قبرستان مرموز دارالسلام شیراز

به گزارش سلام نو، گورستان دارالسلام شیراز یکی از قدیمی ترین گورستان های تاریخی است و دارای غنای فرهنگی، هنری، تاریخی و مذهبی است. این قبرستان مدفن مجموعه ای از عرفا، علما و اندیشمندان از قرون اولیه اسلامی تا به امروز است. بسیاری از محققان معتقدند که این قبرستان قبل از اسلام وجود داشته است. نقوش مروارید، خوشنویسی عالی و سنگ قبرهای باکیفیت این گورستان را متمایز کرده است.

قبرستان دارالسلام شیراز معروف به دارالسلام یکی از قدیمی ترین زیارتگاه های جهان است که قدمت یکی از مقبره های آن به سال بیست و چهارم هجری در زمان حیات پیامبر اکرم (ص) می رسد. در این گورستان قبور مربوط به قرن اول و دوم هجری قمری دیده می شود. قبور بزرگان و بزرگان مختلف علمی، عرفانی، ادبی و مذهبی وجود دارد. قبرستان دارالسلام شیراز معروف به دارالسلام مدفن بسیاری از بزرگان، عرفا، دانشمندان، محققان و تأثیرات فرهنگی، مذهبی و اجتماعی شیراز و استان فارس است. این گورستان یکی از سه قبرستان قدیمی جهان است و حتی برخی معتقدند که تاریخچه این مکان به قبل از اسلام باز می گردد. مساحت این قبرستان حدود 10 هکتار است و حدود ده هزار سنگ قبر وجود دارد و تا سال 1357 مردگان در آن دفن می شدند.

در کتاب تذکره هزار مزار از 27 شخصیت مهم که از بزرگان و بزرگان تاریخ ایران بوده اند نام برده شده است که در این کشور به خاک سپرده شده اند. البته پس از مرگ نویسنده کتاب، افراد مهم دیگری که نامشان در این کتاب ذکر نشده در این قبرستان به خاک سپرده شدند. در این قبرستان که به آرامگاه سربازان امام زمان (عج) معروف است، قبرهای سبز رنگ دیده می شود. تعدادی از علما و شهدای قیام 16 خرداد 1342 شیرازکانی نیز در این امامزاده مدفون هستند. مقبره شاه داعی الله و پسرش اثر سادات حسین منسوب به زید بن علی بن حسین (ع) با 19 پشت، مقبره محمود دهدار ریاضیدان اوایل قرن نهم هجری قمری. قبر ابوسائب که موهای پیامبر را با آن دفن کردند. سنگ قبر بزرگی از دوره قاجاریه و معروف به اشعار انبیا و همچنین مقبره مصیر وزرای ایرانی در اوایل دوره قاجار در این مکان قرار دارد. بسیاری از جمعه های امام شیراز از زمان زندیه تا قاجار در این قبرستان مدفون هستند و شخصیت هایی چون عبدالغفار خویی شبستری و شیخ ابوصاحب از یاران پیامبر در این قبرستان مدفون هستند.

نمادها و نقش سنگ قبرها

علاوه بر سنگ قبرهای عارفان، عرفا، نویسندگان و دانشمندان قرون گذشته، حجاری‌ها و خوشنویسی‌های عالی و حجاری‌های باکیفیت این قبرستان را از سایر قبرستان‌ها متمایز می‌کند. در مقبره های قدیمی خطوط مشخصه راکا، کوفیجه، بانایجا، تالاسا، نسکا و نستالیکا کنده کاری شده است و بر روی این سنگ تصاویری از قیچی، شانه، آینه و ابزار مقبره حک شده است. در ساخت سنگ قبرها از نمادهای مختلفی استفاده شده است که چهار مورد از آنها را بیشتر از سایر نمادهای این کشور می توان دید. نماد اول قاب عمودی یا افقی به شکل محراب است که نماد پنجره ای به سوی نور است و در باور زرتشتیان نور نماد خداوند است. این نماد اکنون به عنوان مکانی برای ایستادن ائمه در مساجد استفاده می شود و استفاده از این نماد به معنای نور افکندن بر قبر متوفی است. نماد بعدی سرو است، در میان انواع درختان، سرو به اشکال مختلف بر روی سنگ قبر در السلام دیده می شود. درخت سرو چون در تمام سال سرسبز و با طراوت است در اندیشه های ایران باستان نماد جاودانگی است و به همین ترتیب در اینجا نیز این نماد بر جاودانگی انسان و زندگی پس از مرگ دلالت می کند. نماد دیگر تصویر پرنده ای است که بر بلندترین نقطه سرو نشسته و پشت سر آن را نگاه می کند. پرنده نماد خروج روح از بدن است و نشستن بر سرو به معنای حفاظت از جاودانگی است و نگاه به پرنده پشت نماد چشم متوفی نشان از خیرخواهی بازماندگان است. تصاویر گرافیکی مشاغل مختلف از دیگر نمادهایی است که بر روی سنگ قبرهای دارالسلام خاکستان به چشم می خورد. پس از فوت فرد، علاوه بر چاپ اطلاعات شخصی، پیکتوگرام یا تصویری گرافیکی از حرفه متوفی بر روی سنگ قبر حک شده بود. نمادهای مربوط به آهنگری، پهلوانی، کشاورزی، عشایر، قالی بافی، باغداری، خیاطی و سایر مشاغل از جمله نمادهایی است که بر روی سنگ قبرها حک شده است. استفاده از این طرح ها و نقاشی ها نشان دهنده ویژگی های هنری و تاریخی قبرستان دارالسلام است.

نام نام

به گفته محققان، در زمانی که دقیقاً مشخص نیست که شهرهای نجف و کربلا در چه زمانی دچار قحطی و خشکسالی شده اند، حاکم شیراز در ازای فرستادن هشتصد شتر غله به آن کشور، خواستار سرزمین تربت شد. کربلا قبرستان دارالسلام شخصی است به نام شیخ سلم و در همان قبرستان دفن شده است مردم این مکان را قبرستان درب سلم می نامند و این نام به مرور زمان و در بین مردم به دارالسلام تبدیل شده است. اما در مورد نام او روایت دیگری نیز وجود دارد، در برخی اسناد آمده است که شیخ عبدالنبی در زمان کریم خان زنده امام شیراز بوده است. قبل از مرگ دستور داد او را در کربلا دفن کنند. کریم خان زند پس از مرگش، به احترام شیخ، به شتر گندمی دستور داد که چهل بار به کربلا برود و در مقابل، سرزمین کربلا را به شیراز بیاورد و شیخ عبدالنبی را با آن زمین به عنوان شیخ دفن کند. سلم در آوردن تربت به کربل واسطه شد، قبرستان به نام او نامگذاری شد و این قسمت از مجموعه دارالسلام امروزه به فلات تربت معروف است.

محل

این قبرستان در وسط بلوار سیبویا وسط شهر شیراز و نزدیک دروازه شاه دای الله (شادایی) قرار دارد. درب ورودی صومعه از سمت بلوار سیبوجه بسته است، با نگهبانان هماهنگ شده، اجازه ورود دارند.

منبع: تریپ یار