سیالادنیتیس چیست؟ چه علائمی دارد؟
غدد بزاقی، غده هایی هستند که بزاق را در دهان ترشح می کنند. بزاق عمل بلع غذا را راحت تر کرده و از دندان ها در برابر باکتری محافظت می نماید. غدد بزاقی اصلی بر سه نوع اند:
-
غدد پاروتید (Parotid) واقع در گونه ها و در جلوی گوش -
غدد زیرفکی (Submandibular) واقع در پشت دهان و در هر دو طرف فک -
غدد زیرزبانی (Sublingual) در کف دهان و زیر زبان
سیالادنیتیس اغلب غدد پاروتید و زیرفکی را تحت تاثیر قرار می دهد. این بیماری می تواند حاد (ناگهانی) و مزمن (بلند مدت) باشد.
احتمال ابتلا به سیالادنیتیس در چه کسانی بیشتر است؟
سیالادنیتیس در میان میانسالانی (حدود ۵۰ الی ۶۰ ساله) که سنگ غده ی بزاقی دارند، رایج تر است. سنگ های غده ی بزاقی ساختارهای آهکی هستند که گاهی در داخل یک غده ی بزاقی تشکیل می شوند و راه جریان بزاق به دهان را مسدود می کنند.
سیالادنیتیس در گروه های سنی دیگر مثل نوزادان (در چند هفته ی اول بعد از تولد) نیز ممکن است رخ دهد. احتمال بروز عفونت غدد بزاقی (سیالادنیتیس) در مردان و زنان و همه ی نژادها برابر است.این بیماری نادر بیشتر در افرادی بروز می کند که شرایط زیر را دارند.کسانی که در دوره ی بهبودی بعد از یک جراحی هستند.
کسانی که دچار کمبود آب بدن یا دهیدراته شده اند .افراد مبتلا به سوء تغذیه .کسانی که سیستم ایمنی بدنشان ضعیف است. بیمارانی که خشکی دهان به مدت طولانی دارند.بیماران مبتلا به سندروم شوگرن (Sjögren syndrome).
نوجوانان و جوانان مبتلا به بی اشتهایی .ممکن است التهاب غده ی پاروتید در بیمارانی که بر روی حفره ی دهانی خود پرتو درمانی یا درمان با ید رادیو اکتیو (Radioactive iodine therapy) برای بهبود سرطلان تیروئید انجام داده اند نیز بروز کند.
همچنین بخوانید: همه چیز در مورد بیماری شوگرن
علت بروز سیالادنیتیس چیست؟
علت دقیق سیالادنیتیس هنوز ناشناخته است. اما می توان گفت که ویروس و باکتری عاملین آن هستند. بهداشت ضعیف دهان و دندان در بروز آن دخیل است و سنگ غده ی بزاقی هم نقش مهمی را در رخداد آن ایفا می کند.
سیالادنیتیس چه علائمی دارد؟
علائم عفونت غدد بزاقی : علائم سیالادنیتیس و عفونت غدد بزاقی معمولا پنهان هستند و درصد بسیار کمی از مبتلایان با صورت باد کرده مواجه می شوند که این تورم ممکن است همراه با درد یا بدون درد باشد. اگرچه افراد کمی علائم سیالادنیتیس را تجربه می کنند، به هر حال علائم زیر را می توان جزء علائم سیالادنیتیس دانست.
-
بزرگ شدن، التهاب و قرمزی یک یا چند غده ی بزاقی -
تب (زمانی که ورم منجر به عفونت می شود) -
کاهش ترشح بزاق (نشانه ای از سیالادنیتیس حاد و مزمن) -
احساس درد در هنگام خوردن غذا -
خشکی دهان (xerostomia) -
قرمزی پوست -
سردرد -
درد عضلات -
ضعف جسمانی -
تورم گونه و گردن
اگر متوجه این علائم شدید، حتما به پزشک مراجعه نمایید. ممکن است پزشک عمومی شما را به یک متخصص گوش، حلق و بینی ارجاع دهد.
