موارد مصرف و عوارض جانبی متفوربایوکس

متفوربایوکس چیست و چرا تجویز می شود؟

متفوربایوکس (METFORBIOX) نام تجاری داروی متفورمین است برای درمان قند خون بالای ناشی از بیماری دیابت نوع دوم یا دیابت شیرین استفاده می‌شود. در این نوع دیابت، انسولینی که لوزالمعده تولید می‌کند، توانایی رساندن قند به سلول‌های بدن برای عملکرد درست و مناسب را ندارد.

وقتی قند خون بسیار زیاد است، مصرف قرص متفوربایوکس همراه با نوعی آنتی بیوتیک موسوم به سولفونیل اوره یا با انسولین به کاهش آن کمک می‌کند و باعث می‌شود تا غذایی که مصرف می‌شود، در سلو‌ل‌ها به‌درستی تبدیل به انرژی شود.

بسیاری از افراد می‌توانند با رعایت رژیم غذایی صحیح و ورزش، دیابت نوع دوم را کنترل کنند. بیماران مبتلا به دیابت، فقط نباید به مصرف داروهای مختلف اکتفا کنند. لازم است، با رعایت رژیم غذایی صحیح و ورزش، خود را در جاده سلامتی قرار دهند. با این حال در برخی موارد استفاده از داروهایی مانند متفوربایوکس نیز لازم است.

مکانیسم اثر متفوربایوکس

متفوربایوکس از طریق کاهش گلوکونئوژنز و افزایش مصرف محیطی گلوکز اثر می کند. از آنجا که تنها در حضور انسولین آندوژن مؤثر می باشد تنها در افرادی مؤثر است که بخشی از سلول های پانکراس آنها سالم باشد. تصور می شود که متفوربایوکس تعداد و یا قدرت اتصال انسولین به گیرنده های غشاء سلول، بویژه گیرنده های محیطی را افزایش می دهد.

فارماکوکینتیک متفورمین

فراهمی زیستی دارو 60-50 درصد است ولی غذا ، سرعت و میزان جذب دارو را کاهش می دهد. نیمه عمر دارو2/6 ساعت است و بطور عمده به صورت تغییر نیافته از کلیه ها دفع می شود.

نکاتی که قبل از مصرف متفوربایوکس باید به آنها توجه کنید

برای مصرف هر دارو و قرصی باید ابتدا مزایا و معایب آن را بررسی کنید. تصمیم‌گیری برای مصرف یک قرص یا دارو از سوی شما و پزشک معالج‌تان انجام می‌شود. در مصرف قرص متفوربایوکس هم باید نکات زیر را در نظر بگیرید:

حساسیت‌ها

برای مصرف متفوربایوکس باید پزشک را در جریان حساسیت به این دارو یا قرص‌های دیگر بگذارید. علاوه بر اینکه درباره حساسیت‌های دارویی خود با پزشک صحبت می‌کنید، باید به او درباره حساسیت‌های غذایی، آلرژی به مواد نگهدارنده، شیمیایی و حیوانات هم توضیح بدهید. اگر داروهای بدون نسخه مصرف می‌کنید هم حتما دستورالعمل و بروشور همراه با آن را بخوانید.

اطفال

مطالعات مختلف تا کنون، نشانی از مضرات مصرف متفوربایوکس برای افراد بین ۱۰ تا ۱۶ سال ارائه نکرده‌اند؛ با این حال، شواهد و تحقیقاتی برای مؤثر و ایمن بودن مصرف این قرص برای کودکان هم وجود ندارد. یعنی باید در تجویز این دارو برای کودکان و نوجوانان احتیاط به خرج داد.

افراد مسن

هر چند تحقیقاتی جامع درباره اثرات مصرف قرص متفوربایوکس بر افراد مسن انجام نشده است، اما ظاهرا مشکلات ناشی از کهولت سن روی مصرف این دارو اثری ندارند. البته باید دقت شود که کلیه افراد در سنین بالا، حساس‌تر و ضعیف‌تر از دیگران است و به همین خاطر باید با دقت بیشتری داروهای مختلف از جمله متفوربایوکس را استفاده کنند. مصرف این قرص برای افراد با بیش از ۸۰ سال سنِ مبتلا به مشکلات کلیوی، توصیه نمی‌شود.

شیردهی

هیچ تحقیق و پژوهشی درباره آثار منفی مصرف متفوربایوکس بر نوزاد زنان شیرده انجام نشده است. اما به طور کلی، برای مصرف هر دارویی از جمله این قرص باید مزایا و معایب را بررسی کنید و نهایتا تصمیم‌ بگیرید.

