مسجد اسپیه قدیمی ترین مسجد گیلان را معرفی می کنیم

به گزارش سلام نو، بنای تاریخی اسپیه مزگات واقع در پره سر رضوانشهر یکی از بناهای تاریخی و بخشی از هویت فرهنگی و تاریخی ایرانیان است. این اثر در تاریخ 16 مهر 1379 با شماره ثبت 2796 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. حرم باستانی اسپی مذغات مربوط به دوره سلجوقی و صفویه و یکی از زیباترین آثار تاریخی گیلان است. این بنای تاریخی در روستای دیناچال در 20 کیلومتری رضوانشهر قرار دارد و همه ساله با آیین های نوروزی در فضای باز محصور می شود.

مسجد یک هزار و یک ساله معروف به مسجد صفید در پره سرا یکی از بناهای تاریخی استان گیلان است. نام اصلی این مسجد اسپیه مزگات است که در زبان پهلوی به آن مسجد سفید و در ترکی به آک مسجد معروف است. امروزه تنها ورودی اصلی بنا، نیمی از شبستان و چند دیوار مجاور آن سالم مانده است. ورودی اصلی که شامل طاق بلندی است، شاخص معماری دوره سلجوقی است. علیرغم ادعای اینکه این بنا در دوره ساسانی معبد آتش بوده است، در حفاری های اسپی مذگات هیچ گونه بقایای معماری یا سفال دوره ساسانی یافت نشد. کتیبه های روی بنا مربوط به قرن چهارم و اوایل قرن پنجم هجری قمری است و سفال های پیدا شده مربوط به قرن هشتم هجری (دوره ایلخانی) است. این مکان که در سال های 1379، 1381 و 1385 توسط کارشناسان میراث گیلان از جمله یوسف فلاحیجان کاوش شد، در دوره سلجوقیان (قرن پنجم و ششم) ساخته شده و در دوره سلجوقیان و صفویان مورد استفاده قرار گرفته است. این بنا و اطراف آن حدود شش هکتار وسعت دارد و به عنوان مسجد و عبادتگاه مورد استفاده قرار می گرفت و در کنار آن قبرستانی قرار داشت. در دوره صفویه این بنا احیا و مورد استفاده قرار گرفت.

احتمالاً این بنا در کنار شهر یا مکانی ساخته شده است که امروزه اثری ندارد و به احتمال زیاد این شهر بنا به (کتاب خالکوبی و اثر نوشته دکتر علی عبدلی) همان شهر گمشده یا خشمگین است. در منابع تاریخ ایران از جمله احسن التکاسم که در شهر بامنبار استان گیلان ذکر شده است. در مورد این بنای قدیمی افسانه های زیادی وجود دارد، اما مهم ترین آنها داستان شاه اسماعیل صفوی است که پیش از به سلطنت رسیدن به همراه عده ای از پیروانش مخفیانه از اردبیل به گیلان آمده و به حاکمان تولا و نوا پناه برده است. . فرمانروای طول و کشتی از ترس حاکم خلخال نتوانست جان اسماعیل جوان را حفظ کند و او را به فرستادگان سید علی کیا حاکم لاهیان سپرد.

ویژگی های معماری

دکتر منوچهر ستوده در کتاب «از آستارا تا ستاره آباد» این بنا را یکی از عجایب هفتگانه گیلان نامیده است. وی معتقد است بیشتر سفال های به دست آمده از کاوش های باستان شناسی مربوط به دوره ایلخانی است و معماری این بنا بومی نیست، اما به خوبی با معماری بومی گیلان ادغام شده است. مصالح اصلی بنای این بنای تاریخی آجرهایی به ابعاد 6 3 23 × 23 سانتی متر و قطر دیوار 175 سانتی متر است. بر دیوارهای این مسجد باستانی آثاری به خط کوفه با آیاتی از کلام الله مجید و آیه هفدهم سوره مبارکه توبه به چشم می خورد. سقف بنا کاملاً با سفال پوشانده شده است، اما بر خلاف سقف های سفال امروزی گیلان، سرامیک های آن با گچ بر روی طاق ها چسبانده شده و اندازه آنها به 50/36 سانتی متر می رسد. سقف با طاق های طولی و اجاق های متعدد پوشیده شده و سطح بام به قدری شیب دار است که بدون حفاظ رها شده و کاملاً مغفول مانده است. از آنجایی که مسجد سفید یک مرکز اجتماعی مهم بود و با گذشت زمان بیش از پیش مورد توجه قرار گرفت، بادوام بود و سقف آن با آجرهایی مانند دیوارها طاق‌بندی شده بود و درختان بزرگی روی بام و دیوارها می‌رویدند تا بخشی از این درختان باشند. بیش از 200 سال پیش، حدود 10 سال پیش، اداره میراث فرهنگی برای جلوگیری از تخریب کامل این بنای قدیمی، درختان موجود را قطع کرد.

برخی بر این باورند که این بنا بازمانده ای از آتشکده قدیمی و بزرگ زرتشتیان پیش از اسلام است که میدان داخلی آن محل نگهداری آتش مقدس و محل استقرار مردم در لابی های کناری آن برای عبادت بوده و به مسلمانی تبدیل شده است. یکی عبادتگاه مقدس روی یکی از دیوارهای آن، پنج شش متری، کتیبه ساده کوفه است و عبارت «لاخفم الا الله مجتهد» نوشته شده است (بخشی از آیه 18 سوره توبه). روی آن دیده می شود. این کتیبه که از همان لابی سرچشمه گرفته بود، زمانی چهار لابی اطراف را تزئین می کرد. تستر لابی یک تخت عجیب به ارتفاع یک متر هم داشت که در حال حاضر دو متری این اره روی دیوار شمالی قرار دارد. پس از اسلام، ساختمان اسپیه مزگت بدون تغییر به مسجد تبدیل شد و با وجود اینکه محراب در آن وجود ندارد، اما این عدم تغییر یا تخریب نشانه قداست و قداستی است که این مکان برای مراسم مذهبی قبل و بعد از آن دارد. اسلام.

در درازمدت عوامل مختلف انسانی (مانند سوغاتی، حفاری غیرمجاز، آتش سوزی) و عوامل طبیعی (سیل، رویش درختان، چرا، زلزله) باعث تخریب ساختمان «مسجد جاسوسی» شدند. ریشه درختان به دیوارها نفوذ کرد و چندین شکاف بزرگ در دیوارها و سقف ایجاد شد. طغیان رودخانه دیناچال نیز بخشی از قسمت جنوبی ساختمان را تخریب و فرسایش داده است.

محل

این بنا در 80 کیلومتری غرب شهر رشت و 22 کیلومتری جنوب شهر تالش در روستای دیناچال پره سر در ساحل غربی رودخانه دیناچال واقع شده است.

مسیر دسترسی

دسترسی به این بنا از طریق جاده رضوانشهر به تالش در فاصله 1600 متری بعد از پل روی رودخانه دیناکج از شاخه شمالی امکان پذیر است. راه دسترسی جنگلی- آسفالته و طول جاده اصلی تا بنا 1300 متر می باشد. این بنا در 60 متری غرب رودخانه دینا چال واقع شده است.

جاذبه های تاریخی رضوانشهر

رضوانشهر در 70 کیلومتری غرب مرکز استان گیلان از مجموع 54 اثر تاریخی به ثبت ملی رسیده است که 3 اثر تاریخی شامل مسجد اسپیه، مسجد دیناچال، پل خشتی پونل و خانه امان الله خان ساسانی است.

منبع: تریپ یار