عوارض دیابت روی چشم را میدانید؟!

با این بخش از دلگرم همراه باشید تا با عوارض قند بر روی چشم آشنا شوید.

بيماري هاي چشمي مرتبط با ديابت

بیماری دیابت در بعضی از بیماران به سرعت پیشرفت می‌کند، در حالی که دیدشان خوب است و فرد احساس می‌کند که دیابت بر چشمش تاثیر نکرده است. لذا به چشم‌پزشک مراجعه نمی‌کند و نتیجه این می‌شود که بیماری به شدت پیشرفت می‌کند و زمانی فرد مراجعه می‌کند که چشمش در وضعیت مخربی قرار گرفته استسال‌ها قبل، پیش از ابداع روش‌های جدید درمان دیابت، بسیاری از بیماران مبتلا به دیابت به علت عوارض چشمی این بیماری نابینا می‌شدند. اما امروزه می‌توان با تشخیص به موقع و درمان مناسب از این عارضه جلوگیری کرد.میزان شیوع عوارض دیابت با مدت زمان ابتلا به این بیماری، سن بیمار، میزان کنترل قند خون و ژنتیک افراد رابطه مستقیم دارد.

معمولا قند بالا باعث مختل شدن عملکرد سلول های بدن می شود و در مراحل انتهایی، در چشم ایجاد خون ریزی می کند و کار به لیزر عروق خون ریزی کننده می رسد. در این مرحله، دیابت مشکلات چشمی و کلیوی زیادی ایجاد می کند.بر اثر خرابی عروق چشمی، عروق خزه مانند ریز و نابجایی در چشم رشد می کنند که به راحتی پاره شده و خون ریزی های بدی ایجاد می کنند و به طور کامل دید فرد را می گیرند.بهترین کار این است که بیمار، قند خونش را بدون تغییر در یک حد مطلوب نگه دارد. اکثر مردم فکر می کنند که اگر قند خون ناشتای آنها نزدیک به 100 شود، دیگر مشکلی ندارند، ولی این طور نیست.

طبق جدیدترین مطالعات، قند خون باید کمترین نوسان (تغییر) را داشته باشد؛ یعنی شخص باید قند غیرناشتای خودش را نیم ساعت، دو ساعت و چهار ساعت پس از غذا بررسی کند تا یک رفتار غذایی و دارویی مشخص به دست آورد و قند خونش هیچ وقت بالای 200 نرود.با توجه به شیوع بالاى دیابت در جامعه و گرفتارى چشم به عنوان یکى از ارگان هاى هدف در این بیمارى، مطلب ذیل به شکل پاسخ به سئوال هاى شایع تهیه گردیده است تا خوانندگان محترم را از عوارض چشمى این بیمارى، نحوه مقابله و درمان هاى شایع آن تا حدى آگاه سازد.

مهمترین موضوعی که همه افراد مبتلا به دیابت باید به آن توجه داشته باشند این است که اگر قدرت دید بر اثر این بیماری از بین رفته باشد، قابل برگشت نخواهد بود و حداکثر می‌توان با درمان‌های مناسب جلو پیشرفت بیماری را گرفت. البته میزان دید بیمار، به‌هیچ‌وجه ملاکی برای ضعف یا شدت بیماری دیابت نیست. ممکن است دید بیمار دیابتی فقط با بالا رفتن قند خونش تار شود و با کنترل میزان قند خون، بهبود یابد یا برعکس ممکن است دید کامل باشد ولی به درمان‌های اورژانسی نیاز پیدا شود. بنابراین مهمترین اقدام درباره بیماران دیابتی، غربالگری، پیگیری دقیق و معاینه مرتب آنها بر اساس دستور چشم پزشک است تا از عوارض وخیم و جبران‌ناپذیر جلوگیری شود و درمان مناسب به موقع انجام گیرد.