شیوه مصرف قرص متفوربایوکس

شیوه مصرف متفوربایوکس برای مواردی که دارو در قالب قرص عادی است:

بزرگسالان : اگر متفوربایوکس به‌تنهایی مصرف شود، دوز از ۵۰۰ میلی‌گرم شروع خواهد شد. مصرف این مقدار باید در دو نوبت صبح و شب همراه با وعده‌های غذایی باشد. درصورتی‌که به جای دو بار، یک بار این قرص خورده شود، دوز مصرفی به ۸۵۰ میلی‌گرم همراه با صبحانه خواهد رسید.

ممکن است برای رسیدن به کنترل کامل قند خون، پزشک میزان مصرف را به ۵۰۰ تا ۸۵۰ میلی‌گرم و دو تا سه بار در روز همراه با وعده‌های غذایی افزایش بدهد. در هر حال، دوز مصرفی از ۲۵۵۰ میلی‌گرم در روز بیشتر نخواهد شد.

اگر متفوربایوکس با سولفونیل‌اوره استفاده شود، پزشک درباره میزان مصرف هر کدام از این داروها نظر خواهد داد.

اگر متفوربایوکس با انسولین مصرف شود، بیمار باید در آغاز و روزانه ۵۰۰ میلی‌گرم از این دارو را استفاده کند. در صورت نیاز برای رسیدن به کنترل کامل قند خون، پزشک هر هفته ۵۰۰ میلی‌گرم به این مقدار اضافه خواهد کرد. به طور کلی، دوز مصرفی در این حالت از دوهزار و پانصد میلی‌گرم در روز بیشتر نخواهد شد.

برای کودکان ۱۰ تا ۱۶ ساله، در ابتدای مصرف، ۵۰۰ میلی‌گرم از این دارو برای دو بار استفاده در روز در دو وعده ناهار و شام تجویز می‌شود. امکان دارد برای رسیدن به کنترل کامل قند خون، دوز مصرفی افزایش پیدا کند اما این رقم از ۲۰۰۰ میلی‌گرم در روز بیشتر نخواهد بود.

برای کودکان زیر ده سال، تجویز دوز برای هر بیمار از سوی پزشک انجام می‌شود.

شیوه مصرف متفوربایوکس برای درمان دیابت نوع دوم

شیوه مصرف برای مواردی که دارو به شکل قرص خوردنی مصرف می‌شود و سریعا بعد از استفاده جذب نمی‌شود:

بزرگسالان : در شروع مصرف متفوربایوکس (با نام تجاری فرتامت:Fortamet) به‌تنهایی و بدون مصرف داروهای دیگر: به مقدار هزار میلی‌گرم و یک بار در روز با شام استفاده می‌شود.

در صورت نیاز، پزشک دوز مصرفی را تا رسیدن به کنترل کامل قند خون، افزایش می‌دهد. اما به طور کلی، دوز از ۲۵۰۰ میلی‌گرم در روز بیشتر نخواهد شد.

مصرف متفوربایوکس (با نام تجاری گلوکوفاژ: Glucophage): به‌تنهایی و بدون مصرف داروهای دیگر هم با دوز مصرفی ۵۰۰ میلی‌گرم در روز با شام تجویز می‌شود. شاید بعدا، پزشک میزان دوز مصرفی را افزایش دهد تا قند خون به‌طور کامل کنترل شود. البته، به طور کلی دوز تجویزی از دوهزار میلی‌گرم در روز بیشتر نمی‌شود.

مصرف متفوربایوکس (با نام تجاری گلومتاز: Glumetza): به‌تنهایی و بدون مصرف داروهای دیگر هم با دوز مصرفی ۵۰۰ میلی‌گرم در روز با شام تجویز می‌شود. شاید بعدا، پزشک میزان دوز مصرفی را افزایش دهد تا قند خون به‌طور کامل کنترل شود. البته، به طور کلی دوز تجویزی از دوهزار میلی‌گرم در روز بیشتر نمی‌شود.

اگر متفوربایوکس همراه با داروهای ضددیابت مانند سولفونیل‌اوره استفاده شود: پزشک به‌دقت دوز هر دارو را تجویز خواهد کرد و باید از دستورات او پیروی کنید.

اگر متفوربایوکس با انسولین مصرف شود: دوز تجویزی با ۵۰۰ میلی‌گرم در روز شروع می‌شود. سپس در صورت نیاز، پزشک دوز را هر هفته ۵۰۰ گرم اضافه‌تر خواهد کرد تا کنترل کامل قند خون میسر شود. در کل، دوز مصرفی از ۲۵۰۰ میلی‌گرم در روز بیشتر نخواهد شد.

کودکان

دوز مصرفی این دارو برای کودکان از سوی پزشک معالج تعیین می‌شود.

دوز و مقدار مصرف متفوربایوکس

دوزی که برای مصرف این دارو تجویز می‌شود، برای هر بیمار با دیگری متفاوت است. از دستورالعمل پزشک یا بروشور برای مصرف پیروی کنید. در ادامه، به دوز و مقدار متوسط دارو برای مصرف پرداخته شده است. شاید پزشک با توجه به شرایط‌تان، مقداری متفاوت را در نظر گرفته باشد.

