سوره حشر پنجاه و نهمین سوره قرآن و دارای 24 آیه است. سوره حشر یکی از هفت سوره «مصابیحات» است که با تسبیح و دعای الهی «سبحان الله» آغاز می شود.
این سوره که عمدتاً به ماجرای مبارزه مسلمانان با گروهی از یهودیان به نام «یهود بنی نذیر» اشاره دارد و در نهایت به اخراج همه آنها از مدینه انجامید. این سوره ارتباط بسیار نزدیکی با آیات آخر سوره مجادله دارد که در آن به «حزب الله» وعده پیروزی داده شده است.
برخی از مفسران این سوره را در شش قسمت خلاصه کرده اند:
قسمت اول: تنها یک آیه است و مقدمه ای بر موضوعات مختلف این سوره است و در مورد تسبیح و ستایش خلقت در پیشگاه خداوند صحبت می کند.
قسمت دوم: که از آیه دوم تا دهم است، از درگیری مسلمانان و یهودیان متخلف از پیمان مدینه خبر می دهد.
قسمت سوم: آیات 11 تا 17 داستان منافقان مدینه است که در این برنامه با یهودیان همکاری نزدیک داشتند.
جزء چهارم: مشتمل بر آیات متعدد مشتمل بر چند نصیحت و نصایح کلی برای عموم مسلمانان است و در واقع نتیجه وقایع فوق است.
قسمت پنجم: که تنها یک آیه است (آیه 21) شرح قرآن کریم و تأثیر آن در تهذیب روح و جان است.
قسمت ششم: آیات 22 تا 24 این سوره که بخش مهمی از جمال و جلال خداوند را بیان می کند.
نام این سوره برگرفته از آیه دوم آن است که به تجمع یهودیان برای خروج از مدینه و یا ازدحام مسلمانان برای بیرون راندن آنها اشاره می کند و از اینجا معلوم می شود که این ازدحام ربطی به ازدحام در روز ندارد. روز قیامت
برخی این سوره را سوره بنی نذیر نامیده اند. زیرا بیشتر ابیات او درباره آنهاست.
شأن نزول سوره حشر
سه گروه از یهودیان در سرزمین مدینه زندگی می کردند، «بنی نذیر»، «بنی قریظه» و «بنی کینکا»، هجرت کردند و منتظر این ورود بزرگ بودند. پیامبر اسلام هنگام هجرت به مدینه، با آنان پیمان عدم تعرض بست، اما هر وقت فرصتی به دست آوردند، از این پیمان دست برنداشتند.
از مهمترین توطئه های آنها علیه محمد می توان به موارد زیر اشاره کرد:
1- توافق ائتلاف کعب بن اشرف (بزرگ یهود) با ابوسفیان برای هلاکت محمد پس از جنگ احد.
2- توطئه یهودیان «عمرو بن یحاش» از قبیله بنی نظیر برای کشتن محمد با سنگ.
3- سرودن اشعار طنز و تهمت آمیز علیه محمد توسط شاعر بنی نظیر.
پس از این همه توطئه، لشکر مسلمانان قلعه مستحکم یهودیان را برای چند روز محاصره کردند و با سوزاندن درختان خرمای اطراف قلعه و تخریب آنها، یهودیان را پس از چند روز مجبور به تسلیم کردند و بدون جنگ و خونریزی پیروز شدند. پس از این پیروزی و به پیشنهاد محمد بن عبدالله، یهودیان مدینه را ترک کردند و مقداری از اموال خود را با خود بردند و بخشی از آن را ویران کردند. گروهی به «عزرات» در شام، تعداد کمتری به «خیبر» و گروهی به «حیره» رفتند و بقیه اموال و زمین و باغ و خانه آنان به دست مسلمانان افتاد.
متن سوره حشر با ترجمه فارسی
به نام خدا
بسم الله الرحمن الرحیم
حمد و ستایش مخصوص خداست، آنچه در آسمانها و آنچه در زمین است، و او بخشنده و حکیم است.»
هر چه در آسمانها و زمین است خدا را تسبیح می گوید و او شکست ناپذیر و سنجیده است
او کسی است که کافران اهل کتاب را به خاطر اولین حشره از خانه هایشان بیرون کرد.
دفاع آنها از جانب خداست، پس خداوند آنها را از جایی که انتظار نداشتند متهم کرد و در دلهایشان ترس افکند، خانه هایشان را با دست خود ویران کردند.
ای مؤمنان، اعتنا کنید، یا رؤیت اول را
اوست که از اهل کتاب، کسانی را که به اولین اخراج (از مدینه) ایمان نیاوردند، بیرون کرد، وارد شد و ترس را در دلهایشان آورد (به طوری که خودشان و دست مؤمنان خانه هایشان را ویران کردند). پس شما که می بینید عبرت بگیرید.
و اگر نبود که خداوند عذاب آتش در دنیا و عذاب آتش در آخرت را برای آنها نوشته است.
و اگر خداوند این تبعید را بر آنان مقرر نمی داشت، قطعاً در دنیا عذابشان می کرد و در آخرت عذابی آتشین داشتند.
