامل درمانی آن ممکن است به 3-2 ماه زمان نیاز داشته باشد.
زمان تاثیر
برخی اثرات دارو تا چندین روز باقی می ماند.
رژیم غذایی پیشنهادی
ندارد اما اگر نارسایی کلیوی دارید باید از رژیم غذایی خاصی ( مثل کاهش مصرف نمک و کلسیم ) استفاده کنید.
توصیه های ضروری
-
بیمار ممکن است در سه ماهه نخستین مصرف اریتروپویتین عوارضی از قبیل تشنج نیز از خود بروز بدهد. -
این دارو همچنین نباید با داروهای افزایش دهنده پتاسیم خون مورد استفاده قرار گیرد چرا که به میزان قابل توجهی پتاسیم خون را افزایش می دهد. -
در صورتی که در طول دوره درمانی فشار خون بیمار مرتب افزایش پیدا کرده و کنترل نشود در این مدت مصرف این دارو حتماً باید قطع شود. -
سایر عوارض اریتروپویتین عبارتند از نشانه های مشابه بیماری آنفلونزا و همچنین واکنش های آلرژیک غیر طبیعی که در این شرایط باید بیمار به پزشک مراجعه نماید.
کنترل و پایش:
-
آزمایش خون دوره ای و اندازه گیری فشار خون ضرروری است .
اقدامات احتیاطی خاص در هنگام مصرف اریتروپویتین
مطمئن هستید پزشک تان می داند که:
-
فشار خون بالا دارید. -
از مشکل مزمن کبدی رنج می برید. -
سابقه حساسیت به این دارو را دارید -
صرع دارید و گاهی تشنج می کنید. -
سایر داروها را هم زمان مصرف می کنید.
دارو های هم گروه با اریتروپویتین
-
Darbepoetin Alfa -
Filgrastim -
Oprelvekin -
Romiplostim -
Sargramostim -
Pegylated GCSF -
Eltrombopag
بیشتر بخوانید:
آزمایش ALT برای تشخیص نارسایی ها و مشکلات کبدی
درمان تنبلی (نارسایی) کلیه در طب ایران
راهکارهای خانگی برای پیشگیری از نارسایی کلیه
نشانه های درست کار نکردن کلیه چیست؟
بهترین و سریع ترین راه درمان کم خونی در کودکان