مقدار دارویی که مصرف می‌کنید، به غلظت و قدرت آن بستگی دارد. تعداد دفعات، فواصل و مدت مصرف دارو هم وابسته به مشکلی است که به خاطر آن، متفورمین استفاده می‌کنید.

فراموش کردن مصرف متفوربایوکس

اگر یادتان رفت دارو را استفاده کنید، به‌محض یادآوری حتما آن را مصرف کنید. اما اگر قرار است دو بار در طول روز دارو را استفاده کنید و زمانی نخوردن دارو را به یاد آوردید که دیگر باید نوبت بعدی را مصرف کنید، فقط دوز لازم برای نوبت بعدی را بخورید. از دو برابر کردن دوز دارو هم خودداری کنید.

نکات لازم و موارد احتیاط برای مصرف متفوربایوکس

پزشک معالج باید در ملاقات‌های منظمی که با او دارید، روند بهبودتان را به‌ویژه در هفته‌های نخست بررسی کند. آزمایش ادرار و خون می‌توانند اثرات ناخواسته و نامطلوب این دارو را بر بدن نشان بدهند. احتمال دارد میان این دارو و رنگی که برای عکس‌برداری با اشعه ایکس یا سی‌تی‌اسکن (CT scan) استفاده می‌شود، کمی تداخل وجود داشته باشد و روی یکدیگر اثر بگذارند.

قبل از انجام بعضی از آزمایش‌ها یا معاینات پزشکی باید مصرف متفوربایوکس را متوقف کنید تا نتیجه آزمایش‌هایتان تحت تأثیر قرار نگیرد. برای مثال، مصرف این دارو می‌تواند موجب کاهش ادرار نسبت به مواقع عادی شود.

۴۸ ساعت بعد از انجام آزمایش‌ها و معاینات، در صورتی‌که عملکرد کلیه‌ها به حالت عادی بازگشته باشد، مشکلی برای از سرگرفتن مصرف متفوربایوکس وجود نخواهد داشت. اگر می‌خواهید آزمایش، جراحی یا معاینه‌ای پزشکی برای قسمتی دیگر از بدن انجام بدهید، باید پزشک یا دندانپزشک از مصرف این دارو از سوی شما مطلع باشند.

حتما به نکاتی که تیم پزشکی درباره موضوعات زیر مطرح می‌کنند، نهایت توجه و دقت را به کار بگیرید:

مصرف الکل می‌تواند میزان قند خون را به طرز قابل‌ملاحظه‌ای کاهش دهد. پس اگر قرار است متفورمین هم مصرف کنید حتما باید درباره استفاده از الکل با پزشکتان صحبتی داشته باشید.

هنگام مصرف از قرص متفورمین یا شکل‌های دیگر آن مثلا به صورت محلول، هرگز بدون مشورت و اجازه پزشک از داروهای دیگر استفاده نکنید. به ویژه داروهایی که بدون نسخه تحویز می‌شوند مانند آسپرین یا داروهای کنترل اشتها، آسم، سرماخوردگی، عطسه، تب یونجه یا مشکلاتی در سینوس‌ها.

اعضای دیگر خانواده هم باید از عوارض جانبی مصرف دارو خبر داشته باشند تا در صورت نیاز، به فرد کمک و به او رسیدگی کنند. بیماران مبتلا به انواع دیابت هم باید درباره تغییرات دوز مصرف دارو بنا به تغییرات در سبک زندگی‌شان مثلا تغییر در رژیم و ورزش با پزشک صحبت کنند و نکاتی را آموزش ببینند. لازم است تا درباره بارداری و روش‌های پیش‌گیری از آن هم با پزشک صحبت شود زیرا در این موارد، خطراتی بیماران مبتلا به دیابت را تهدید می‌کنند.

در سفر هم همیشه نسخه داروهای خود و سوابق و مدارک پزشکی‌تان را به همراه داشته باشید. برای موقعیت‌های اورژانسی خود را آماده کنید و با در نظر داشتن تفاوت‌های زمانی در سفر، ساعت مصرف وعده‌های غذایی و دارو را تنظیم کنید. بهتر است، وعده‌های غذایی را در سفر، نزدیک به زمانی میل کنید که در خانه بودید.

برای موقعیت‌های اورژانسی هم تدابیری در نظر داشته باشید. بهتر است، دستبند مخصوص به بیماران دیابتی که حاوی اطلاعات مربوط به وضعیت‌تان است به دست داشته باشید یا کارت بیماری دیابت و اطلاعات آن را در جیب یا کیفتان قرار بدهید. در این اطلاعات باید درباره داروهایی که مصرف می‌کنید و بیماری‌تان توضیحاتی ارائه کنید.

