معرفی قرص مرکاپتوپورین و عوارض مصرف آن

آشنایی با موارد مصرف مرکاپتوپورین

مرکاپتوپورین (Mercaptopurine) که با نام تجارتی و اختصاری Puri-Nethol شناخته می شود در درمان لوسمی های حاد، میلومونوسیتیک حاد ومیلوسیتیک مزمن، لنفوهای غیر هوچکینی، پلی سیتمی ورا، بیماری التهابی روده و آرتریت ناشی از پسوریازیس مصرف می شود.

در سرطان‌هایی نظیر لوکمی سلول‌های خاصی در بدن به سرعت رشد و تکثیر می‌شوند. داروهای ضد سرطان نظیر مرکاپتوپورین از رشد و تکثیر این سلول‌ها ممانعت می‌کنند. این داروها با تأثیر بر مواد ژنتیکی درون سلول‌ها این کار را انجام می‌دهند.

مکانیسم اثر مرکاپتوپورین

مرکاپتوپورین آنتی متابولیت و آنالوگ پورین است. در چرخه تقسیم سلولی به طور اختصاصی در مرحله S عمل کرده و با فعالشدن در بافتها باعث مهار ساخت DNA و تا حدی RNA می شود.

فارماکوکینتیک مرکاپتوپورین

جذب این دارو از مجرای گوارش متغیر و ناقص ( تا 50 در صد ) است. از سد خونی- مغزی عبور می کند اما نه به میزانی که برای درمان لوسمی مننژیال کافی باشد. متابولیسم دارو کبدی است. نیمه عمر دارو 3 مرحله ای و به ترتیب 45 دقیقه ، 5/2 ساعت و 10 ساعت بوده و دفع آن کلیوی است.

موارد و مقدار مصرف مرکاپتوپورین

توجه: موارد و مقدار مصرف این دارو ممکن است تغییر یابد. برای کسب اطلاعات جدید به منابع پزشکی مراجعه کنید.

لوسمی لنفوبلاستیک حاد (ALL)

بزرگسالان و کودکان: از راه خوراکی، مقدار mg/kg/day 5/2 مقدار واحد مصرف می‌شود (به نزدیکترین دوز 25 میلی‌گرمی گرد شود). میزان دارو را می‌توان تا mg/kg/day 5 اضافه نمود (تنها در صورتی که پس از 4 هفته هیچ پاسخ درمانی و یا سمیتی مشاهده نشود) . مقدار نگهدارنده mg/kg/day 5/2-5/1 می‌باشد.

مصرف مرکاپتوپورین در دوران بارداری و شیردهی

مطالعات حیوانی نشان داده است که بیکالوتامید تراتوژن است و به جنین آسیب می زند و مصرف این دارو در دوران بارداری ممنوع است.

ترشح مرکاپتوپورین در شیر مشخص نیست. با این وجود، به دلیل بروز عوارض جانبی شدید، موتاژنیک و کارسینوژنیک بودن دارو برای شیرخواران، شیردهی در دوران مصرف این دارو توصیه نمی‌شود.

عوارض جانبی مرکاپتوپورین

• 
  پوست: زیادی پیگمانتاسیون، بثورات پوستی.
• 
  دستگاه گوارش: تهوع، استفراغ و بی‌اشتهایی ، زخمهای دردناک دهانی، زخم گوارشی، پانکراتیت.
• 
  خون: لکوپنی، ترومبوسیتوپنی، کم‌خونی
• 
  کبد: زردی، سمیت کبدی.
• 
  متابولیک: زیادی اسیداوریک خون.
• 
  سایر عوارض: تب،‌ سردرد.

مسمومیت با مرکاپتوپورین و درمان آن

• 
  تظاهرات بالینی: کاهش فعالیت مغز استخوان، تهوع، استفراغ، و نکروز کبدی.
• 
  درمان: معمولاً حمایتی است و شامل انتقال اجزای خون و مصرف داروهای ضد استفراغ می‌شود. مرکاپتوپورین قابل دیالیز است.

تداخلات دارویی مرکاپتوپورین

آلوپورینول با مقادیر mg/day 600-300 اثرات سمی مرکاپتوپورین، بخصوص اثر کاهنده فعالیت مغز استخوان،‌ را افزایش می‌دهد. این اثر ناشی از مهار متابولیسم مرکاپتوپورین توسط آلوپورینول است. در صورت مصرف همزمان این دارو با آلوپورینول، مقدار مصرف مرکاپتوپورین باید حدود 30-25 درصد کاهش یابد.

