مهمترین علت انسداد و انسداد مجرای ادرار در نوزادان چیست؟

انسداد ادرار در نوزادان چیست؟

دستگاه ادراری سیستم زهکشی بدن برای دفع مواد زائد و مایعات اضافی است. دستگاه ادراری از دو کلیه، دو حالب، یک مثانه و یک مجرای ادرار تشکیل شده است. کلیه ها لوبیایی شکل هستند که هر کدام به اندازه یک مشت است. آنها در زیر قفسه سینه و در دو طرف ستون فقرات قرار دارند.
کلیه ها روزانه 120 تا 150 لیتر خون را فیلتر می کنند تا حدود 1 تا 2 لیتر ضایعات و مایعات اضافی در غذای مصرف شده تولید کنند. کودکان نسبت به بزرگسالان ادرار کمتری تولید می کنند.
میزان ادرار تولید شده به سن کودک بستگی دارد. ادرار از کلیه ها از طریق لوله ای به نام مجرای ادرار به مثانه جریان می یابد. مثانه ادرار را تا زمان آزاد شدن در خود نگه می دارد. هنگامی که مثانه تخلیه می شود، ادرار از طریق لوله ای به نام مجرای ادرار به سمت پایین مثانه جریان می یابد.

کلیه ها و سیستم ادراری مایعات و مواد شیمیایی طبیعی بدن را متعادل می کنند. هنگامی که کودک در رحم رشد می کند (توسعه پیش از تولد)، جفت عضوی موقت است که مادر و نوزاد را کنترل می کند و این را در بدن نوزاد متعادل می کند.
کلیه های نوزاد حدود 10 تا 12 هفته پس از لقاح شروع به تولید ادرار می کنند و جفت در بدن مادر باید تا هفته های آخر بارداری آن را دفع کند. مواد زائد و آب اضافی از طریق بند ناف از بدن نوزاد خارج می شود. ادرار نوزاد در مایع آمنیوتیک آزاد می شود و به بخشی از مایع آمنیوتیک تبدیل می شود. این مایع نقش مهمی در رشد ریه های نوزاد دارد.

علت انسداد ادرار در نوزادان چیست؟

انواع مختلف نقایص دستگاه ادراری می تواند باعث انسداد ادرار در نوزادان شود:

رفلاکس مثانه (VUR)

اکثر کودکان مبتلا به VUR در طول رشد در رحم حالب توسعه نیافته دارند. دریچه ایجاد شده توسط حالب روی دیواره مثانه به درستی بسته نمی شود.
در نتیجه ادرار از حالب به کلیه ها باز می گردد. GERD شدید می تواند با عملکرد طبیعی کلیه ها تداخل داشته باشد و خطر عفونت پس از تولد را افزایش دهد. VUR معمولاً فقط یک مثانه و یک کلیه را تحت تأثیر قرار می دهد، اگرچه می تواند هر دو کلیه را تحت تأثیر قرار دهد.

انسداد مجاری ادراری (UTI)

اگر حالب مسدود شود، ادرار وارد کلیه شده و آن را متورم می کند. انسداد UPJ معمولا در یک کلیه رخ می دهد.

انسداد خروجی مثانه (BOO)

BOO هر گونه انسداد در کانال مثانه یا دهانه مثانه را توصیف می کند. انسداد دریچه خلفی (PUV) شایع ترین شکل BOO در نوزادان است که در طی سونوگرافی پس از زایمان در پسران تشخیص داده می شود.
و یک اختلال بافت غیر طبیعی در کانال مثانه وجود دارد که ادرار را آزاد می کند. این نقص می تواند باعث تورم کل دستگاه ادراری از جمله مجرای ادرار، مثانه، سیاهرگ ها و کلیه ها شود.

Orthocell

اگر انتهای حالب به طور طبیعی رشد نکند، ممکن است برآمدگی کند. این برآمدگی ممکن است عملکرد حالب یا مثانه را مختل کند.
برخی از نوزادان با بیماری های ژنتیکی به دنیا می آیند که بر چندین سیستم مختلف بدن آنها تأثیر می گذارد، از جمله سیستم ادراری:

سندرم PBS

PBS گروهی از نقایص مادرزادی است که شامل رشد ضعیف عضلات شکم، بزرگ شدن حالب و مثانه و نگه داشتن هر دو بیضه در داخل بدن به جای نزول در کیسه بیضه می باشد.چروک های روی معده یادآور این اندام است. PBS معمولا در پسران رخ می دهد و اکثر کودکان مبتلا به PBS هیدرونفروز (تورم) کلیه ها و VUR دارند.

