معرفی گیاه آقطی سیاه
آقطی سیاه از زمان های قدیم جزء گیاهان دارویی به شمار می رفته و از آن برای مداوای برخی بیماری ها استفاده می شده است. گل ها، میوه های کاملا رسیده، پوست و برگ های این گیاه در تعدادی از فارماکوپه ها به عنوان دارو معرفی و خواص آنها نیز بیان گردیده است. مواد موثره قسمت های مختلف آقطی سیاه، آرام بخش، مدر، معرق و تقویت کننده عضلات قلب است. برای مداوای سرما خوردگی و برخی ناراحتی های مجاری تنفسی استفاده می شود. از میوه های تازه این گیاه نوعی مربا و مارمالاد تهیه می گردد که تاثیر دارویی دارد. مواد موثره گل ها کم و بیش ملین است و از آن به عنوان ماده ای مسهل استفاده می شود.
این گونه انتشار وسیعی در سراسر اروپا از اسکاندیناوی تا شمال آفریقا و از طرف شرق تا قفقاز پراکنش دارد. این گیاه در اصل به صورت پراکنده در بخش پایین جنگل‌های پهن برگ و حاشیه آبها رویش دارد. با افزایش زراعت در سطح زمین، گیاه نیز گسترش زیادی پیدا نموده است. دانه‌های آن توسط پرندگان پراکنده شده و در نقاط مختلف رویش می‌یابند.
گیاه شناسی آقطی سیاه
گلهای گیاه آقطی به صورت خوشه‌ای بر روی آن ظاهر می‌شوند و بعد از گل‌ها هم میوه‌های بنفش –سیاه و گرد جای گل‌ها را می‌گیرند و به باغچه‌تان زیبایی می‌بخشند. گل‌ها و میوه گیاه هر دو خواص دارویی دارند. اگر مراقب آبیاری، نور و فراهم کردن هوای تازه برای گیاه باشید، می‌توانید آن را در داخل خانه هم بکارید. آقطی می‌تواند بین ۲ تا ۴ متر بلند شود و به صورت درخت در‌آید. اما با هرس منظم می‌تواند اندازه آن را خیلی کوچکتر نگه داشت. آقطی همیشه سبز نیست و با رسیدن فصول سرد خزان می‌کند.
درست است که میوه‌های گیاه خاصیت دارویی دارند، اما اگر به صورت خام مصرف‌شان کنید سمی هستند به همین دلیل است که باید قبل از مصرف پخته شوند. اگر میوه‌ها را به صورت درست آماده کنید، نه تنها سمی نخواهند بود بلکه برای بدن‌تان مفید هم هستند و بسیار خوشمزه اند. مراقب باشید به غیر از میوه‌ها بقیه بخش‌های گیاه هم سمی هستند.
شرایط اکولوژیک نگهداری گیاه آقطی سیاه
نور : این گیاه به مکانی نیاز دارد که هم آفتاب و هم سایه داشته باشد.
آبیاری : گیاه را به طور متعادل آبیاری کنید و خاک آن را نه همیشه مرطوب و نه برای مدت طولانی خشک نگه دارید. بعد از اینکه گیاه جدید در خاک مستقر شد و ریشه دوانید، گیاه می‌تواند خشکی را هم تحمل کند، اما به گیاهان جدید و جوانی که تازه کاشته اید به طور مرتب آب بدهید و نگذارید خشکی بکشند.
خاک: اگر گیاه را در مکانی با خاک مرطوب و هوای مرطوب بکارید، آقطی‌تان به خوبی رشد خواهد کرد. باید مطمئن شوید خاکی که گیاه را در آن می‌کارید زهکشی خوبی داشته باشد تا آب برای مدت طولانی در محل ریشه‌ها نماند و ریشه‌های آقطی‌تان را دچار پوسیدگی نکند. آقطی نسبت به پی اچ خاکش حساس نیست و می‌تواند از پی اچ اسیدی تا بازی را به خوبی تحمل کند.
دما: آقطی به سرمای متعادل مقاوم است و می‌تواند تا منفی ۶ درجه را تحمل کند. بهتر است گیاه را در دمایی بین منفی ۶ تا ۲۱ درجه سانتی گراد نگهداری کنید.