• 
  مصرف همزمان وارفارین با مرکاپتوپورین فعالیت ضد انعقادی وارفارین را کاهش می‌دهد. مکانیسم این تداخل شناخته نشده است.
• 
  مصرف همزمان با سایر داروهای سمی برای کبد باید با احتیاط همراه باشد، زیرا خطر مسمومیت کبدی افزایش می‌یابد.
• 
  مصرف همزمان کوتریموکسازول باعث افزایش سرکوب مغز استخوان می‌شود. با احتیاط مصرف شود.
• 
  مصرف همزمان واکسن‌های حاوی ویروس زنده باعث افزایش احتمال عفونت ناشی از واکسن می‌شود. همزمان استفاده نشود.

موارد منع مصرف و احتیاط در رابطه با مرکاپتوپورین

موارد منع مصرف: در بیمارانی که بیماری آنها نسبت به درمان با این دارو مقاومت نشان داده است.

موارد احتیاط: بارداری، کاهش نوتروفیل‌ها یا پلاکتها پس از شیمی‌درمانی و یا رادیوتراپی و بیمارانی که نارسایی کبد یا کلیه دارند.

اثر مرکاپتوپورین بر آزمایشهای تشخیصی

مرکاپتوپورین ممکن است غلظتهای اسیداوریک و گلوکز سرم را به طور کاذب افزایش دهد (در مواردی که معرف Sequential multiple analyzer مصرف می‌شود).

همچنین می‌تواند باعث کاهش سطح هموگلوبین، WBC، RBC و پلاکت شود.

ملاحظات اختصاصی مرکاپتوپورین

1- برای بهبود بیماری ممکن است به 4-2 هفته یا بیشتر زمان نیاز باشد.

2- تعداد تام سلولهای خونی را باید هر هفته پیگیری کرد و مراقب کاهش شدید سلولهای خونی بود.

3- قرصهای این دارو در درجه حرارت اتاق و دور از نور نگهداری شوند.

4- تغییر مقدار مصرف دارو بعد از شیمی درمانی یا پرتو درمانی، کاهش تعداد نوتروفیلها یا پلاکتها و در موارد عیب کار کبد یا کلیه ممکن است ضروری باشد.

5- مقدار مصرف مایعات و دفع آنها از بدن باید پیگیری شود. بیمار باید حداقل سه لیتر آب در روز مصرف کند.

6- این دارو بعضی مواقع 6- مرکاپتوپورین یا 6-MP نامیده می‌شود.

7- عملکرد کبدی و شاخصهای هماتولوژیک را باید هر هفته در طول درمان پیگیری کرد.

8- غلظت سرمی اسیداوریک باید پیگیری شود. مصرف آلوپورینول، در صورت لزوم، باید با احتیاط صورت گیرد.

9- بیمار باید از نظر بروز علائم خونریزی و عفونت تحت مراقبت باشد.

10- بعد از قطع مصرف دارو، اختلال کار کبد قابل برگشت خواهد بود. بیمار باید از نظر بروز یرقان، مدفوع کم‌رنگ و ادرار تیره‌رنگ تحت مراقبت باشد. در صورت حساس شدن کبد به فشار یا لمس، باید مصرف دارو قطع شود.

11- در مواردی که تعداد پلاکتها به کمتر از ml/100000 می‌رسد، باید از هرگونه تزریق عضلانی داروها خودداری کرد.

نکات قابل توصیه به بیمار در طول مصرف مرکاپتوپورین

1- احتمال بروز تهوع و استفراغ وجود دارد،‌ ولی، با این وجود، مصرف دارو را ادامه دهد.

2- در صورت بروز استفراغ بلافاصله بعد از مصرف دارو، فوراً به پزشک اطلاع دهد.

3- از مصرف فرآورده‌های حاوی الکل در طول درمان با این دارو خودداری نماید.

4- مصرف زیاد مایعات موجب افزایش دفع ادرار و در نتیجه تسهیل دفع اسیداوریک می‌شود. مایعات زیاد نوشیده شود.

5- از تماس با افراد مبتلا به عفونت خودداری کند.

6- بهبود ممکن است 2-4 هفته و یا بیشتر زمان نیاز داشته باشد.

7- به خانمهایی که از این دارو استفاده می‌کنند توصیه می‌شود در هنگام مصرف آن باردار نشوند.

نحوه نگهداری داروی مرکاپتوپورین

• 
  دارو را در جایی خنک، خشک و به دور از گرما و تابش نور مستقیم آفتاب نگه دارید.
• 
  تمام داروها را دور از دسترس کودکان نگه دارید.

بیشتر بخوانید:

معرفی کامل داروی ضد سرطان ایفوسفامید

معرفی داروی ضد سرطان وینورلبین

اطلاعات کامل داروی ضد سرطان تموزولامید