مهم ترین دلایل لکنت زبان کودکان + پرسش و پاسخ های متداول

علت لکنت زبان در کودکان

علت لکنت زبان کودکان موضوع مورد بحث ماست. یکی از مسائل و مشکلات خاص دوران کودکی اختلالات و ناروانی‌های گفتاری است که از جمله شایع‌ ترین آن ها می‌توان از لکنت زبان نام برد.

بر طبق چهارمین راهنمای تشخیصی و آماری بیماری‌های روانی، لکنت زبان نوعی آشفتگی و اختلال در روانی گفتار است که به‌ صورت تکرار صداها، کشش صداها، قطع روانی کلام، تکرار کلمات، تکرار کلمات، مکث بین واژه‌ها، ناموزنی تکلم و جایگزین کردن واژه‌ها به منظور جلوگیری از کشش صداها در بین کودکان و نوجوانان مشاهده می‌شود.

اغلب کودکانی که دچار لکنت زبان هستند، می‌دانند که چه می‌خواهند بگویند و شاید بارها نیز آن را تمرین و تکرار کرده‌اند، ولی به راحتی و در شرایطی خاص قادر به بیان آن نمی‌ باشند.

آنان برای این که بتوانند فشار حاصله از وقفه‌های غیر ارادی کلام‌شان را کاهش دهند، دچار پریشانی و آشفتگی می‌شوند و سعی دارند با تلاش و کلنجار بسیار حرف خودشان را بزنند.

همان‌طور که هیچ دو کودکی کاملاً شبیه به هم نمی‌باشند، لکنت نیز در همه کودکان به یک شکل نمی‌باشد. در گروهی از کودکان لکنت همراه با اضطراب، فشارهای عصبی، تیک‌های جسمانی، تغییر حالات چهره و حتی گریه کودک است و در گروهی دیگر، لکنت موجب ناتوانائی‌ های شدید ارتباطی در آن می‌شود.

لکنت در بین کودکان خردسال، ناپایدار و گذراست و می‌تواند از یک روز به روز دیگر و از یک موقعیت تا موقعیت دیگر تغییر کند.

چرا کودکان به لکنت زبان دچار می شوند ؟

در واقع علت بروز لکنت زبان در کودکان تاکنون بطور دقیقی روشن نشده ‌است. اما چیزی که تا حدودی مشخص است، آن است که این اختلال نمی‌تواند علت واحدی داشته باشد.

بلکه همواره معلول علت بدنی، عاطفی، اجتماعی و یا ترکیب این عوامل است. بسیاری از افرادی که لکنت زبان دارند دچار بعضی از ناراحتی‌های عصبی و ناسازگاری‌های اجتماعی هستند.

اما تشخیص اینکه آیا اینگونه ناراحتی‌های روانی علت این اختلال است و یا لکنت خود حاصل حالات و فشارهای ناشی از اختلالات روانی است، بسیار مشکل است.

در بعضی از مواقع ممکن است این اختلال حاصل نارسایی‌ها و اختلالات دستگاه عصبی باشد و یا در مواردی از زمان کودکی در اثر بعضی ناهنجاری‌های خفیف فیزیولوژیکی پدید می‌آید.

سن، شرایط و ویژگی‌های بلوغ در تغییر شکل یا تشدید لکنت مؤثر است. جنسیت نیز در ابتلا به این اختلال موثر است به طوری که در میان پسران بیشتر از دختران است.

تحقیقات نشان می‌دهد که در حدود ۷۰ درصد برای پسران و ۳۰ درصد برای دختران این اختلال رخ داده است. کندی زبان در جایی پیش می‌آید که دستگاه‌های تکلم انسان دچار پاره‌ای از تشنج‌ هاست؛

از این‌رو ادای کلمات ناگهان به مانع برخورد می‌کند و پیوسته مکثی در میان صحبت روی می‌دهد. به هنگام چنین رویدادی معمولاً انسان حرفی را که روی آن مکث ایجاد شده‌ است، چندبار تکرار می‌کند. در زیر به عواملی که می‌تواند باعث بروز این اختلال گردد اشاره می‌شود:

• 
  ضربه‌های شدید و شوک‌ های عاطفی و روانی
• 
  احساس تهدید و ناامنی در خانواده
• 
  تنبیه بدنی در مدرسه و خانه
• 
  انتقاد شدید از کودک در هنگام زبان باز کردن
• 
  اصرار والدینِ کودک چپ دست برای استفاده از دست راست
• 
  تکرار والدین و اطرافیان در موقعی که کودک کلمات را نادرست بیان می‌کند.
• 
  ابتلا به بیماری‌ های شدید عفونی
• 
  آسیب‌های قبل از تولد، حین تولد و دوران کودکی

