علت مكیدن انگشت در کودکان چیست؟
با این بخش از دلگرم همراه باشید تا با روش های ترک مکیدن انگشت در کودک آشنا شوید.
«مكیدن شست» یا انگشت
یكى از عادات رایج دوران كودكى است. این رفتار براى كودكان خردسال كاملاً طبیعى و عادى است، ولى اگر بعد از 6 سالگى باز هم كودك مبادرت به مكیدن شست كند، نیاز به درمان و رسیدگى دارد، زیرا موجب به هم ریختگى ردیف دندان ها، فك و آرواره مى شود.
پژوهش ها نشان مى دهند حدود 75 درصد كودكان خردسال (تا یك سالگى) مُشت یا انگشتان خود را در دهان مى گذارند و مى مكند. انجام این كار براى این گروه سنى از كودكان آرامش بخش، سرگرم كننده و لذت بخش است. به طور معمول، كودكان زمانى مبادرت به مكیدن انگشت خود مى كنند كه یا خسته اند، یا ناراحت اند و یا حوصله شان سر رفته است.
دلیل به وجود آمدن عادات دهانی در کودکان کدام است؟
دلیل به وجود آمدن این عادت هنوز به خوبی روشن نیست، ولی دو فرضیه در این زمینه وجود دارد:
فرضیه ی اول که به نام تئوری PSYCHOANALYTIC شهرت دارد، بیان گر این مطلب است که کودکانی که بالاتر از 3 سالگی به چنین عادتی ادامه می دهند، دارای بعضی اختلالات روانی زمینه‌ای می باشند.فرضیه ی دوم یا تئوری LEARNING بر این نکته تأکید دارد که مکیدن غیر تغذیه‌ای، یک عادت آموخته شده می باشد و صرفاً نمی توان آن را جزو اختلالات روانی کودک تلقی کرد. آن چه مسلم است، این است که کودک با انجام این عادات به آرامش می رسد.
مکیدن انگشت چه ناهنجاری‌ها و تغییراتی می‌تواند در رشد دندان‌ها به وجود آورد؟
تغییرات و ناهنجاری‌های دندانی که متعاقب مکیدن انگشت به وجود می آید، بسیار متنوع بوده و بستگی به شدت، طول مدت و تکرار عادت دارد.منظور از شدت همان نیرویی است که کودک هنگام مکیدن انگشت بر دندان‌های قدامی (پیشین) خود وارد می کند. هرچه این نیرو بیشتر باشد، شدت ناهنجاری ثانویه بیشتر خواهد بود.طول مدت هم بیان گر مدت زمان وجود عادت می باشد و منظور از تکرار، تعداد دفعات انجام عمل مکیدن انگشت در روز می باشد.طول مدت مکیدن انگشت، مهم ترین نقش را در به وجود آمدن ناهنجاری دهان و دندان ایفا می کند.
تعدادی از ناهنجاری‌های شایع متعاقب مکیدن طولانی مدت انگشت در کودکان عبارتند از:
1- ANTERIOR OPEN BITE: در این حالت، هنگامی که کودک دهان خود را بسته و دندان‌ها را به هم می فشارد، دندان‌های جلو به یکدیگر نمی رسند و از یکدیگر فاصله دارند.
2- تنگی قوس فک بالا: در این حالت قوس فک بالا تنگ می شود، یعنی ردیف دندان‌های سمت راست و چپ فک بالا به یکدیگر نزدیک می شوند که معمولاً همراه با اختلال تکلم و جویدن می باشد.
3- افزایش فاصله ی افقی بین دندان‌های پیشین فک بالا و پایین: که اصطلاحاً به آن ناهنجاریCLASS II گفته می‌شود.
عوارض ناشى از مكیدن شست
مكیدن انگشت بعد از 6 سالگى مى تواند مشكلات جدى در زمینه دندان ها، لثه و آرواره به وجود آورد. مك زدن هاى با فشار كودك به شست یا انگشتش در طول روز و شب، موجب جلو آمدگى دندان ها و ناهنجارى هاى استخوان فك او مى شود. دندان هاى ردیف بالا به سمت بیرون كشیده مى شوند و دندان هاى ردیف پائین نیز به سمت داخل دهان كج مى شوند.
اما سؤال بسیارى از والدین این است كه چگونه مكیدن یك انگشت كوچك مى تواند موجب ناهنجارى شدید آرواره شود؟
علت آن است كه استخوان بندى كودك تا قبل از 8 سالگى بسیار نرم و شكل پذیر است. متأسفانه زمانى كه كودك به مدت طولانى انگشتش را مى مكد، در شكل ظاهرى آرواره خود تغییر به وجود مى آورد. اگر كودكى نتواند عادت شست مكیدن خود را تا قبل از آن كه دندان هاى دائمی ردیف جلویى او در نیامده ترك كند، ممکن است در مدت چند ماه فك و آرواره او آسیب جدى ببیند.