آترزی مری (EA)

EA یک نقص مادرزادی است که در آن مری (لوله عضلانی که غذا و مایعات را از دهان به معده می برد) نمی تواند غذا را به معده برساند. نوزادانی که با EA متولد می شوند ممکن است در ستون فقرات، دستگاه گوارش، قلب و دستگاه ادراری دچار مشکل شوند.

نقص مادرزادی قلب

نقایص قلبی می تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد. کودکان مبتلا به نقایص قلبی نسبت به کودکان عادی مشکلات بیشتری در دستگاه ادراری دارند. این نشان می دهد که برخی از انواع نقایص قلبی و ادراری ممکن است یک علت ژنتیکی مشترک داشته باشند.انسداد ادراری در ستون فقرات کمری ممکن است به دلیل اسپینا بیفیدا و سایر نقایص مادرزادی باشد که بر نخاع تأثیر می گذارد.
این نقایص می تواند سیگنال های عصبی بین مثانه، نخاع و مغز را که برای دفع ادرار نیاز به ارتباط دارند، قطع کند که منجر به بی اختیاری ادرار و عدم امکان تخلیه کامل مثانه در نوزادان می شود. ادرار باقی مانده در مثانه می تواند در حفره ها و کلیه ها منعکس شده و باعث تورم شود.

علائم انسداد ادرار در نوزادان چیست؟

کودک مبتلا به بی اختیاری ادرار قبل از ترک بیمارستان ممکن است فقط مقدار کمی ادرار کند یا اصلاً ادرار نکند. به عنوان بخشی از آزمایش‌های معمولی که روی نوزاد انجام می‌شود، پزشک ممکن است متوجه بزرگ شدن کلیه یا تشخیص بسته بودن مجرای ادرار شود.

گاهی اوقات تا زمانی که کودک علائم عفونت دستگاه ادراری (UTI) را نشان دهد، انسداد ادرار وجود دارد. این علائم عبارتند از:

• تب
• تحریک پذیری
• از خوردن بپرهیزید
• حالت تهوع
• اسهال
• استفراغ
• ادرار تیره و خون آلود با بوی بد
• کاهش خروجی ادرار

در صورت تداوم این علائم، کودک باید به متخصص مراجعه کند. فراموش نکنید کودکان زیر 3 ماه که تب دارند باید توسط پزشک متخصص معاینه شوند.

انسداد ادرار در نوزادان قبل و بعد از تولد چه عوارضی دارد؟

هنگامی که نقص در دستگاه ادراری جریان ادرار را مسدود می کند، ادرار دفع می شود و منجر به تورم حالب می شود. این تورم هیدرونفروز نامیده می شود.
هیدرونفروز شایع ترین مشکلی است که در سونوگرافی رحم تشخیص داده می شود. تورم را می توان به راحتی مشاهده کرد یا تشخیص آن دشوار است. شدت هیدرونفروز ممکن است خفیف یا شدید باشد، اما اثرات طولانی مدت آن را نمی توان بر اساس شدت انسداد پیش بینی کرد.

انسداد ادراری می تواند به کلیه های در حال رشد نوزادان آسیب برساند و توانایی آنها را در فیلتر کردن خون کاهش دهد. در موارد شدید انسداد ادرار، که دفع ادرار از مثانه کم است یا اصلاً دفع نمی شود، مقدار مایع آمنیوتیک می تواند به حدی برسد که رشد ریه های نوزاد آسیب دیده تهدید شود.
پس از تولد، انسداد ادرار ممکن است خطر عفونت را افزایش دهد. عفونت های مکرر دستگاه ادراری می تواند منجر به آسیب دائمی کلیه شود.

انسداد ادرار در نوزادان چگونه تشخیص داده می شود؟

نقص دستگاه ادراری را می توان قبل یا بعد از تولد نوزاد تشخیص داد.

تشخیص قبل از تولد

آزمایش‌هایی که در دوران بارداری انجام می‌شود می‌تواند تعیین کند که آیا نوزاد در رحم رشد طبیعی دارد یا خیر. برای پاسخ به این سوال، آزمایشات زیر انجام می شود:

سونوگرافی

اولتراسوند از دستگاهی به نام مبدل استفاده می کند که امواج صوتی را به بدن می فرستد تا تصاویری از ساختارها تولید کند. سونوگرافی قبل از تولد می تواند اندام های بدن نوزاد را نشان دهد.

آمنیوسنتز

آمنیوسنتز روشی است که در آن مایع آمنیوتیک از رحم مادر خارج می شود. برای انجام آمنیوسنتز، پزشک یک سوزن نازک را از طریق شکم وارد رحم می کند تا مقداری از مایع آمنیوتیک را خارج کند.
سلول های مایع در آزمایشگاه رشد می کنند و سپس آنالیز می شوند. پزشک معمولاً از سونوگرافی برای یافتن محل دقیق نوزاد در رحم استفاده می کند. این آزمایش می تواند نشان دهد که آیا نوزاد نقص های مادرزادی خاصی دارد یا اینکه ریه های نوزاد در حال رشد هستند.

