گرفتگی،چسبندگی و تنگی مجرای ادرار: علائم و درمان با/بدون جراحی
مجرای خروج ادرار (میزراه) معمولاً به اندازه کافی پهن است تا ادرار به راحتی از آن عبور کند و از بدن خارج شود. اما وقتی مجرای ادرار تنگ می‌شود، جریان ادرار محدود می‌شود و عارضه‌ای موسوم به تنگی یا گرفتگی مجرای ادرار پیش می‌آید. تنگی مجاری ادرار در میان مردان شیوع بالاتری دارد.با دلگرم همراه باشید.
علت تنگی مجرای ادراری چیست؟ چرا مجرا تنگ می شود؟
این افراد در شرح حال خود می گویند که ادرار آنها مثل شیر قوری یا سماوری که جرم گرفته باشد باریک و قطره قطره است و ادرارشان تخلیه نمی شود و در مواردی به علت عدم تخلیه مایع منی بیمار ممکن است با شکایت از ناباروری مراجعه کنند.
————————————————————————————
در هر فردی که خروجی و سرعت پرش ادرار کاهش یافته و ادرار باریک می آید حتماً باید دو علت را در نظر داشت:
۱- خروجی مثانه تنگ شده که می تواند به علت بزرگی پروستات که اغلب در مردان بالای ۵۰ سال دیده می شود و یا تنگی مجرای ادراری که اغلب در مردان جوان مشاهده می شود.
۲- اختلال در پمپاژ مثانه که موتور انقباضی مثانه خوب و پرقدرت پمپاژ نمی کند و لذا باعث می شود که ادرار سرعت پرش بالایی نداشته باشد و ادرار در داخل مثانه باقی بماند.
————————————————————————————
علل مختلفی در ایجاد تنگی مجرای ادراری دخیل هستند که به شرح تک تک آنها می پردازیم:
عفونت مقاربتی
در رأس همه آنها التهاب مجرای ادراری به علت بیماری سوزاک می باشد که از طریق روابط جنسی بدون محافظت شده با کاندوم از فرد آلوده انتقال پیدا کرده و بعد از چند روز تا چندین هفته می تواند خارش و سوزش مجرا و ترشحات چرکی زرد غلیظ که لباس زیر بیمار را آلوده می کند. در صورت مشاهده چنین علائمی بلافاصله به پزشک متخصص مجاری ادراری مراجعه نمایید. دکتر شما پس از معاینه ابتدا درخواست کشت و آنتی بیوگرام اول صبح روز بعد و بدون ادرار کردن صبحگاهی شما را به آزمایشگاه می فرستد.
شما صبح اول وقت بدون ادرار کردن باید به آزمایشگاه بروید. تکنسین آزمایشگاه با فشار دادن مجرا توسط شما از ترشحات نمونه برداری می کند تا نوع عفونت را با آزمایش مشخص کنند. بر اساس تخشیص آزمایشگاه در صورت آلودگی به سوزاک و یا کلامیدیاباید هم شما و هم شریک جنسیتان حداقل به مدت ۱۰ روز آنتی بیوتیک با دستور پزشک خود استفاده نمایید. ( در صورت مصرف یک نفر دوباره عفونت از شریک جنسی منتقل خواهد شد) اگر عفونت مجرای ادراری سوزاک و کلامیدیا درمان خوب نشوند یکی از علل شایع تنگی مجرای ادراری می باشند. این امر در گذشته که سطح بهداشت و اطلاعات پایین بود یکی از شایعترین علت تنگی مجرای ادراری در مردان به حساب می آمد.
————————————————————————————
سایر علل تنگی مجرا
- شکستگی لگن به علت تصادف
- گذاشتن سوند در مجرا بمدت طولانی
- اشعه درمانی به ناحیه لگن
- جراحی پروستات
————————————————————————————
عوامل تشدید کننده تنگی مجرا کدامند؟
بعضی مردان شانس بیشتری برای ابتلا به تنگي مجرا دارند، بخصوص آنهایی که:
- دارای یک یا چند بار بیماری مقاربتی بوده اند.