علاوه بر آن، مكیدن شست یا انگشت مى تواند موجب نارسایى هاى كلامى (تلفظ اشتباه حرف هاى «ف» و «و»)، اختلال در جویدن، نوك زبانى صحبت كردن، اختلالات گفتارى (مثل لكنت زبان ، مِن مِن كردن و…)، خرخر كردن و باز ماندن دهان كودك شود. از آن جایى كه بعد از چند سال مكیدن انگشت ، حالت آرواره و صورت كودك دچار به هم ریختگى مى شود، بر خودپنداره او نیز تأثیرى منفى خواهد داشت.
تاثیرگذاری این عادت پس از ۳ سالگی
تحقيقات نشان داده‌است كه مكيدن انگشت باعث كج در آمدن دندان‌ها و حتي تأخير در اين مسئله مي‌شود. در این سن که استخوان های فک هنوز نرم است مکیدن شست باعث تغییر شکل آن می شود.
▪ دندان ها کج درمی آیند.
▪ باعث باریک شدن دندان می شود.
▪ باعث ایجاد عفونت در اطراف ناخن ها و بیماری های عفونی می شود.
▪ دندان های فوقانی به سمت بیرون و دندان های پایین به سمت داخل رشد می کند.
▪ در رشد کام (سقف دهان) تاثیر می گذارد.
▪ يكي ديگر از خطرات مكيدن انگشت احتمال چركي شدن آن است. حتي ممكن است كودك‌تان پس از لمس كردن ماده‌اي سمي با فرو بردن انگشتش در دهان، آنررا خورده و مسموم شود.
▪ اين عمل همچنين ممكن است كه باعث گشاد شدن دهان كودك شود و اين احتمالات بستگي به این دارد كه او چطور و از كدام جهت انگشتش را مي‌مكد.
▪ شکل غیرطبیعی سقف دهان
▪ نادرست قرار گرفتن زبان
▪ ایجاد مشکل به هنگام جویدن: در یادگیری روش صحیح قورت دادن با مشکل مواجه می شوند. زبان نقش مهمی در عمل قورت دادن ایفا می کند. در افراد عادی به هنگام قورت دادن، زبان پشت سقف دهان قرار می گیرد. اما در کودکانی که عادت مکیدن شست را دارند، هم زمان با قورت دادن، زبان در جلو و بین دندان های جلویی قرار می گیرد. این امر قورت دادن را سخت تر می کند.
▪ کودک با مشکل گفتاری روبه رو می شود.
▪ باعث افتادگی لوزه و در نتیجه خرخر کردن می شود.
▪ نقص اسکلتی می تواند مشکلات ویژه در کودک ایجاد کند.
رعایت نکاتی برای ترک عادت
اكثر پزشكان توصيه مي‌كنند تا زماني كه كودك خودش تصميم به رها كردن اين عمل نگرفته، والدين نبايد وي را مجبور به اين كار كنند.به كودك اجازه دهيد، خود به اشتباهش پي ببرد.ممكن است تذكر دادن به كودك در مورد مكيدن انگشتش كارساز باشد اما بهترين راه سپردن اين مشكل به خود اوست.اگر دوستانش در مهد كودك يا مدرسه يك بار او را در اين حالت ببينند و مورد تمسخر او را قرار دهند كودك نا خوداگاه نسبت به اين عمل اكراه پيدا مي‌كند. بچه‌ها معمولاً تصور مي‌كنند كودكاني كه انگشت خود را مي‌مكند، باهوش، خوشحال و زيبا نيستند و همين موضوع باعث مي‌شود كودك‌تان اين كار را جلوي ديگران انجام ندهد.اينكه كودك خودش به اين نتيجه برسد، بسيار بهتر از آن است كه شما وي را مجبور به اين كار كنيد؛ زیرا که این امر باعث تشدید این عادت می شود.
برايش جايزه تعيين كنيد
هنگامی که این عمل را انجام نمی دهد او را تحسین کنید. مي‌توانيد با او وارد بازي شويد. يك تقويم يك ماهه روي يخچال خود بگذاريد و روزهايي كه او را در حين اين عمل نديده‌ايد را علامت‌گذاري كنيد. در پايان ماه به‌خاطر پيشرفتش به او جايزه دهيد.
شیوه هاى درمان
بهترین زمان براى ترك عادات و مشكلات رفتارى كودكان (و از جمله مكیدن انگشت) هنگامى است كه خانواده (والدین كودك و اعضاى خانواده) تغییر و تحولى در پیش رو نداشته باشند و در آرامش خاطر به سر برند. مثلاً قصد تغییر منزل، تغییر مهد (یا مدرسه)، تولد نوزاد جدید، مسافرت، متاركه، فوت اقوام و… را نداشته باشند.
یكى از ساده ترین روش هاى رفتار درمانى كه بیشتر پدر و مادر و مربیان نزدیك كودك مى توانند با استفاده از آن عادت مكیدن شست در كودكشان را كاهش دهند، آن است كه ابتدا یك ماه درباره موضوع و علت قطع این عادت با كودك صحبت كنند. سپس نمودارى از پیشرفت كودك تهیه كنند و به وسیله چسباندن عكس هاى عروسكى، ستاره ها و كارت هاى آفرین بر روى آن، روند بهبودى كودك را نشان دهند. خوب است كه این نمودار بر روى دیوارى در دسترس كودك قرار گیرد و والدین از خود او براى چسباندن برچسب ها كمك بگیرند.