در بعضی شرایط خاص، مصرف بیش از حد متفوربایوکس باعث وقوع اسیدوز لاکتیک می‌شود. علائم این بیماری شدید هستند و سریع نمود پیدا می‌کنند. این علائم معمولا زمانی ظاهر می‌شوند که مشکلات سلامتی غیرمرتبط با متفورمین در بدن به وجود می‌آید. مثلا حملات قلبی یا نارسایی‌های کلیوی از جمله این مشکلات هستند.

از نشانه‌های اسیدوز لاکتیک می‌توان به درد و ناراحتی در ناحیه شکم و معده، کاهش اشتها، اسهال، تنفس سطحی و سریع، احساس ناخوشی عمومی، درد شدید در ماهیچه‌ها یا انقباض عضلانی، بی‌خوابی غیرعادی، خستگی یا ضعف اشاره کرد. اگر نشانه‌های اسیدوز لاکتیک در شما به وجود آمد، باید سریعا به مرکز فوریت‌های پزشکی مراجعه کنید.

مصرف متفوربایوکس به ویژه همراه با مصرف بعضی از انواع داروها می‌تواند موجب بروز هیپوگلیسمی (افت قند خون) شود. افت قند خون باید قبل از بیهوشی و از حال رفتن رفع شود. افت قند خون در هر کس به شکلی نمود پیدا می‌کند. بهتر است، علائم این افت را در خود بشناسید و از پزشک برای رفع آنها کمک و مشورت بگیرید.

بالا رفتن قند خون(هایپرگلیسمی) هم زمانی رخ می‌دهد که داروهای خود را به‌موقع نخورید یا نوبت مصرف آن را در روز رعایت نکنید. پرخوری، رعایت نکردن رژیم غذایی مناسب، تب و عفونت یا ورزش نکردن به اندازه همیشگی و کافی باعث بروز این مشکل می‌شود. افزایش قند خون مشکلی جدی است و باید سریعا پیگیری شود. برای درمان هایپرگلیسومی باید علائم خود را بشناسید و درباره آنها با پزشک صحبت کنید.

عوارض جانبی متفوربایوکس

مهمترین عوارض جانبی ناشی از متفورین بی اشتهایی، تهوع، استفراغ، اسهال( معمولاً زودگذر)، اسید لاکتیک( قطع درمان لازم می باشد) و کاهش جذب ویتامین B12 می باشند.

تداخلات دارویی متفوربایوکس

سایمتیدین، آمیلوراید، بلوک کننده های کانال کلسیم، دیگوکسین، مرفین، پروکائین آمید، کینین، رانیتیدین، تریامترن، تری متوپریم و وانکومایسین که توسط انتقال توبولار کلیوی دفع می شوند، ‌غلظت پلاسمایی مت فورمین را افزایش داده و با کلیرانس کلیوی آن تداخل می کنند.

هشدار ها در رابطه با متفوربایوکس

• 
  در افراد مسن به دلیل احتمال وجود بیماری های عروق محیطی و یا اختلال عملکردکلیوی، دارو باید با احتیاط مصرف شود.
• 
  در شرایطی مانند اسهال، استفراغ، فلج معده، انسداد روده و دیگر شرایطی که جذب غذا را به تأخیر می اندازد، ‌ممکن است تغییر مقدار مصرف دارو لازم بوده و یا انسولین جایگزین آن شود.
• 
  در پرکاری یا کم کاری تیروئید تنظیم مقدار مصرف دارو لازم است.

توصیه های دارویی متفوربایوکس

1. 
   مصرف متفورین باید به مدت 2 روز قبل از جراحی یا استفاده از مواد حاجب برای آزمایشات پزشکی قطع شود.
2. 
   در صورت بروز علائم اسیدوز لاکتیک( اسهال، درد و کرامپ های عضلانی، تنفس کوتاه و سریع، خستگی، ضعف و خواب آلودگی) و یا استفراغ سریعاً به پزشک مراجعه شود.

شیوه نگهداری متفوربایوکس

متفورمین را در دمای اتاق و در ظرفی دربسته نگهداری کنید. این دارو نباید در معرض گرما، رطوبت، نور مستقیم خورشید یا در فریزر قرار بگیرد. متفورمین را دور از دسترس کودکان نگه دارید. درباره شیوه نگهداری قرصی که دیگر مصرف نمی‌کنید هم با پزشک مشورت کنید.

بیشتر بخوانید:

داروهای کنترل قند خون کدامند و چه عوارضی دارند ؟

بهترین داروهای قند خون : قرص ‌های پایین ‌آورنده قند خون کدامند ؟

با داروی ضد دیابت سیتاگلیپتین آشنا شوید

موارد مصرف قرص زیپمت و عوارض جانبی این دارو