هرس : آقطی شاخه‌های رونده زیادی تولید می‌کند. اگر می‌خواهید جمعیت آقطی را در باغچه‌تان زیاد کنید این رونده‌ها کمک‌تان می‌کنند و در غیر این صورت تنها برای‌تان مشکل آفرین خواهند شد. در بعضی مناطق این گیاه به صورت تهاجمی رشد خواهد کرد و به دیگر گیاهان اجازه رشد نخواهد داد. آقطی معمولا به صورت یک تنها واحد رشد نمی‌کند و چند تنه‌ای است، مگر آنکه شما از ابتدا آن را مرتب هرس کنید.
برای هرس گیاه در اوایل بهار دست به کار شوید. در این هنگام به کمک یک قیچی باغبانی تمیز و استریل همه شاخه‌های مرده، مریض و ضعیف و شاخه‌هایی که نمی‌خواهید را از درخت جدا کنید. همچنین بهتر است شاخه‌هایی که بیش از ۳ سال عمر دارند را هم هرس کنید چرا که جلوی رشد شاخه‌های جوان‌تر را می‌گیرند. هرس علاوه بر اینکه به رشد شاخسار جدید در گیاه کمک می‌کند باعث خواهد شد که گیاه‌تان مرتب‌تر هم به نظر برسد چرا که آقطی عادت دارد نامرتب رشد کند.
روش کاشت و تکثیر آقطی سیاه
رویشگاه اصلی آقطی سیاه، مناطق صعب العبور جنگلی است، لذا بهره برداری از این گیاه از محل رویش گاه های طبیعی مقرون به صرفه نیست و در بعضی از کشورها کشت می شود. کاشت و تکثیر آقطی سیاه در زمین های مسطح، باعث تسریع در برداشت محصول می شود. تکثیر این گیاه به وسیله بذر و همچنین از طریق رویشی صورت می گیرد.
تکثیر به وسیله بذر : بذرهای آقطی سیاه را بین ماه های مرداد – شهریور جمع آوری می کنند. سپس آنها را در فصل پاییز همان سال یا اوایل بهار سال بعد در خزانه هوای آزاد کشت می کنند. با آبیاری منظم و وجین علف های هرز سطح خزانه، بذرها سبز شده و گیاه به سرعت رشد می کند. یک سال بعد، در فصل بهار یا پاییز ، نهال ها را به زمین مورد نظر منتقل می کنند.
تکثیر رویشی : تکثیر رویشی، از طریق قلمه های ساقه انجام می گیرد. گیاهان در ماه های خرداد – تیر، ساقه های سبز و جوانی دارند. این ساقه ها در شهریور ضخیم و کم و بیش چوبی می شوند. بین ماه های تیر – شهریور، قلمه های مناسبی را به طول 20 سانتی متر جدا می کنند. این قلمه ها را در خزانه هوای آزاد که سطح بستر آن از خاک مرطوب و نرمی پوشیده شده است، کشت می کنند. چون قلمه ها در سایه سریع تر ریشه دار می شوند، خزانه ها باید در سایه قرار داشته باشند یا با استفاده از پوشش هایی مخصوص، مانع تابش مستقیم آفتاب به آنها شد.
پس از ریشه دار شدن قلمه، می توان نهال ها را به زمین دایمی منتقل نمود، فاصله ردیف های کاشت، بین 250 تا 300 سانتی متر مناسب است. فاصله دو نهال روی ردیف کاشت، باید 100 تا 150 سانتی متر باشد.
برداشت محصول آقطی سیاه
هنگامی که گل های قسمت های کناری گل آذین باز شده باشند و گل های قسمت های میانی آن به صورت غنچه ( یا در حال بازشدن) باشند، باید گل ها را برداشت نمود.
جمع آوری گل ها فقط در ساعت های خشک روز امکان پذیر است. از این رو، گل ها را باید پس از خشک شدن شبنم یا مدتی پس از بارندگی، برداشت کرد . چنانچه گل ها به صورت مرطوب برداشت شوند، پس از خشک شدن قهوه ای رنگ شده و از کیفیت مواد دارویی آن ها نیز کاسته می شود.