این به خاطر آن است که آنها از خدا و رسولش بیزاری می جویند و هر که خدا را دشمنی کند، عذاب خدا سخت است. ﴾4
این (عذاب) از آن رو بود که با خدا و رسولش نزاع کردند و هر کس با خدا نزاع کند (می داند) عذاب خدا سخت است.
چه چیزی از پارچه او بریده اید یا او را روی پایه هایش ایستاده اید؟
آنچه درختان خرما را قطع کردی یا آنها را در ریشه (بکر) رها کردی، بر اساس فرمان خداوند بود که فاسقان را خوار و ذلیل کنی.
و خداوند به پیامبرشان چه داد، پس شما از اسب یا سوار چه به او دادید، و خداوند به پیامبرش بر هر که بخواهد اختیار میدهد؟
و خداوند بر هر چیز تواناست(6).
و هر چه خداوند به عنوان غنايم رسولش از آنان گرفته است (شما مي توانيد آن را بگيريد) بر اسب و شتر سوار نشويد، بلكه خداوند پيامبران خود را بر هر كه بخواهد مسلط مي كند و خدا بر هر كاري قادر است.
مَا أَفَاءَ اللَّهُ عَلَی رَسُولِهِ مِنْ أَهْلِ الْقُرَی فَلِلَّهِ وَلِلرَّسُولِ وَلِذِی الْقُرْبَی وَالْیَتَامَی وَالْمَسَاکِینِ وَابْنِ السَّبِیلِ کَیْ لَا یَکُونَ دُولَهً بَیْنَ الْأَغْنِیَاءِ مِنْکُمْ وَمَا آتَاکُمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَمَا نَهَاکُمْ عَنْهُ فَانْتَهُوا وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ شَدِیدُ الْعِقَاب ﴿۷﴾
آنچه خداوند از اهالی آن روستاها به پیامبرش داد، از آن خدا و آن پیامبر و از بستگان نزدیک و یتیمان و فقرا و مسافران است تا در میان ثروتمندان شما دست به دست نشود. آنچه را که فرستاده بردارید. و به تو داد و از آنچه مانع توست دست بردار و از خدا بترس که عذاب خدا سخت است.
به شما سر بزنید تا بیشتر از شما دانلود شود تا بتوانید ورضوانان ورضوانا ونصرون الله ورسوله ولیک هم الصادون را پیدا کنید )8(
(اين غنيمت اول) مختص آبادگران فقيرى است كه از وطن و اموال خود رانده شده اند، رحمت و رضاى خدا را مى طلبند و خدا و رسولش را يارى مى كنند، اينان مردم صالحند.
وَالَّذِینَ تَبَوَّءُوا الدَّارَ وَالْإِیمَانَ مِنْ قَبْلِهِمْ یُحِبُّونَ مَنْ هَاجَرَ إِلَیْهِمْ وَلَا یَجِدُونَ فِی صُدُورِهِمْ حَاجَهً مِمَّا أُوتُوا وَیُوْثِرُونَ عَلَی أَنْفُسِهِمْ وَلَوْ کَانَ بِهِمْ خَصَاصَهٌ وَمَنْ یُوقَ شُحَّ نَفْسِهِ فَأُولَئِکَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ ﴿﴾۹
و (همچنین) کسانی که پیش از (مدینه) ساکن شدند و ایمان آوردند، هر کس را که پیش از آنان سکونت گزیدند دوست بدارند، و در دل خود نسبت به آنچه به آنها داده می شود حسد نمی ورزند، و هر کدام به هر اندازه (فوری) نیاز دارند. در خود دارند، آنها را در مقابل خود قرار می دهند و هر که از خستگی جانش در امان بماند، نجات دهنده هستند.
والذین جاواوا من بعددهم یقولون ربنا اغفر لنا للخواننا لاخواننا لاخوللان ولا تقلا فی قلا تقلا منوا للذین انوا ربنا انوک رءوف رحیم ) (10).
و (همچنین) کسانی که بعد از آنان آمدند (= مهاجران و انصار) (و) گفتند: پروردگارا، ما و برادرانمان را که در ایمان پیشی گرفتهاند و در دلهایمان نسبت به کسانی که ایمان آوردهاند ببخش. (هر گونه) خشم را نگه دار، پروردگارا، درست است که تو بخشنده و مهربان هستی
أَلَمْ تَرَ إِلَی الَّذِینَ نَافَقُوا یَقُولُونَ لِإِخْوَانِهِمُ الَّذِینَ کَفَرُوا مِنْ أَهْلِ الْکِتَابِ لَئِنْ أُخْرِجْتُمْ لَنَخْرُجَنَّ مَعَکُمْ وَلَا نُطِیعُ فِیکُمْ أَحَدًا أَبَدًا وَإِنْ قُوتِلْتُمْ لَنَنْصُرَنَّکُمْ وَاللَّهُ یَشْهَدُ إِنَّهُمْ لَکَاذِبُون﴿﴾۱۱
آیا ندیدی کسانى را که به نفاق قیام کردند که به برادران خود از اهل کتاب که از کفر افتادند گفتند که اگر رانده شوید حتماً با شما بیرون خواهیم رفت و هرگز کسى را بر شما فرمان نخواهیم داد. و اگر با شما بجنگند، قطعاً شما را یاری خواهیم کرد، و خداوند گواهی می دهد که آنها دروغگو هستند.