چگونه دیابت روى چشم اثر مى گذارد؟

بیمارى دیابت روى چشم و بینایى به طرق مختلف تاثیر مى گذارد از جمله ایجاد اختلال در بینایى، کاتاراکت (آب مروارید) در سنین پایین، آب سیاه (گلوکوم)، تاثیر روى عصب بینایی، فلج موقت عضلات خارج چشمى و دوبینى. ولى مهم ترین و شایع ترین این عوارض، تاثیر روى پرده چشم (شبکیه) است.

ديابت در چشم

1. رتينوپاتي ديابتي

جدي ترين درگيري چشم وابسته به ديابت درگيري شبكه­ي عروق خوني تغذيه كننده­ي شبكيه است، به اين حالت (بيماري) رتينوپاتي ديابتي گفته مي شود. كه در مراحل اوليه و ديد نرمال است و فرد شكايت بينايي ندارد اما اگر رتينوپاتي ديابتي پيشرفت كند مي تواند موجب انسداد رگ هاي خوني در شبكيه شود در اين حالت چشم براي ايجاد و رشد عروق جديد تحريك مي­شود و پروسه اي به نام نئوواسكولاريزيشن (رشد عروق جديد) رخ مي دهد. متاسفانه اين عروق خوني جديد بسيار ضعيف بوده و در مناطق نامناسب (بر سطح شبكيه و درون زجاجيه) رشد مي كنند در نتيجه اين عروق خوني مي تواند به راحتي موجب خونريزي شديد بر سطح شبكيه يا در داخل زجاجيه شوند.

اين نوع خونريزي مي تواند به طور كامل ديد را تار كرده زيرا نور توسط خون بلوكه مي شود. در بسياري افراد با گذشت زمان خون مي تواند بازجذب شده و بينايي آن­ها بهبود يابد. اما در گروه ديگر خونريزي ها ممكن است مرتبا رخ داده و خون به طور كامل باز جذب نشود. اين حالت منجر به كاهش بيشتر ديد به صورت دائمي مي شود.خونريزي وسيع مي تواند منجر به تشكيل بافت زخم شده كه باعث كشيدگي و نامنظم شدن شبكيه مي شود. اين نوع درگيري چشمي ديابتي پيشرفته مي تواند منجر به جداشدگي شبكيه و افزايش ريسك از بين رفتن بينايي شود.تنها 5-10% از تمام افراد مبتلا به ديابت درگيري رتينوپاتي پيشرفته پيدا مي كند. اين حالت در افراد با ديابت نوع 1 نسبت به نوع 2 رايج تر است. 60% افراد ديابتي نوع 1 برخي از علائم رتينوپاتي پيشرفته را پس از گذشت 30 سال از شروع ديابت نشان مي دهند.

ماكولاپاتي ديابتي

ماكولاپاتي ديابتي به اين معناست كه مركز ديد چشم فرد در اثر ديابت تحت تاثير قرار گرفته است. در اين حالت ممكن است فرد در ديدن جزئيات مثل تشخيص صورت افراد در فاصله­ي دور يا نوشته هاي ريز دچار مشكل شود. ميزان كاهش ديد از فردي به فرد ديگر متغير است. هر چند بينايي مربوط به ديدن اطراف و محيط (بينايي محيطي) تحت تاثير قرار نگرفته است. ماكولاپاتي ديابتي اغلب با كمك ليزر و داروهاي تزريقي (با هدف پيشگيري از بدتر شدن بينايي در صورت امكان) درمان مي شود و بينايي ممكن است در برخي از چشم هاي درمان شده بهبود يابد.

تغييرات غير طبيعي در ميزان قند خون ناشي از ديابت مي تواند بر عدسي داخل چشم اثر بگذارد، به ويژه هنگامي كه ديابت كنترل نشده است. اين حالت مي تواند منجر به تاري ديد گاهگاهي در طول روز، بسته به ميزان قند خون شود.

يك اثر طولاني مدت تر ديابت بر عدسي داخل چشم مي تواند كدورت عدسي باشد كه به نام كاتاراكت (آب مرواريد) شناخته مي شود. البته مشكلات و درگيري هاي چشمي در همه­ي افراد مبتلا به ديابت رخ نمي دهد و از افرادي كه درگيري چشمي در اثر ديابت دارند عده زيادي رتينوپاتي خفيف دارند و ممكن است هرگز ميزان ديد و بينايي تحت تاثير قرار نگيرد.