گل ها را با قیچی باغبانی و از ناحیه دمگل جدا می کنند و پس از جدا کردن، به صورت وارونه، با فاصله های مناسب و بدون وارد آوردن هیچ گونه فشار، در سبد قرار می دهند. این گل ها را به هیچ عنوان نباید در کیسه یا جعبه نگهداری نمود، زیرا ممکن است رنگ آنها در اثر فشارهای وارده به قرمز تیره یا قهوه ای تغییر یابد و در نتیجه از کیفیت آن ها کاسته شود. برای نگهداری می توان از تخته هایی که روی آن ها را با ورق های کاغذی پوشانیده اند ( با رعایت فواصل مناسب و عدم فشار بر آن ها ) استفاده نمود.
خشک کردن گل ها باید به وسیله خشک کن های الکتریکی انجام گیرد. برای این کار ابتدا گل ها را به صورت لایه ای نازک در خشک کن قرار می دهند و سپس آن ها را در دمای 30 الی 35 درجه سانتی گراد خشک می کنند (ضخامت زیاد، باعث تغییر رنگ در گل ها می گردد). عمل خشک کردن را در سایه نیز می توان انجام داد. در هر صورت، چنانچه خشک کردن گل ها با کیفیت مناسب انجام گرفته باشد، رنگ آن ها زرد روشن خواهد بود.
گل ها را پس از خشک کردن الک کرده و پس از جدا نمودن ساقه ها و سایر اندام های نامناسب، آنها را در پاکت های کاغذی یا جعبه های مقوایی، بسته بندی می کنند. نگهداری گل های خشک شده در اماکن مرطوب مناسب نیست، زیرا به علت جذب رطوبت، رنگ گل ها تغییر می یابد. رنگ گل هایی که به طور مناسب خشک شده باشند، زرد روشن خواهد بود و از بوی خاص و مطبوعی نیز برخوردار می شوند. مزه گل ها نیز شیرین است. جمع آوری میوه های رسیده، همانند گل ها، همراه با ساقه انجام می گیرد.
با استفاده از خشک کن های الکتریکی، میوه ها به طور مناسب خشک می شوند (استفاده از خشک کن سبب عدم تغییر رنگ میوه ها می گردد). پس از خشک شدن میوه ها، ساقه ها را از آنها جدا و سپس آن ها را بسته بندی می کنند. نسبت گل تازه به خشک، 8 تا 9 به 1 و نسبت میوه تازه به خشک، 4 تا 5 به 1 می باشد. میوه های خشک شده سیاه رنگ و سبک هستند و مزه آن ها ملس (ترش و شیرین) است.
خواص داروئی آقطی سیاه
آقطی سیاه از نظر طب قدیم ایران سرد و خشک است. پوست ثانوی ساقه و ریشه آن از نظر طبی موثرترین قسمتهای این گیاه است.
-
در درمان رماتیسم و درد مفاصل موثر است. -
ادرارآور است. -
ملین و ضد یبوست می‌باشد و بهترین دارو برای رفع یبوست در افراد سالخورده و کسانی است که انقباضات روده بزرگ در آنها ضعیف شده است. -
دم کرده برگهای خشک شده آن در رفع اسهال موثر است. -
برای برطرف کردن درد و التیام بواسیر ، برگهای تازه این گیاه را له کرده و یا اینکه از آن پماد تهیه کنید و روی بواسیر دردناک بگذارید. -
برای از بین بردن خارش بدن ، پوست ساقه آن را در روغن بجوشانید و سپس آن را صاف کرده و بگذارید سرد شود. این روغن را روی قسمتهایی که خارش درد بزنید. -
برای جوش‌خوردن استخوان و مداوای شکستگی استخوان ، از دم کرده ریشه این درختچه استفاده کنید. -
دم کرده گلهای خشک شده آقطی سیاه درمان کننده گریپ ، سرماخوردگی ، بیماریهای دستگاه تنفسی و نقرس می‌باشد.
بیشتر بخوانید:
از پرورش گل ابری چه می دانید؟؟
نگهداری و تکثیر گیاه کاکتوس
با روش کاشت گل نرگس آشنا شوید