اگر بیرون بروند با آنها بیرون نمی روند و اگر آنها را بکشند تسلیم آنها نمی شوند.
اگر آنها (یهودیان) رانده شوند، با آنها بیرون نمیروند و اگر با آنها جنگ شود، آنها (منافقان) آنها را یاری نمیکنند.
اگر آنها را یاری کنند، قطعاً (در جنگ) پشت می کنند و (دیگر) به آنها کمک نمی کنند.
زیرا تو در چهره آنها از خدا وحشتناکتر هستی، زیرا آنها مردمی هستند که نمی فهمند.
قطعاً تو بیش از خدا مایه ترس در دل آنها هستی، زیرا آنها مردمی هستند که نمی فهمند
لا ياتلونكم جميعا العا الاف امحسنه و من وراز جدر باشم بينهم شمبت تحسبهم جمي وقلوبهم شتي ذلك بانهم قوم لا ياقلون )(14)
آنها گروهی با شما نمی جنگند مگر در روستاهایی که استحکامات دارند یا پشت دیوارها، جنگشان با یکدیگر سخت است، شما فکر می کنید که متحد هستند (اما) دلهایشان پراکنده است، زیرا آنها مردمی هستند که نمی اندیشند.
مانند کسانی که پیش از آنان بودند، دانستند و فرمانشان بزرگ و برایشان عذابی دردناک است.
و همچنین کسانی که اخیراً (در واقعه بدر) عذاب اعمالشان را چشیدند و برایشان عذاب دردناکی خواهد بود.
مانند شیطانی است که به کافر گفت، سپس چون ایمان آورد گفت: من از تو بیگناهم، از خداوند پروردگار جهانیان می ترسم.
مانند داستان شیطان که به مرد گفت ایمان نیاور و چون کافر شد گفت از تو بیزارم که از خدا پروردگار جهانیان می ترسم.
پس هدفشان این است که هلاک شوندگان در آتش باشند و این عذاب فاسقان است.»17
و عاقبت هر دو این است که هر دو در آتش جاویدان بمانند و این سزای تجاوزگر است.
اى كسانى كه ايمان آورده ايد از خدا پروا كنيد و به آنچه پيش از آن جانتان گذشته است بينديشيد و از خدا پروا كنيد كه خداوند به آنچه انجام مى دهيد آگاه است. ﴾18
اى كسانى كه ايمان آورده ايد از خدا بترسيد و همه به آنچه براى فردا فرستاده است بنگرند و از خدا بترسيد كه خداوند به آنچه انجام مى دهيد آگاه است.
و مانند كسانى نباشيد كه خدا را نافرمانى كردند و او آنها را هلاك مىكند. آنها مجرمند19
و كسانى نباشيد كه خدا را فراموش كردند و او نيز آنها را از خود غافل كرد كه نافرمانند.
اصحاب در آتش و اصحاب بهشت با اصحاب بهشت برابری نمی کنند.
اهل جهنم با اهل بهشت یکی نیستند، اهل بهشت هستند که موفق می شوند.
کاش این قرآن را بر کوه فرود آوردیم تا آن را خاشع و پر از خوف خدا ببینیم و برای کسانی که چنین می کنند الگو قرار دهیم (1)
اگر این قرآن را به کوهی پست می فرستادیم، قطعاً آن (هواپیما) را از ترس خدا متواضع (و) پراکنده می دیدی و این داستان ها را به مردم می دهیم تا در مورد آن فکر کنند.
اوست خدایی که معبودی ندارد، ولی او دانای غیب و گواه است، او بخشنده و مهربان است.
او خدایی است که معبودی جز او نیست، او دانای غیب و آشکار است، او بخشنده و مهربان است.
او خدایی است که خدایی ندارد، ولی ملک اولیاء علیهم السلام است، وفادار، توانا، توانا، توانا، مغرور، الحمدلله.
او خداست، معبودی جز او نیست، فرمانروای پاک، سلامت بخش، مؤمن، حافظ عزیز، مقتدر (و) بلندمرتبه، خداوند از آنچه شریک میکنند منزه است.
او خداست، آفریدگار، بخشنده، نامهای نیکو بخشنده، هر چه در آسمانها و زمین است تسبیح گوی اوست، و اوست توانا و حکیم. ﴾24
اوست خالق، خالق، خالق، بهترین اسماء (و صفات) از آن اوست، آنچه در آسمانها و زمین است (جمله) تسبیح او را بگو، و او محبوب و حکیم است.
نوای بی نظیر سوره حشر با صدای مولای متقیان
در ادامه می توانید سوره حشر را با صدای استاد پرهیزگار بشنوید و دانلود کنید.