كاهش ريسك مشكلات چشمي وابسته به ديابت :

ريسك فاكتورهاي ايجاد رتينوپاتي ديابتي را مي توان به دو گروه طبقه بندي كرد: گروهي كه فرد قادر به كنترل آنهاست و دسته اي كه غير قابل كنترل است. كنترل خوب ديابت به طور قابل توجهي ريسك رتينوپاتي را كاهش مي دهد. فعاليت هاي زير ريسك ايجاد و پيشرفت رتينوپاتي را كاهش يا به پيشگيري از بدتر شدن وضعيت شبكيه كمك مي كند.

1. كنترل قند خون (ميزان گلوكز)

2. كنترل دقيق فشار خون

3. كنترل ميزان كلسترول

4.كنترل دقيق وزن و ترك كردن سيگار. احتمال ابتلا به آسيب هاي عصبي، مشكلات زانو و بيماري هاي قلبي عروقي در افراد سيگاري مبتلا به ديابت بسيار بالاتر است. سيگار فشار خون را افزايش مي دهد و ميزان قند خون را بالا برده كه موجب مي شود كنترل ديابت سخت تر شود.

5. غربالگري و معاينه مرتب و منظم شبكيه. موثرترين كاري كه فرد براي پيشگيري از از بين رفتن ديد ناشي از رتينوپاتي ديابتي مي تواند انجام دهد برنامه­ي منظم معاينات شبكيه است. تشخيص و درمان زودرس از از بين رفتن ديد پيشگيري مي كند.

ريسك فاكتورهايي كه قابل كنترل نيستند:

1. مدت زماني كه فرد به ديابت مبتلاست. اين يك ريسك اصلي براي ايجاد رتينوپاتي ديابتي است.

2. سن كه بر پيشرفت رتينوپاتي ديابتي اثر مي گذارد.

3. نژاد ( ريسك ايجاد ديابت و مشكلات چشمي وابسته به ديابت در خانواده هايي با نژاد هندي، پاكستان، بنگلادش يا سريلانكا بيشتر است.)

4. زنان مبتلا به ديابت قبل از بارداري با پزشك مشورت كرده و معاينات منظم شبكيه در طي بارداري انجام شود. و اگر فرد مبتلا به ديابت دوران بارداري شده است نيز نياز به معاينات منظم شبكيه در طي بارداري و پس از تولد نوزاد است.

چه درمان هایى براى عوارض چشمى دیابت وجود دارد؟

یکى از درمان هاى مهم و اصلى براى دیابت، انجام لیزر براى عوارض دیابت روى شبکیه است. لیزر براى مواردى انجام مى شود که یا تورم شدیدى در ناحیه لکه زرد چشم وجود دارد، و یا عروق خونى زیادى بر روى سطح شبکیه تشکیل شده است. نکته مهم در این قسمت این است که لیزر غالبا باعث افزایش دید نمى شود و انجام لیزردرمانى غالبا براى حفظ بینایى است و مى تواند سبب جلوگیرى از نابینایى در 80 درصد از بیماران شود.در مواردى که خونریزى شدید در داخل کره چشم وجود داشته باشد و یا عروق جدید سبب ایجاد پارگى و جداشدگى پرده چشم شده باشد، انجام عمل جراحى (ویتروکتومى) به بهبود بینایى چشم کمک مى کند.

لیزردرمانى چگونه انجام مى شود؟

انجام لیزردرمانى به شکل سرپایى است، یعنى نیازى به بسترى شدن یا ناشتا بودن بیمار ندارد. بیمار پس از آن که مردمک چشم توسط قطره هاى مخصوص باز شد، پشت دستگاهى مى نشیند و غالبا یک لنز خاص روى چشم بیمار قرار مى گیرد و دوز خاصى از نور لیزر به داخل کره چشم تابیده مى شود. در این موارد بیمار معمولا درد کمى احساس می کند و از حرکت چشم ها حین این درمان باید خوداری کند.

