تزریق اپیدورال چیست؟
تزریق اپیدورال به تزریق دارو به فضای اپیدورال ستون فقرات به منظور کاهش موقتی یا طولانی‌مدت درد و التهاب گفته می شود. فضای اپیدورال در خارج غشای “دورال” (سخت‌شامه) واقع‌شده است. استروئیدها، بی‌حس کننده‌ها و داروهای ضدالتهابی معمولاً در ناحیه اپیدورال تزریق می‌شوند. تزریق داروها می‌تواند درد و تورم (در داخل و اطراف) ریشه‌های عصبی نخاع را کاهش دهد.
تزریق استروئید در فضای اپیدورال کمر یکی از درمان‌های متداول بسیاری از گونه‌های کمر درد و پا درد محسوب می‌شود. تزریق اپیدورال از سال 1952 تاکنون برای درمان کمر درد انجام شده است و تا به امروز یکی از بخش‌های لاینفک مدیریت غیرجراحی درد کمر و سیاتیک به شمار می‌آید.
اگر بیمار به درمان‌های محافظه‌کارانه پاسخ ندهد، تزریق اپیدورال یکی از روش‌های متعددی است که پزشکان در کنار درمان‌هایی همچون فیزیوتراپی، داروهای خوراکی و جراحی، برای تسکین درد و آزاد سازی سیاتیک استفاده می‌کنند. هدف از انجام این تزریق تسکین درد است، تزریق گاهی به تنهایی برای آرام کردن درد کافی است، اما این عمل معمولاً در قالب بخشی از برنامه توانبخشی جامع انجام می‌شود تا بیشترین تأثیر را داشته باشد.
تزریق اپیدورال برای درمان چه دردهایی کاربرد دارد؟
تزریق اپیدورال برای از بین بردن درد کمر و یا دردهای ارجاعی منتشرشده در پاها، بکار گرفته می‌شود. داروهای استروئیدی می‌توانند تورم و التهاب ناشی از بیماری‌های ستون فقرات مثل: تنگی کانال نخاعی، رادیکولوپاتی، سیاتیک و فتق دیسک را کاهش دهند.
تزریق استرویید اپیدورال مزایای تشخیصی و درمانی دارد. از نظر تشخیصی، تسکین درد پس از تزریق داروی بی حسی موضعی به فضای اپیدورال و محل آسیب عصبی احتمالی، نشان دهنده نقش فضای اپیدورال به عنوان منشا بالقوه درد است. علاوه بر این، تسکین درد طولانی مدت بیمار به مدت چند هفته پس از تزریق، نشانه وجود یک جزء التهابی در درد بیمار است؛ و نقش تزریق در کاهش این فرآیند التهابی است. روش های گوناگونی برای تزریق کورتیکو استروئیدها به داخل فضای اپیدورال بکار میروند؛ ولی بر اساس مطالعات انجام شده، روش های ترانس فورامینال و کودال بیشترین تاثیر درمانی و کمترین عوارض را به همراه داشته اند.
مکانیسم عملکرد و چگونگی تأثیرگذاری تزریق اپیدورال
داروی استروئیدی در تزریق اپیدورال مستقیماً وارد فضای اپیدورال ستون فقرات می‌شود. مایع دیگری، داروی بی‌حسی و یا محلول آب نمک، نیز گاهی اوقات برای شستن و خارج کردن واسطه‌های التهابی از اطراف ناحیه منشأ درد به استروئید اضافه می‌شود.
فضای اپیدورال مملو از چربی و رگ‌های خونی، کیسه سخت شامه (دورال) را احاطه می‌کند. این کیسه نیز نخاع، ریشه‌های عصبی و مایع مغزی ـ نخاعی را دربرمی‌گیرد که ریشه‌های عصبی در آن شناورند.
در تزریق اپیدورال معمولاً مایعی حاوی کورتیزون (استروئید) و داروی بی‌حسی (لیدوکائین یا بوپیواکائین) و یا آب نمک به کار برده می‌شود.
-
استروئید، یا کورتیزون، معمولاً به عنوان عامل ضد التهاب تزریق می‌شود. التهاب یکی از مولفه‌های اصلی بسیاری از کمر دردها است که کاهش آن بالطبع تسکین درد را به دنبال خواهد داشت. تریامسینولون استوناید، دگزامتازون و استات متیل پردنیزولون از جمله استروئیدهای پرکاربرد هستند. -
لیدوکائین یا زایلوکائین یک داروی بی‌حسی موضعی با اثرگذاری سریع است که درد را به طور موقت آرام می‌کند. اثر دیگر داروی بی‌حسی مورد استفاده، بوپیواکائین، دوام بیشتری دارد. اگرچه این داروهای بی‌حسی موضعی در اصل برای تسکین درد استفاده می‌شوند، اما به مثابه شوینده نیز عمل می‌کنند و با رقیق کردن عامل‌های شیمیایی یا ایمنی شناختی از شدت التهاب می‌کاهند. -
آب نمک برای رقیق کردن داروی بی‌حسی یا رقیق کردن عامل‌های شیمیایی یا ایمنی شناختی و در نتیجه کاهش التهاب تزریق می‌شود.