همچنین بخوانید: خشکی دهان: ۱۶ روش خانگی درمان دهان خشک (کلویید)
شایع‌ترین بیماری خوش‌خیم در غدد بزاقی عفونت‌های مربوط به این غدد است. در این بیماری غده یا غدد بزاقی درگیر، دردناک، متورم و ملتهب می‌شود. عفونت غدد بزاقی معمولا در افرادی رخ می‌دهد که به بیماری‌های زمینه‌ای مبتلا هستند. عفونت غدد بزاقی در افراد سالم بسیار نادر است.
بیماری زمینه‌ای ممکن است وجود سنگ در غدد بزاقی، انسداد در مجرای غدد بزاقی یا ابتلای فرد به بیماری‌های دیگری مانند دیابت، سرطان یا ضعف سیستم ایمنی باشد که در اثر کهولت سن یا بیماری خاص ایجاد می‌شود، اما درمان عفونت بسیار آسان است و با تجویز آنتی‌بیوتیک و تحت نظر گرفتن بیمار برطرف خواهد شد. عفونت‌هایی که باکتریایی هستند ممکن است با تب همراه باشند.
همچنین بخوانید: مضرات آنتی بیوتیک ها
سنگ غدد بزاقی
بیماری دیگری که اغلب در سالمندان مشاهده می‌شود، سنگ غده بزاقی است. این بیماری خوش‌خیم است. سنگ‌ها معمولا غدد تحت فکی را درگیر می‌کنند. علت خاصی برای این بیماری یافت نشده ولی احتمال دارد که بالا بودن اسیداوریک خون باعث وجود سنگ غدد بزاقی شود.
مطالعات نشان داده برخلاف اینکه سنگ‌ها از نوع کلسیمی هستند، بالا بودن میزان کلسیم خون تاثیری در بروز این عارضه ندارد. سنگ غدد بزاقی باعث درد، تورم و بزرگی غده می‌شود. البته این حالت معمولا به دنبال خوردن غذاهای ترش ایجاد می‌شود. غذاهای ترش باعث ترشح زیاد بزاق می‌شوند و از آنجا که سنگ‌ها باعث انسداد می‌شوند، بزاق در غده محبوس شده و موجب تورم و درد می‌شود.
البته غذاهای ترش برای افرادی که سابقه سنگ‌سازی غده بزاقی دارند از عود مکرر سنگ جلوگیری می‌کند چون ترشح زیاد بزاق باعث شستشوی داخل حفره غده می‌شود. درمان بیماری، خارج کردن سنگ است. این کار با سنگ‌شکن انجام می‌شود.
در مواقعی که سنگ‌ها متعدد و عودکننده هستند، غده بزاقی بیمار با جراحی برداشته می‌شود. لازم به ذکر است خارج کردن چند غده بزاقی تاثیری در میزان ترشح بزاق ندارد و بیماران دچار مشکل نمی‌شوند.
خشکی دهان
خشکی دهان نیز مشکل دیگری است که بعضی از بیماران دچار آن می‌شوند. خشکی دهان ناشی از اختلال در کارکرد غده بزاقی است. بیماران مبتلا به نشانگان شوگرن (اختلال در عملکرد سیستم ایمنی بدن و غدد درون‌ریز).
بیمارانی که ید رادیواکتیو دریافت می‌کنند و بیمارانی که به‌دلیل بیماری‌های بدخیم دوز بالای اشعه رادیواکتیو دریافت می‌کنند ممکن است دچار تحلیل غده بزاقی و کاهش عملکرد در ترشح بزاق شوند. البته بعضی از داروها نیز ممکن است باعث کاهش ترشح بزاق و خشکی دهان شوند. در این مواقع بیمار بهتر است با پزشک خود صحبت کند.
شاید لازم باشد داروی جایگزینی تجویز شود. افرادی که دچار خشکی دهان هستند بهتر است بطری آب همراه داشته باشند و هرازگاهی جرعه‌جرعه بنوشند. گاهی اوقات آدامس‌های بدون قند نیز به ترشح بیشتر بزاق کمک می‌کند.
تومورهای خوش‌خیم
بیشتر تومورهای بزاقی خوش‌خیم هستند. شایع‌ترین محل آن در غدد بناگوشی است. بیماران با شکایت بزرگی توده در یک طرف بناگوش مراجعه می‌کنند. تومورهای خوش‌خیم مشکل‌ساز نیستند (البته اثبات خوش‌خیمی تومور بعد از انجام نمونه‌برداری توسط پزشک است) و با جراحی می‌توان آنها را خارج کرد. جراحی، تومور را ریشه‌کن می‌کند.