- اخیرا سوند در مجرا گذاشته باشند، برای تخلیه ادرار از مثانه
- عفونت مجرا، احتمالا به علت عفونت که باعث التهاب و تحریک مجرا می شود.
- بزرگی پروستات
————————————————————————————
علایم تنگی مجرا
تنگی مجرا باعث علائم متعددی می شود. این علائم از خفیف تا شدید می باشند. بعضی علائم تنگی مجرا شامل:
- کاهش فشار ادرار یا کاهش حجم ادرار
- بطور ناگهانی برای ادرار کردن به توالت رفتن
- درد یا سوزش موقع ادرار کردن
- درد در ناحیه لگن یا پایین شکم
- ترشح مجرا
- تورم و درد آلت
- وجود خون در منی یا ادرار
- عدم توانایی در ادرار کردن که نیاز به دخالت پزشکی ضروری می باشد
————————————————————————————
بمنظور دست یابی به تشخیص تنگي مجرا در بیمار، پزشک ممکن است چند آزمایش را انجام دهد که شامل:
- آزمایش برای وجود میکروب سوزاک (گنوره) و کلامیدیا که باعث تنگی مجرا می شود.
- بررسی میزان خروج ادرار در ثانیه در مجرا
- بررسی وجود میکروب و خون در ادرارو معاینه بالینی آلت برای بررسی تنگی مجرا
- دیدن مجرای ادرار با دستگاه دوربین دارکه دقیقا تنگی مشخص می شود.
- عکس گرفتن از مجرا(رتروگردیورتروگرافی)، تنگی و طول آنرا نشان می دهد.
————————————————————————————
تنگی مجرا در بیمار
این عکس مربوط به پسر ۱۸ ساله ای است که ۳ بار مبتلا به تنگی مجرا شده بود. بار چهارم مجرا را باز کردم و برای جلوگیری از عود مجدد تنگی استنت در مجرا گذاشته شد که ان را در ردیف اخر عکس سمت راست مشاهده می کنید. فیلم جراحی تنگی مجرا در ادامه مطلب گذاشته شده است.
روش های درمان تنگی مجرا
اولین قدم تنگی مجرا، روش غیرجراحی می باشد. در این روش طول تنگی را مشخص باید کرد و درصورت امکان با وسایل دیلاتاتوزتنگی آن را بازکرد. این روش بطور سرپایی انجام می شود و معمولا بستگی به شدت تنگی و تعداد دفعات ابتلا فرد به تنگی مجرا دارد. روش دیگر رد کردن یک وایر (سوند باریک) از محل تنگی وسپس باز کردن تنگی مجرا با دستگاهی که دوربین داردکه به این کار یورتروتومی (URETHROTOMY) گویند.
پس از باز کردن تنگی که معمولا این نوع تنگی ها که با این روش باز می شوند، تنگی های شدید هستند و برای جلوگیری از تنگی مجرا چند روز سوند در مجرا باید گذاشته شود و پس از خارج کردن سوند مجرا، برای جلوگیری از تنگی مجدد در آینده، بیمار هفته ای دو بارخودش سوند را ازمحل تنگی رد کند که مجددا تنگی ایجاد نشود و اینعمل به مدت ۶ ماه، هفته ای دو بار انجام شود
————————————————————————————
عمل تنگی مجرا بوسیله جراحی
در این روش تنگي مجرا باید مشخص شود و سپس تنگی را باید کاملا برداشت و دو قسمت سالم مجرا به هم دوخته شود و سپس یک سوند بمدت ۷ تا ۱۰ روزدر مجرا گذاشته می شود تا محل عمل (آناستاموز) جوش بخورد. پیش آگهی این نوع درمان بسیار عالی است و غالبا تنگی مجدد ایجاد نمی گردد.