لیزردرمانى چه عوارضى دارد؟

لیزردرمانى عوارضى مثل کاهش دید محیطى، اختلال در دید رنگ و کاهش دید در شب را دارد. گاهى نیز سبب کاهش دید مرکزى مى شود که اغلب موقتی است. از آنجایى که هیچ درمانى بدون عارضه نیست، باید در نظر داشت که خطرات ناشى از لیزر به مراتب کمتر از زمانى است که هیچ درمانى صورت نگیرد.

درمان جراحى در دیابت چیست؟

در مواردى که عروق تازه ی ایجاد شده سبب خونریزى در داخل کره چشم و یا جداشدگى پرده چشم شوند، نیاز به جراحى خاصى است که به آن ویتروکتومى مى گویند.در پایان یادآور مى شویم که باید با معاینات دوره اى منظم توسط چشم پزشک، از کاهش دید در بیماری دیابت، جلوگیرى کرد.

آيا اين روش هاي درمان ليزري دردناك هستند؟

درمان موضعي يا لوكاليزه معمولا موجب ناراحتي و درد نمي شود اما درمان pan retinal مي تواند موجب ناراحتي و درد شود و ممكن است بيمار به قرص هاي مسكن همزمان به قطره هاي چشمي نياز داشته باشد.

آيا درمان ليزري اثرات جانبي دارد؟

هيچ روش درماني وجود ندارد كه هيچ گونه اثرات جانبي نداشته باشد. اما ريسك بينايي درمان ليزر بسيار كمتر از ريسك هاي درمان نكردن با اين روش است. اثرات كوتاه مدت درمان ليزري ناشي از روشنايي ليزر مورد استفاده است كه مي تواند موجب كاهشي موقت در ديد بين 1-2 ساعت بعد از درمان شود. همچنين مممكن است موجب كاهش اندك ديد مركزي فرد شده كه با گذشت زمان بهبود يابد و منجر به اثرات بعدي ليزر مانند نقاط سياه كوچك در ميدان ديد فرد شود.

درمان موضعي اثرات طولاني مدت كمي دارد زيرا تنها منطقه كوچكي از شبكيه را درمان مي كند. اما درمان هاي وسيع تر pan retinal مي تواند اثرات ماندگاري بر بينايي فرد داشته باشد. مقداري كاهش ديد محيطي كاملا معمولي است و اين ممكن است بر توانايي فرد در رانندگي به ويژه در شب و نيز ديد رنگ فرد تاثير گذار باشد. همزمان ديد مركزي فرد نيز ممكن است به خوبي قبل نباشد مثلا حروف چاپي به آساني ديده نمي شوند.

اثرات جانبي احتمالي درمان به وضعيت چشم فرد و نوع درماني كه متخصص پيشنهاد مي كند بستگي دارد. از پزشك بخواهيد در مورد روش درمان، مزايا و معايب درمان و اثرات جانبي احتمالي، موقت يا هميشگي، بر بينايي براي شما توضيح دهد. اگر شما رانندگي مي كنيد پس از درمان ليزري نياز به معاينه دقيق چشمي و تعيين ميزان ديد مركزي و محيطي جهت اطمينان از ديد كافي براي رانندگي ايمن داريد.

اهميت درمان زود هنگام (اوليه)

هر چند ممكن است ديد شما خوب باشد، اما تغييراتي ممكن است در شبكيه ايجاد شود كه نياز به درمان دارند . اغلب كاهش هاي ديد ناشي از ديابت قابل پيشگيري هستند، در صورتي كه درمان به موقع انجام شود. هر چه درمان سريع تر و زودتر انجام شود موثرتر خواهد بود.

اگر چشم ها پس از درمان درد داشته باشند يا ديد فرد بدتر شود:

پس از درمان ليزري كلي بيشتر افراد دچار سردرد مي شوند بنابراين قرص هاي سردرد معمولا تجويز مي شود. اما اگر درد شديد باشد يا ديد فرد بدتر شود، بايد فورا به پزشك متخصص مراجعه كند.