تومورهای بدخیم
تومورهای دیگری هم وجود دارند که علائم پرسروصداتری غیر از بزرگی و تورم دارند. تومورهایی که باعث فلج عضلات و اعصاب صورت می‌شوند، معمولا بدخیم هستند. هر گونه بزرگی و تورم به شکل محدود در ناحیه غدد بزاقی را باید جدی گرفت. چنین تومورهایی نیاز به نمونه‌برداری دارند.
انجام جراحی روی غدد بناگوشی به‌دلیل نزدیک بودن به عصب گوش بسیار حساس است. در صورتی که اندازه تومور کوچک باشد به راحتی و بدون آسیب به اعصاب اطراف خارج می‌شود ولی در صورتی که بیمار دیر مراجعه کند و تومور بزرگ شود، احتمال درگیری عصب وجود دارد و اگر عصب صورتی برداشته شود، فلج صورت اتفاق می‌افتد.
همچنین بخوانید: تفاوت های بین کیست و تومور در چیست ؟
بیماری غدد بزاقی در کودکان
بیماری‌های مربوط به غدد بزاقی در هر سنی ممکن است دیده شود. یکی از بیماری‌های شایع در کودکان درگیری غدد بزاقی بناگوشی است. درگیری غدد بزاقی بناگوش در بیماری اوریون دیده می‌شود. اوریون فقط یک بار در طول زندگی اتفاق می‌افتد و این عارضه یک بار باید در کودکان دیده شود
ولی گاهی اوقات والدین، کودک را به‌دلیل عود مکرر بزرگی غدد بزاقی به پزشک ارجاع می‌دهند. این حالت معمولا خوش‌خیم است و نیاز به درمان خاصی ندارد. مشکل بیشتر کودکان با رسیدن به سن بلوغ برطرف می‌شود. در کودکان تومورهای غدد بزاقی دیده می‌شود ولی بیشتر آنها خوش‌خیم هستند و اگر هم بدخیم باشند نوع خطرناکی نیستند.
تشخیص سیالادنیتیس به چه صورت است؟
عفونت غدد بزاقی از طریق بررسی سابقه ی بیماری و معاینه ی فیزیکی تشخیص داده می شود. بیشتر موارد مشکوک به سیالادنیتیس از طریق سونوگرافی یا رادیوگرافی معاینه می شوند.اسکن سونوگرافی روش ارزانی است و آسیب چندانی برای بدن ندارد.
این روش معاینه، برای بررسی ساختار تمامی غده ها بسیار کارآمد است.سیب آ با اشعه ی ایکس هم می توان به سادگی از وجود سنگ غده ی بزاقی باخبر شد.سیالوگرافی به بدن آسیب می رساند و به همین دلیل، روش متداولی برای تشخیص سیالادنیتیس نیست.
درمان سیالادنیتیس و عفونت غدد بزاقی
درمان اولیه به کمک آنتی بیوتیک ها انجام خواهد شد. به علاوه، بیمار باید رژیم غذایی خاصی را در خانه برای افزایش بزاق دنبال کند. به عنوان مثال، نوشیدن آبلیمو و مکیدن شکلات در ترشح بزاق موثرند. در کنار این ها، بیمار باید بر روی نواحی غده های بزاقی کمپرس آب گرم گذاشته و آنجا را ماساژ دهد.
اگر عفونت غده های بزاقی شدید بوده و آبسه کرده باشد، پزشک آن را شکاف می دهد تا ماده ی عفونی را تخلیه نماید. و چنانچه عفونت دوباره عود کند، غده ی عفونی به کلی از دهان خارج می گردد.
عوامل خطرزای عفونت غدد بزاقی
-
برخی داروها (عمدتا آنتی کولینرژیک و ضد اسپاسم ها یا داروهای دیورتیک یا ادرارآور) -
کم آبی بدن -
نقرس -
استعمال دخانیات -
بیماری های مزمن دهان و دندان -
پرکاری تیروئید
همچنین بخوانید: عوارض خطرناک بیماری نقرس