نمونه برداری از پرزهای جفتی (CVS)

در CVS، یک قطعه کوچک از بافت جفت برای آزمایش برداشته می شود. پزشک از اولتراسوند برای هدایت یک لوله یا سوزن نازک از طریق واژن یا شکم به جفت استفاده می کند. سلول ها از جفت خارج شده و سپس آنالیز می شوند. این آزمایش می تواند نشان دهد که آیا کودک دارای نقص های ژنتیکی خاصی است یا خیر.
اکثر زنان سالم به همه این آزمایشات نیاز ندارند. آزمایش سونوگرافی در دوران بارداری رایج است. آمنیوسنتز و CVS تنها زمانی توصیه می شود که خطر یک مشکل ژنتیکی به دلیل سابقه خانوادگی یا مشکل تشخیص داده شده در سونوگرافی وجود داشته باشد.
آمنیوسنتز و CVS می تواند باعث آسیب به نوزاد و مادر یا سقط جنین شود، بنابراین باید با دقت انجام شود.

تشخیص پس از زایمان

روش های مختلف تصویربرداری زیر برای تعیین علت انسداد ادرار در نوزادان و کودکان استفاده می شود.

• سونوگرافی
• VCUG
• اسکن رادیونوکلئید

بی اختیاری ادرار در نوزادان چگونه درمان می شود؟

درمان انسداد ادرار در نوزادان به علت و شدت انسداد بستگی دارد. هیدرونفروز که قبل از تولد نوزاد تشخیص داده می شود به ندرت نیاز به اقدام فوری دارد. به خصوص اگر فقط در یک طرف اتفاق افتاده باشد. این وضعیت معمولاً بدون درمان قبل یا بعد از تولد بهبود می یابد. در این صورت پزشک باید با سونوگرافی مکرر وضعیت بیمار را تحت نظر داشته باشد.

عمل جراحي

اگر انسداد ادراری زندگی جنین را تهدید کند، جراح جنین ممکن است جراحی را برای گذاشتن شنت یا اصلاح مشکلی که باعث انسداد شده است توصیه کند.
شانت لوله کوچکی است که می‌توان آن را داخل مثانه قرار داد تا ادرار را وارد کیسه آمنیوتیک کند. این روش مشابه آمنیوسنتز است و با وارد کردن سوزن به شکم مادر انجام می شود. اولتراسوند برای هدایت شنت متصل به انتهای سوزن استفاده می شود.
به طور مشابه، یک آندوسکوپ، یک لوله کوچک و منعطف که حاوی نور است، می تواند برای وارد کردن یک شانت یا اصلاح مشکلات انسداد استفاده شود. جراحی جنین خطرات زیادی را به همراه دارد، بنابراین فقط در شرایط خاصی اعمال می شود، به عنوان مثال زمانی که مایع آمنیوتیک وجود ندارد و ریه های نوزاد رشد نمی کنند یا زمانی که کلیه ها آسیب جدی می بینند.

اگر نقص مادرزادی پس از تولد اصلاح نشود، ممکن است برای جلوگیری از انسداد و بازگرداندن جریان ادرار به جراحی نیاز باشد. تصمیم برای انجام این کار به میزان انسداد بستگی دارد. پس از جراحی، لوله کوچکی به نام استنت به مثانه یا مجرای ادرار وارد می شود تا مجرای ادرار به طور موقت باز شود.

آنتی بیوتیک ها

آنتی بیوتیک ها داروهای ضد باکتریایی هستند. کودک مبتلا به انسداد ادراری یا VUR باید آنتی بیوتیک مصرف کند تا از عفونت ادراری جلوگیری کند تا زمانی که نقص ادراری اصلاح شود یا با جراحی اصلاح شود.

کاتتریزاسیون متناوب

کاتتریزاسیون متناوب برای کودک مبتلا به احتباس ادراری به دلیل بیماری های عصبی قابل استفاده است. والدین یا مراقبان باید آموزش ببینند که یک لوله نازک به نام کاتتر را برای تخلیه در کانال مثانه قرار دهند. تخلیه مثانه به این روش به کاهش خطر آسیب کلیه، نشت ادرار و عفونت های دستگاه ادراری کمک می کند.

رژیم و تغذیه

محققان معتقدند رژیم غذایی و تغذیه مادر نقش مهمی در ایجاد یا پیشگیری از انسداد ادرار در نوزادان دارد.