فرق شقاق (فیشر) و بواسیر (هموروئید) چیست ؟
شقاق و بواسیر دو بیماری متفاوت در ناحیه مقعد هستند که دانستن اختلاف آنها از نظر علایم و تظاهرات و نحوه درمان برخلاف شباهت های فراوان این دو بیماری ضروری است.
فیشر یا شقاق مقعد، ترک و یا زخمی است که در ناحیه ابتدای مقعد رخ می دهد که بسیار دردناک بوده و گاهاً با خونریزی مختصر موقع اجابت مزاج همراه است.
(خون در مدفوع) علل ایجاد این زخم متفاوت است ولیکن در اکثر بیماران با تغییر اجابت مزاج از قبیل یبوست و یا اسهال شدید همراه است.
هموروئید یا بواسیر یکی از علل شایع خونریزی های روده بزرگ است. هموروئیدها اعضای طبیعی قسمت انتهایی روده بزرگ هستند که به دلایل متفاوت دچار عارضه هموروئید می شود و اصولاً در بروز هموروئید زمینه های ارثی و خانوادگی، بیماری های غددی، علل زمینه ای، تغذیه، شغل، آب و هوا، مسائل روانی، سن، دارو، عفونت، حاملگی، سرفه زیاد، زورزدن، استفراغ، و یبوست مؤثر هستند.
شقاق چیست ؟
شقاق با نام علمی فیشر فقط یک ترک یا پارگی دیواره‌ی پوشش داخلی بدن یا سطوح خارجی پوست است که نباید با برش اشتباه شود. در شقاق کشش دیواره باعث از هم گسیختگی آن میشود که در صورت عدم درمان به موقع به زخم‌های باز بزرگ تبدیل خواهد شد که می‌تواند عضلات زیرین را نیز درگیر کند.
شقاق مقعد به شکل یک قطره اشک خطی دردناک و یا ایجاد شکاف در بافت پوششی نرم و مرطوب (مخاط) قسمت انتهایی کانال مقعد ظاهر میشود که در کوتاه مدت معمولاً تنها شامل سطح پوششی دیوارههای داخلی مقعد و در بلندمدت به صورت عمقی‌تر تمام ضخامت مخاط مقعد را درگیر می‌کند.
شقاق یا فیشر مقعد با شیوع یکسان در هر دو جنس زن و مرد اتفاق می‌افتد. البته احتمال شقاق مقعد در زنان پس از زایمان و در افراد مبتلا به بیماری کرون بیشتر است.
این بیماری اغلب در سنین جوانی و میانسالی رخ می‌دهد. با افزایش سن احتمال ابتلا به فیشر مقعد کم میشود. این بیماری در کودکان کمتر از یک سال نیز بسیار دیده میشود.
علل بیماری شقاق یا فیشر مقعد
بیماری شقاق یا فیشر در اثر ضربه و فشار به پوشش داخلی دیواره‌ی مقعد هنگام اجابت مزاج یا دیگر علل کشش کانال مقعد ترک یا شکاف ایجاد میشود.
البته با وجود اینکه علت دقیق شقاق مقعد ناشناخته است، اما تصور میشود که عامل شروع بیماری همین ضربه‌ی سخت به دیواره کانال مقعد است.
گاهی اوقات ضربه به دلیل حرکت مدفوع خشک و سفت یا خیلی شل می‌تواند به دیواره‌ی مخاطی مقعد آسیب بزند.
افرادی که عضلات دریچه‌ای ناحیه‌ی مقعد تنگ‌تری دارند بیشتر مستعد ابتلا به این بیماری هستند. ایجاد شکاف ناشی از بیماری التهابی روده، عفونت مقعد و تومور از نادرترین دلایل فیشر مقعدی هستند.
افراد با رژیم‌های غذایی غلط و عدم مصرف کافی مواد غذایی پرفیبر مانند میوه و سبزیجات خود را در معرض ابتلا به بیماری فیشر مقعدی قرار می‌دهند.
از طرفی جراحی‌های ناحیه‌ی مقعد بعدی و به هر دلیلی فرد را مستعد تنگی دریچه‌ی مقعدی و در نتیجه در معرض روند آسیب ناشی از ضربه‌ی مدفوع سفت و سخت قرار می‌دهد که خود مکانیزم ایجاد یک بیماری شقاق مقعدی است.
شقاق
بواسیر چیست ؟
بیماری بواسیر با نام علمی هموروئید به صورت تورم و التهاب مویرگ‌های موجود در خروجی دستگاه گوارش یعنی مقعد بروز می‌کند.
دیوارههای درونی مقعد چهار سانتی‌متر انتهایی روده‌ی بزرگ به دلیل داشتن خاصیت ارتجاعی و عملکرد دریچه‌ای آن از رگهای بالشتکی با دیوارههای حساس تشکیل شده است .
مویرگ‌های بخش انتهایی دستگاه گوارش که موظف به مراقبت از کانال مقعد هستند، در هنگام دفع مدفوع خشک دچار کشش و ملتهب خواهند شد. کشیدگی دیواره‌ی سیاهرگ‌ها با کاهش توان انقباضی مانع پمپاژ خون به سمت نواحی بالاتر و بازگشت آن به قلب میشوند.