چگونه بفهمیم کودکمان به لکنت زبان دچار است ؟

اغلب کودکان در ۱۵ ـ ۱۲ ماهگی شروع به صحبت کردن می‌کنند و در ۲۴ ـ ۱۸ ماهگی با ساختارهای دستوری صحبت می‌کنند. کودکانی که لکنت دارند، میانگین زمان گفتارشان پائین است و تکلم را دیرتر آغاز می‌کنند.

این گونه کودکان الزاماً در سایر مهارت‌ های رشدی خود کند نیستند. پژوهشگران طی تحقیقی دریافتند کودکان مبتلا به لکنت از تعداد بیشتری از گفته‌های تک واژگانی استفاده می‌کردند.

• 
  ساختارهای ساده دستوری را به کار می‌بردند.
• 
  اشتباهات دستوری بیشتری داشتند.
• 
  اشتباهات بیشتری در تولید اصوات داشتند.
• 
  در مقایسه با کودکان سالم ۲ ماه تأخیر رشد کلامی داشتند.

تشخیص لکنت زبان در مراحل اولیه بسیار مشکل است؛ زیرا اغلب کودکان خردسال بدون این‌که هیچ مشکل و یا زمینه‌ای برای گسیختگی‌ های گفتاری داشته باشند، علائمی از لکنت زبان دارند.

گروهی از آن ها چندان به این مشکل خود اهمیت نمی‌ دهند و اگر چند بار هم نتوانند کلمه‌ای را به درستی بیان کنند، هیچ ناراحت نمی‌شوند. در حالی‌ که گروهی دیگر، کمترین گرفتگی زبان تأثیری عمیق بر رفتارهای اجتماعی آنان می‌گذارد و سخت تلاش می‌کنند تا لغات و واژگان را به‌ درستی بیان کنند.

در نهایت نیز از این که نمی‌ توانند آن‌طور که می‌خواهند صحبت کنند، دچار ناامیدی و ناکامی می‌شوند. شدت لکنت زبان در کودکان می‌تواند از حادترین تا کمترین حالات متغیر باشد.

متخصصان گفتار درمانی برای تشخیص و شناسائی کودکانی که دچار لکنت زبان هستند، به علائم زیر توجه می‌کنند؛

تکرار صداها و هجاها (مثل، من‌من من‌من، او او او)، کشش یا امتداد دادن صداها (مثل تکرار صدائی مممم ماما، تکرار هجائی مامامامان)، در میان اندازی، مکث درون واژه‌ها، انسداد قابل شنیدن و ناملفوظ (مکث‌های پر و خالی)

جایگزین کردن برخی لغات به منظور عدم گفتن کلمات مشکل، تکرار واژه‌های تک هجائی، انجام حرکات اضافی مثل، چشمک زدن، تیک، لرزش فک‌ها و لب و دهان، بیان واژه‌های مشکل که با تنش فیزیکی ادا می‌شوند.

تمام موارد فوق علائم لکنت زبان هستند و چنان چه والدین، مربیان و نزدیکان تصور می‌کنند کودکی با این خصوصیات صحبت می‌کند، بهتر است با اتخاذ روش‌های مناسبی درصدد بهبود او برآیند و اجازه ندهند لکنت در او سال‌ها طول بکشد؛ زیرا گفتن این جمله که خودش خوب خواهد شد مشکلی از کودک حل نمی‌کند.

پرسش و پاسخ های متداول درمورد لکنت زبان کودکان

سوال: فرزند 5 ساله ام کلمات را خوب ادا نمی کند. آیا او لکنت زبان دارد ؟ لطفاً نشانه های لکنت را بیان کنید.

جواب: اگر فرزند شما، کلمه ها را ناتمام رها می کند یا در آغاز گفتار وقفه دارد یا واژگان و عبارت ها را تکرار و من من می کند، لکنت زبان ندارد. کودکی که لکنت زبان دارد، هنگام سخن گفتن، نشانه های ذیل را از خود بروز می دهد:

1. 
   نخستین حرف کلمه را با سرعت تکرار می کند؛
2. 
   مصوت های «آ» و «او» و «ای» را به طور غیرطبیعی می کشد؛
3. 
   در صورت خود، پیچ و تاب ایجاد می کند و سرش را تکان می دهد؛
4. 
   چشمک می زند و بازوهایش را حرکت می دهد؛
5. 
   فک او لرزش دارد و تنفسش نامنظم است.