فرآیند تزریق اپیدورال
از بیمار خواسته می‌شود تا گان بیمارستان را به تن کند تا به راحتی بتوان به ناحیه تزریق دسترسی داشته، آن را تمیز نمود و پزشک نیز در ادامه به خوبی محل تزریق را مشاهده کند. تزریق اپیدورال معمولاً 15 تا 30 دقیقه طول می‌کشد و از پروتکلی استاندارد پیروی می‌کند:
-
بیمار بر روی شکم روی تخت پرتونگاری دراز می‌کشد یا برای ایجاد قوسی ملایم در کمر بالشت کوچکی را زیر شکم قرار می‌دهد. اگر بیمار در این موقعیت احساس درد کند، می‌تواند صاف بنشیند یا به پهلو دراز بکشد و بدن را اندکی جمع کند. -
پوست کمر تمیز می‌شود و سپس با داروی بی‌حسی موضعی مشابه داروی مورد استفاده دندانپزشکان بی‌حس می‌شود. -
پزشک سوزن را با توجه به تصاویر فلوئوروسکوپی وارد پوست می‌کند و به سمت فضای اپیدورال حرکت می‌دهد. نقش فلوئوروسکوپی باید در هدایت سوزن درون فضای اپیدورال جدی گرفته شود، چون بر اساس پژوهش‌های انجام شده، عدم بهره‌گیری از آن در بیش از 30 درصد موارد ورود دارو به محل نامناسب را به دنبال دارد. -
ماده حاجب پس از قرار گرفتن سوزن در محل مناسب برای تایید صحیح بودن موقعیت آن تزریق می‌شود و سپس تزریق محلول استروئید انجام می‌شود. اگرچه محلول استروئید به آهستگی تزریق می‌شود، اما اکثر بیماران به دلیل حجم محلول استفاده شده فشار ملایمی را حس می‌کنند؛ حجم محلول برای تزریق در کمر بسته به رویکرد و نوع دارو بین 3 تا 10 میلی لیتر متغیر است. البته فشار تزریق معمولاً دردناک نیست. بیمار پس از تزریق 15 تا 20 دقیقه تحت نظر قرار می‌گیرد و سپس مرخص می‌شود.
محل ورود سوزن ممکن است تا چند ساعت پس از عمل حساس و دردناک باشد که با قرار دادن کیسه یخ به مدت 10 تا 15 دقیقه هر 30 یا 60 دقیقه یک بار آرام خواهد شد. به علاوه معمولاً از بیماران خواسته می‌شود تا باقی ساعات روز را استراحت کنند. فعالیت‌های معمول روزانه را می‌توان از فردای روز تزریق از سر گرفت. گاهی درد به دلیل فشار مایع تزریق شده یا تحریک شیمیایی موضعی به طور موقت تا چند روز پس از تزریق افزایش می‌یابد.
بررسی انواع تزریق ها به فضای اپیدورال
تزریق ترانس لامینار
سوزن از بین تیغه دو مهره و از وسط کمر، وارد فضای اپی دورال می شود. این روش که اینتر لامینار نیز نامیده می شود، دسترسی به فضای وسیع اپی دورال (پوشش نخاع) را فراهم می کند. تزریق به این روش به هر دو جهت (راست و چپ) محل آسیب دیده هدایت می شود.
تزریق ترانس فورامینال (Transforaminal ESI)
سوزن از بالای ریشه عصبی و خارج از فضای اپی دورال، وارد فورامن عصبی (گذرگاه عصبی) کنار مهره می شود. استفاده از ماده حاجب به تشخیص محل صحیح تزریق کمک می کند. در این روش بر خلاف روش ترانس لامینار، در هر بار تزریق فقط در کنار یک ریشه تزریق انجام می شود. در این روش می توان از محل اسکار زخم های قبلی، پیوند استخوان، میله های فلزی و پیچ دوری جست و لذا برای بیمارانی که یک بار در گذشته جراحی ستون فقرات انجام داده اند، مناسب است.
تزریق کودال (Caudal Epidural Steroid Injections)
در این روش، سوزن در ساکرال هیاتوس (سوراخی در بالای دنبالچه) قرار می گیرد. در تزریق کودال نسبت به سایر روش های تزریق اپی دورال، حجم بیشتری از دارو تزریق می شود. بسته به شدت درد، بین 10 تا 15 میلی لیتر دارو تزریق می شود.