بنابراین هر عاملی که مانع بازگشت خون داخل این عروق مخرج به قلب شود سبب افزایش فشار داخل این سیاهرگهای دهانه مقعد شده و سبب گشاد شدن وپیچ در پیچ شدن این عروق خواهد شد که به آن بواسیر یا هموروئید گفته میشود.
بیماری هایی که ممکن است به بواسیر یا هموروئید منجر شوند
-
تجربه‌ی اسهال و یبوست مزمن: ممکن است آسیب در دریچه مقعد هنگام خروج سریع مدفوع در هنگام اسهال با ایجاد اصطحکاک یا خروج کند و به سختی آن حین یبوست با ایجاد فشار به وجود آید. -
اختلالات کبدی: مشکلات کبدی با ایجاد اختلال در روند طبیعی فعالیت دستگاه گوارش می‌تواند زمینه‌ساز هموروئید شود. -
کانسر کولون(سرطان قسمتی از روده بزرگ): سرطانی شدن قسمت‌هایی از روده مانع حرکات روده‌ای و ایجاد مشکلاتی در هضم و دفع مدفوع میشود. -
پارگی مقعد هنگام برش عضلات کف لگن در زایمان سخت: در برخی زایمان‌های سخت برای کمک به خروج سر نوزاد، نیاز به برش‌های عمقی‌تر در ناحیه‌ی کف لگن است، بی‌احتیاطی حین برش می‌تواند عضلات ناحیه‌ی مقعد را نیز درگیر و به آن آسیب بزند. -
ضعف عصبی عضلانی دریچه مقعدی به علت کهولت سن: ممکن است با بالا رفتن سن کنترل عصبی عضلانی فرد بر ناحیه‌ی مقعد کم شود و کنترل فشار وارد بر آن از توان فرد خارج گردد. -
بارداری: بارداری نه تنها به دلیل تغییرات هورمونی مؤثر بر دستگاه گوارش و ایجاد یبوست، بلکه به دلیل فشار ناشی از بزرگی شکم و رحم باعث تحریک ناحیه‌ی مقعد میشود. -
اختلالات روحی و روانی: مشکلات و بیماری‌های روحی مانند افسردگی نه تنها روح بلکه جسم فرد را تحت تأثیر کم‌توجهی و آسیب قرار می‌دهد. -
اعتیاد به مواد مخدر: مواد مخدر از جمله تریاک با برهم زدن عملکرد صحیح دستگاه گوارش و ایجاد یبوست فرد را مستعد هموروئید می‌کند. -
مصرف برخی داروها: اختلالات گوارشی ناشی از عوارض برخی داروها نیز فرد را در معرض آسیب بواسیر قرار می‌دهد.
هموروئید
درمان مشترک شقاق مقعد و بواسیر
یک رژیم پر فیبر مهمترین راه درمان شقاق مقعد و بواسیر است. خوراکی های پرفیبر شامل:سبزی؛میوه تازه؛حبوبات؛نان؛برنج قهوه ای؛اجیل؛دانه ها؛عدس و اجتناب از خوراکی هایی که موجب یبوست میشود شامل پنیر؛ بستنی؛کیک ؛برنج سفید و غذاهای پردازش شده.
بیمار باید اب و اب میوه فراوان بنوشد و از نوشیدنی های کافئینه و چای اجتناب کند زیرا انها ادرار اور بوده اب بدن را دفع کرده و موجب یبوست میشوند.
برای درمان شقاق مقعد و بواسیر ابتدا باید به درمان یبوست بپردازیم برای درمان یبوست نیز در مرحله‌ی اول استفاده از رژیم‌های غذایی حاوی فیبر مانند سبزیجات؛ میوه‌ها و خوردن مایعات به خصوص آب به مقدار کافی و داشتن فعالیت فیزیکی بسیار مهم است.
چنان چه با رعایت موارد قید شده یبوست ادامه داشته باشد، به سراغ درمان‌های دارویی می‌رویم و لازم است درمان دارویی نیز ابتدا از داروهای کم‌ضرر و بی‌ضرر مانند فیبرهای مکمل غذایی (مانند پودر پسیلیوم) شروع شود و در مرحله‌ی بعدی از داروهای ملین و کم ضرر استفاده میشود (مانند شربت منیزیم و لا کتولوز). در مرحله آخر از داروهای محرک که باعث تحریک روده میشوند و مصرف طولانی مدت آنها مضر می‌باشد، استفاده می‌کنیم.
البته مصرف داروهای محرک حتماً باید در یک دوره ی کوتاه مدت گیرد.
درمان دارویی نیز ابتدا از داروهای کم ضرر و بی‌ضرر مانند فیبرهای مکمل غذایی (مانند پودر پسیلیوم) شروع شود و در مرحله‌ی بعدی از داروهای ملین و کم ضرر استفاده میشود (مانند شربت منیزیم و لا کتولوز).
بیشتر بخوانید :
۱۸ درمان خانگی برای فیشر (شقاق) مقعدی
درمان بواسیر بدون جراحی و بدون لیزر به روش اسکلروتراپی
۱۹ روش خانگی قدرتمند برای درمان سریع بواسیر (هموروئید)