در مرحله بعد، سعى كنند پایان هر هفته پاداش و جایزه اى براى ترك این عادت به كودك بدهند. جایزه مى تواند رفتن به پارك، تماشاى فیلم مورد علاقه كودك، یا بازى كردن با كودك باشد. در نظر داشته باشید ترك عادت در صورتى كه كودك با شما همكارى و همراهى نماید، بسیار آسان تر و راحت تر است. شما مى توانید از نظرات كودك در این ضمن استفاده كنید و به او اجازه دهید كه برچسب ها، ستاره ها و یا حتى نوع جایزه اش را خودش انتخاب كند.
روش دیگرى كه براى ترك مكیدن انگشت (شست) به كار مى رود آن است كه در طول روز ماده اى تلخ (البته بهداشتى ) به نوك انگشت كودك مى مالند تا كودك از به دهان گذاشتن انگشتش امتناع ورزد، و در طول شب نیز دستكش یا جورابى تمیز به دست هاى كودك مى كنند، تا مانع از این كار كودك شوند.
زمانى كه كودك سعى مى كند رفتار مكیدن انگشت خود را تغییر دهد، والدین و اطرافیان او باید از این تصمیم او استقبال كنند و با حمایت ها و تشویق هاى خود او را كمك و یارى نمایند. حمایت روانى براى كودك امنیت پدید مى آورد و باعث مى شود كه كودك در ناملایمات و سختى ها از خود مقاومت بیشترى نشان دهد. مثلاً والدین مى توانند با كودك بازى كنند، براى او كتاب بخوانند، با یكدیگر كاردستى بسازند و… . در این زمینه پدر و مادر مى توانند با ذوق و خلاقیت خود فرآیند ترك عادت را براى كودكشان هرچه آسان تر و راحت تر كنند. گروهى از والدین سعى مى كنند با تذكرهاى پى در پى خود این عادت را از سر كودك بیندازند.
در حالى كه براى حذف عاداتى مثل مكیدن شست باید ابتدا علت اصلى این رفتار را پیدا كرد و آن گاه با از بین بردن آن درصدد بهبودى كودك برآمد. در موارد بسیارى، مكیدن انگشتان ناشى از نیاز كودك به آرامش و امنیت است. بدین منظور پدر و مادر و مربیان كودك مى توانند با استفاده از روش هاى زیر به كودك كمك نمایند تا بر این مشكل خود غلبه كند.
-
هیچ گاه سعى نكنید براى ترك عادت كودك بر او فشار آورید، زیرا ممكن است موجب تقویت و تشدید عادت در او شود. -
به كودك كمك كنید تا روش هاى مقابله با تنش ها و فشارهاى روانى را یاد بگیرد، مثلاً با شما صحبت كند، به ورزش بپردازد، با دوستش صحبت كند و… -
سعى كنید دست هاى كودك را به نوعى مشغول نگه دارید. ( نقاشى بكشد، كاردستى بسازد، مجسمه هاى سفالى درست كند و….) -
شنیدن داستانى شیرین، ماجرایى افسانه اى و خاطره اى از دوران كودكى، موجب تسلى و آرامش خاطر كودك هنگام خواب مى شود. -
تماس بدنى (مثل نوازش كردن) موجب آرامش، امنیت و آسودگى كودك مى شود و او را از اضطراب و نگرانى رها مى سازد. سعى نكنید با مسخره كردن و شرمنده كردن كودك او را مجبور به ترك عادت كنید، زیرا این گونه رفتارها موجب خودكم بینى و احساس بى ارزشى در كودك مى شود. -
سعى كنید عواملى را كه موجب آزار روحى كودك مى شود، از بین ببرید. -
زمانى كه كودك انگشتش را مى مكد، با او بازى نكنید، او را بغل نگیرید و به او توجه نكنید. اما زمانى كه انگشتش را از دهانش درآورد، به او توجه كنید و او را نوازش كنید. -
انگشت مكیدن رفتارى ناخودآگاه است. پدر و مادر مى توانند با اشاره اى كوچك، كودك را نسبت به این حركت خود آگاه كنند. -
زمانى كه كودك انگشتش را مى مكد، او را جلوى آیینه ببرید. -
سعى كنید هیچ گاه دچار احساس ناكامى و شكست نشوید، زیرا این رویه را به فرزندتان نیز منتقل خواهید كرد. -
روش هاى آرام سازى عضلانى را با كودك تمرین كنید: تمرین هاى یوگا (تمرین هاى تخلیه هیجانى و شیوه درست نفس كشیدن)، تمرین آرام سازى، تنفس هاى عمیق و تمرین هاى رهاسازى عضلات
گردآوری شده مجله اینترنتی دلگرم
مرجان امینی