عوارض و خطرات تزریق اپیدورال
-
افزایش موقتی درد -
سردرد نیز بسیار نادر است، اما احتمال دارد -
واکنش به داروها، مانند گرگرفتگی و یا بثورات جلدی -
عفونت در محل تزریق -
خونریزی (اگر سهواً عروق خونی آسیب‌دیده باشند) -
آسیب به اعصاب در محل تزریق -
فلج موقتی اعصاب منتهی به مثانه و روده، که باعث اختلال موقت در عملکرد مثانه و یا روده‌ها می‌شود. -
هنگامی‌که از فلوروسکوپی یا سیتی اسکن CT استفاده می‌شود، احتمال تابش حداقلی پرتوها وجود دارد.
موارد عدم انجام تزریق اپیدورال
ابتلا به بعضی عارضه‌ها مانع انجام تزریق اپیدورال می‌شود:
-
عفونت موضعی یا سیستمیک -
بارداری (در صورت استفاده از فلوئوروسکوپی) -
خونریزی یا مشکلات خونی ـ این تزریق برای بیمارانی که داروهای رقیق کننده خون، مانند کومادین، مصرف می‌کنند یا از مشکلات خونی از قبیل هموفیلی رنج می‌برند، مناسب نیست. -
به علاوه چنانچه درد ناشی از وجود تومور در ستون فقرات باشد، نیز انجام تزریق مجاز نیست. چنانچه پزشک احتمال وجود تومور بدهد، پیش از تزریق باید برای بررسی بیشتر ام آر آی انجام شود.
تزریق اپیدورال در موارد زیر باید با احتیاط انجام شود
-
حساسیت به محلول مورد استفاده در تزریق -
بیماری‌های کنترل نشده مانند بیماری مقعدی، نارسایی احتقانی قلب و دیابت. تزریق در صورت ابتلا به این عارضه‌ها باید با دقت انجام شود چون تعداد اندکی از بیماران تا چند روز پس از تزریق احتباس مایع را تجربه می‌کنند که ممکن است وضعیت‌شان را بغرنج و حاد کند. -
مصرف مقادیر زیاد آسپرین یا دیگر داروهای ضد پلاکت، مانند تیکلوپیدین و پلاویکس، باعث می‌شود عمل همراه با خونریزی باشد؛ بنابراین بیمار باید پیش از تزریق از مصرف چنین داروهایی خودداری کند.
چه مدت طول می‌کشد تا نتیجه تزریق را مشاهده کنم؟
اثر تزریق اپیدورال ممکن است بلافاصله ظاهر نشود، به‌صورت متداول بهبود درد تدریجی بوده و ظرف 48 ساعت اول تزریق صورت می‌پذیرد. ممکن است فرایند بهبودی چندین روز، هفته و گاهی اوقات چند ماه طول بکشد. در بعضی از بیماران ممکن است، قبل از آغاز فرایند بهبودی، حتی درد کمی بدتر هم بشود.
آیا تزریق اپیدورال باعث ایجاد آسیب می‌شود؟
در طول تزریق معمولاً شما هیچ حسی نخواهید داشت، بااین‌حال ممکن است در زمان تزریق احساس سوزن شدن یا فشار را تجربه نمایید. بسته به میزان تورم ناحیه مورد نظر، ممکن است هنگام وارد شدن دارو به فضای اپیدورال کمی احساس سوزش و یا ناراحتی خفیفی را حس نمایید.
اثر تزریق چقدر دوام خواهد داشت؟
مدت‌زمان تسکین تزریق اپیدورال متفاوت است. برخی از بیماران به صورت دائمی تسکین می یابند و در برخی دیگر هم زیاد طول نخواهد کشید. ممکن است بیماران تسکین درد را چند روز تا چند ماه تجربه نمایند؛ با این حال، ممکن است درد در نهایت باز گردد، و نیاز به تزریق مجدد و یا درمان‌های جایگزین داشته باشد.
چه تعداد تزریق می‌توان انجام داد؟
پاسخ قطعی به این سؤال وجود ندارد. بیشتر پزشکان توصیه می‌کنند، تعداد تزریق به 3 الی 5 بار در سال، محدود شود. خود فرایند تزریق محدودیتی ندارد، بلکه محدودیت به واسطه میزان کورتونی است که وارد بدن شما می‌شود. کورتون دارای عوارض جانبی بدی است، خواه مصرف آن به صورت قرص باشد خواه به صورت تزریق وارد بدن شود. به دلیل همین عوارض جانبی، پزشکان تزریق بیش از حد نیاز را توصیه نمی‌کنند.
بیشتر بخوانید:
علت کمردرد از دیدگاه طب سنتی
حرکات ورزشی مؤثر برای درمان کمردرد + عکس
درمان غیردارویی برای کمردرد
گردآوری توسط بخش سلامت
مجله دلگرم