مجرا دو قسمت دارد:
- قسمت قدامی جلو)
- قسمت خلفی(عقب)
قسمت خلفی مجرا از گردن مثانه شروع و تا مجرای ممبرانوس ادامه دارد. تنگی این قسمت معمولا به دنبال عمل پروستات و افتادن از ارتفاع، در حالیکه پاها باز می باشند که به آن SRADDLE گویند و شکستگی لگن رخ می دهد. اگر تنگی به دنبال شکستگی لگن و یا به روش SREADDLE باشد ممکن است مجرا کاملا قطع شود و فرد در این صورت قادر به ادرار کردن نخواهد بود که در این صورت باید داخل مثانه برای خروج ادرار سوند گذاشته شود.
در تنگی های بدنبال عمل جراحی پروستات، الزاما باید از روش یورتروتومی و یا وسیله دیگری به نام TUR استفاده کرد. در تنگی های جلو یا قدام مجرا که بعد از مجرای ممبرانوس بوجود می آیند، معمولا به علت سوند گذاشتن در مجرا و ضربه مستقیم به آلت و در حالت سوم ضربه مجرا به صورتی که فرد روی جسمی از ارتفاع بیافتد رخ می دهد.
————————————————————————————
دوران بهبود پس از جراحی رفع تنگی مجرای ادرار
دوران بهبود پس از جراحی به نوع عمل انجام شده، مدت زمان کاتتریزاسیون، تشخیص جراح و وضعیت سلامت عمومی بیمار بستگی دارد. سوند (سوند فولی) تقریباً پس از تمام جراحی‌ها در آلت باقی می‌ماند؛ مدت زمان ماندن سوند به نوع عمل و نظر جراح بستگی دارد. سوند عموماً حداقل یک هفته در آلت باقی می‌ماند. در بعضی موارد لوله سوپراپوبیک نیز علاوه بر سوند در جای خود باقی می‌ماند تا به تخلیه ادرار کمک کند، سوپراپوبیک لوله‌ای است که از پایین شکم وارد مثانه می‌شود. مدت زمان سوندگذاری در درمان‌های با تهاجم کمتر کوتاه‌تر است. ناراحتی ناشی از درمان نیز بسته به این که درمان غیرتهاجمی، دیلاتاسیون مجرا و یورتروتومی داخلی انجام می‌شود، متغیر است.
دوران بهبود در جراحی‌های گسترده‌تر مانند یورتروپلاستی طولانی‌تر است و به گستردگی جراحی بستگی دارد. درمان‌هایی مانند دیلاتاسیون مجرا و یورتروتومی داخلی عمل‌هایی سرپایی هستند، حال آن که در صورت انجام ترمیم‌های پیچیده‌تر بیمار باید شب را بستری شود.
چشم انداز درازمدتپیش‌آگهی بسیاری از بیماران پس از درمان تنگی مجرای ادرار مناسب است. چنانچه تنگی مجرای ادرار نتیجه بافت همبند باشد، درمان‌های بیشتری باید انجام شود.تنگی مجرای ادرار گاهی به دلیل گرفتگی کامل مجرا باعث احتباس ادراری یعنی ناتوانی در تخلیه ادرار می‌شود. احتباس ادراری عارضه‌ای خطرناک است؛ بنابراین به محض مواجهه با علائم تنگی مجرای ادرار و احتباس ادراری با پزشک تماس بگیرید.
————————————————————————————
پیشگیری
پیشگیری از تنگی مجرای ادرار در مردان و زنان همواره امکان‌پذیر نیست. از آنجایی که بیماری‌های مقاربتی یکی از علل تنگی مجرای ادرار است، داشتن رابطه جنسی ایمن و محافظت شده از بروز بعضی موارد تنگی مجرای ادرار جلوگیری می‌کند. با این حال نمی‌توان از تمام آسیب‌دیدگی‌ها و ابتلا به دیگر بیماری‌های عامل تنگی مجرا جلوگیری کرد.نکته مهم، مراجعه سریع به پزشک در صورت مواجهه با علائم تنگی مجرای ادرار است. درمان سریع مشکل بهترین روش پیشگیری از عوارض جدی این بیماری است.
————————————————————————————
منبع:دکتر هوشنگ قوامی،دکتر هوشنگ کریمی
مجله اینترنتی دلگرم
مرجان امینی