درمان ماكولاي ديابتي

ديابت مي تواند موجب تجمع مايع زير و يا روي ماكولا (مركز ديد در شبكيه ) شده كه منجر به التهاب ماكولا مي شود كه در اصطلاح پزشكي به آن ادم گفته مي شود. ادم ماكولاي ديابتي ممكن است موجب اختلال در ديد مركزي يا تاري ديده شود . اگر ادم، مركز ماكولا ( يا همان فووآ) را درگير نكرده باشد درمان ليزري مي تواند نشت را كاهش داده و مانع از تار شدن ديد شود. اما اگر ادم به مركز ماكولا اثر گذاشته باشد، درمان ليزري در بهبود افت ديد بي فايده است. هم اكنون براي اين نوع ادم ماكولا روشهاي درماني در دسترس است.

لوسنتيس (Lucentis) يك فاكتور ضد رشد عروقي است (Anti-VEGF) كه مي تواند موجب كاهش ادم ماكولا و بهبود ديد مركزي فرد شود. عملكرد داروهاي Anti-VEGF بر اساس بلوك كردن اثرات فاكتور رشد (VEGF) است كه در تشكيل و نشت عروق خوني نقش دارد. دارو هاي Anti-VEGF رشد عروق خوني جديد را متوقف كرده و به كاهش ادم ماكولا كمك مي كنند. لوسنتيس به صورت تزريق در داخل سفيدي چشم وارد چشم شده و ممكن است بيش از يك تزريق در دوره هاي ماهيانه براي رسيدن به بهترين اثر نياز باشد.محدوديت هايي براي استفاده از لوسنتيس در ادم ديابتي ماكولا وجود دارد كه به ميزان اثر ادم بر ماكولا بستگي دارد و پزشك معالج مي تواند در رابطه با مناسب بودن اين روش درماني براي چشم فرد تصميم گيري كند.

تاثيرات ديگر ديابت بر چشم

تاري ديد موقت (گذرا)

در افراد ديابتي تغييرات در ميزان قند خون ميتواند بر عدسي داخل چشم اثر بگذارد بويژه در ديابت هاي كنترل نشده. اين امر مي تواند منجر به تاري ديد گذرا (گاهگاهي) در طول روز شود. اين تاري مي تواند يكي از علائم اوليه ديابت باشد و ممكن است در هر زماني كه قند خون كنترل نشده باشد نيز رخ دهد. در صورت كنترل ديابت اين تاري گذرا ايجاد نمي شود.

آب مرواريد

آب مرواريد يا كاتاراكت به كدر شدن عدسي داخل چشم اطلاق مي شود و از آنجا كه نور نمي تواند به راحتي از عدسي عبور و به ته چشم برسد ديد فرد تار مي شود. اين حالت يكي از شايع ترين بيماري هاي چشمي است كه اغلب در سنين بالاتر رخ مي دهد اما در افراد ديابتي گاهي در همان سنين اوليه رخ مي دهد. براي درمان آب مرواريد عدسي كدر شده چشم توسط جراحي برداشته شده و با يك عدسي مصنوعي به نام IOL جايگزين مي شود.

نكات مهمي كه بايد به خاطر بسپاريد

· تشخيص اوليه و زودرس رتينوپاتي ديابتي بسيار حياتي است.

· معاينات منظم و دوره اي جهت غربالگري بيماري هاي چشمي را در نظر بگيريد.

· به خاطر داشته باشيد هرچند اگر بينايي شما به مرور بدتر شود اما اين ضرورتا به اين معني نيست كه شما دچار رتينوپاتي ديابتي هستيد. اين امر ممكن است علت ساده اي مثل تغيير در شماره چشم شما داشته باشد كه با تجويز عينك جديد برطرف مي شود.

· كنترل قند، فشار و كلسترول خون مي تواند به كاهش ريسك مشكلات چشمي وابسته به ديابت كمك كند.

· سيگار ريسك مشكلات چشمي وابسته به ديابت را افزايش مي دهد.

—————————————————————————–

گردآوری شده ی مجله اینترنتی دلگرم

مرجان امینی