---

سؤال: کودک 6 ساله ام لکنت زبان دارد. برای برخورد درست با این مشکل و کاستن از آن راهنمایی ام کنید.

جواب: بکوشید جلوی عوامل تشدید کننده را بگیرید. عواملی که لکنت زبان کودکان را تشدید می کند، چنین است:

فشارهای روحی: فشارهای روحی ناشی از کتک والدین یا برادر و خواهر، خستگی فراوان، هیجان، توقع بیش از حد و… عامل تشدید لکنت است؛ پس فشارهای روحی او را از بین ببرید.

ترس: وقتی کودک شما می ترسد، تارهای صوتی اش سفت و تنفس سخت می شود؛ در نتیجه لکنت او بیشتر خواهد شد.

حساسیت بیش از حد: حساسیت بیش از حد و تذکر فراوان برای اصلاح گفتار کودک، مشکل او را بیشتر می کند.

تمسخر دیگران: جلو تمسخر دیگران را بگیرید. خواهر و برادر و همسالان او را توجیه کنید که تمسخر آنان، بر مشکل برادر و دوست آنان می افزاید.

• 
  هنگام سخن گفتن با کودک به او نگاه کنید.
• 
  اجازه دهید جمله هایش را خود تمام کند و در تکمیل آن ها پیشی نگیرید.
• 
  سخن کودک را قطع، و جمله او را پیشگویی نکنید.
• 
  به گفتار فرزندتان با کلمات خودش پاسخ دهید؛ برای مثال، وقتی می گوید: م…م…من گ…گ…گربه را دیدم، بگویید: بله، تو گربه را دیدی.
• 
  پیش از پاسخگویی به او، یک لحظه صبر کنید.
• 
  با فرزند خود، همخوانی را تمرین کنید. با هم، خواندن شعر یا سرودی را آغاز کنید و پس از چند لحظه، صدای خود را قطع کنید تا او به تنهایی ادامه دهد.
• 
  هنگام سخن گفتن با او، از جمله های کوتاه و روشن استفاده کنید.
• 
  به او بیاموزید آرام سخن بگوید. بلند سخن گفتن، فشار در حنجره را بیشتر می کند و بر مشکلش می افزاید.
• 
  دست کم 5 دقیقه را در روز برای صحبت آرام با او اختصاص دهید.

---

سؤال: پسر 12 ساله ام لکنت زبان دارد. با او چگونه برخورد کنم ؟

جواب: برای این مشکل فرزندتان بیش از حد حساسیت و واکنش نشان ندهید و بکوشید عوامل تشدید کننده آن را از بین ببرید:

• 
  تنش ها و هیجان های مربوط به مدرسه:
• 
  با ارتباط به مدرسه، از وضعیت تحصیلی و مشکلات او با همسالان و معلمان آگاه شوید و آن ها را مرتفع سازید.
• 
  فشارهای روحی ناشی از سرزنش، مقایسه، تبعیض و اختلافات خانوادگی را از بین ببرید.
• 
  به او بیاموزید وقتی همسالان، او را مسخره می کنند، از آن ها دور شود و به سمت دوستش برود یا خود را به مطالعه مشغول کند.
• 
  زمینه مشاهده فیلم های پر هیجان عاطفی و ترسناک را از بین ببرید.
• 
  اگر فعالیت هایش را با دست چپ انجام می دهد، او را به انجام امور با دست راست واندارید.
• 
  به او برچسب کند زبان و امثال آن نزنید.
• 
  از پرسش فراوان از فرزندتان بپرهیزید.
• 
  به او بیاموزید که هرگاه لکنتش افزایش می یابد، سخنش را قطع کند؛ نفس عمیق بکشد و دوباره سخن بگوید.
• 
  به او بیاموزید که با شل کردن عضلات گلو، شانه ها، قفسه سینه و شکم، به خود آرامش دهد.
• 
  کوشش فراوان برای اصلاح او، بر فشار روحی اش می افزاید و لکنت او را بیشتر می کند؛ پس در اصلاح وی زیاده روی نکنید.

لکنت زبان کودک خود را با این ۱۰ قدم بهبود بخشید

از پیشگیری تا درمان لکنت زبان کودکان