علت بالا و پایین بودن C- peptide در آزمایش خون/ ادرار

تفسیر آزمایش C- peptide

C- peptide ماده ای است که توسط سلول های بتا در پانکراس در هنگام شکستن پرو انسولین و تبدیل آن به یک مولکول C-پپتید و یک مولکول انسولین تولید می شود. این ماده ممکن است خود به تنهایی یا همراه با سطح انسولین برای تعیین اینکه پانکراس فرد چقدر انسولین تولید می کند(انسولین اندوژن یا داخلی) اندازه گیری شود.

سطح بالای C-پپتید معمولا بیانگر تولید بالای انسولین اندوژن است همچنین سطح بالای C- peptide در انسولنیوما همراه با کاهش پتاسیم خون ، سندروم کوشینگ و نارسایی کلیه نیز دیده می شود. وقتی برای مانیتورینگ از آن استفاده شود کاهش سطح C-پپتید در فرد مبتلا به انسولنیوما نشان دهنده پاسخ به درمان است و افزایش سطح آن نشان دهنده عود تومور می باشد.

سطح پایین C- peptide همراه با سطح پایین تولید انسولین است و زمانی اتفاق می افتد که تولید انسولین توسط سلول های بتا کاهش می یابد مثلا در مورد دیابت یا وقتی تولید آن از طریق درمان با انسولین ادرار ، انسولین اگزوژن (خارجی) مهار می شود.

سایر نام ها: Connecting Peptide Insulin، Insulin- Connecting Peptide، Proinsulin C-peptide

نوع نمونه قابل اندازه گیری: سرم، ادرار 24 ساعته

در شرایط ناشتا: (SI: 170-900 pmol/L) 0.51 – 2.70 ng/ml

پس از تحریک با گلوکز یا گلیکوژن: افزایش تا 5.6 ng/ml (SI: 1870 pmol/L)

شرایط نمونه گیری در آزمایش C- peptide

• 
  بیمار باید 10 – 8 ساعت قبل از آزمایش ناشتا باشد. نوشیدن آب مجاز می باشد. قبل از انجام این آزمایش باید از پزشک در مورد لزوم ناشتا بودن سؤال شود.
• 
  از مصرف داروهای پایین آورنده قند خون 24 ساعت قبل از آزمایش اجتباب گردد.
• 
  بیمار، اخیراً نباید ماده رادیواکتیو دریافت کرده باشد.

ملاحظات نمونه گیری در آزمایش C- peptide

1. نمونه گیری از رگ وریدی صورت گیرد.

2. زمان و تاریخ نمونه گیری را به دقت ثبت نمایید.

3. پس از نمونه گیری، خون را در لوله های سرد (Chilled tube) بریزید و آن را بر روی یخ نگاه دارید.

4. سرم باید در ظرف 2 ساعت پس از نمونه گیری توسط ساتریفیوژ یخچالدار جدا گشته و سپس در لوله های مختص به تست مربوطه ریخته شود.

موارد عدم پذیرش نمونه در آزمایش C- peptide

همولیز شدید و نمونه های اًتوپسی (کالبد شکافی) مورد قبول نمی باشد.

شرایط نگهداری آزمایش C- peptide

1. پس از جدا سازی سرم توسط سانتریفیوژهای یخچالدار (◦c 4)، آن را در ویال های پلاستیکی ریخته و فوراً آن را فریز نمایید.

2. نمونه سرم در یخچال (◦c 4) به مدت 7 روز و در ◦c 20- تا یک ماه پایدار است.

کاربردهای بالینی آزمایش C- peptide

اندازه گیری C-Peptide در 5 مورد بالینی بکار می رود.

1. تشخیص افتراقی هیپوگلیسمی (کاهش قند خون) اندوژن از اگزوژن

2. طبقه بندی دیابت ملیتوس ( وابسته به انسولین و غیر وابسته به انسولین)

3. بررسی عملکرد سلول های بتا در دیابت

4. پیش بینی بقاء پیوند های پانکراس

5. ارزیابی کامل بودن جراحی برداشت پانکراس.

اطلاعات تکمیلی در مورد آزمایش C- peptide

C-peptide مشخصاً توسط کبد متابولیزه و توسط کلیه دفع و در ادرار ترشح می شود. ارتباط قوی بین سطح انسولین سرم و C-peptide وجود دارد. C-peptide و انسولین با غلظت مولار یکسان به داخل ورید پورت ترشح می‏ شوند ولی نسبت آنها در سرم حدود 5 به 1 تا 15 به 1 است. تقریباً 50 درصد انسولین در عبور اولیه از کبد به سرعت برداشت می‏ شود در حالی که برداشت کبدی C-peptide ناچیز است.

از سوی دیگر در افراد سالم، نیمه‏ عمر C-peptide و پروانسولین تقریباً 30 دقیقه است در حالی که این میزان در مورد انسولین فقط حدود 4 تا 9 دقیقه می‏باشد. در حالات گرسنگی نسبت مولار C-peptide به انسولین در افراد طبیعی 5 می‏ باشد. C-peptide را در ادرار هم می‏توان اندازه‏گیری کرد ولی اهمیت بالینی چندانی ندارد.

تست سرکوب C-peptide براساس سرکوب شدن ترشح سلول های بتا پانکراس در طی هیپوگلیسمی است که در بیماران مبتلا به انسولینوما نسبت به افراد طبیعی این سرکوب شدن با درجه کمتری اتفاق می‏افتد.

تفسیر آزمایش C- peptide

در گرانولهای ترشحی سلولهای بتای پانکراس یک پپتید 31 اسیدآمینه‏ای به نام C-peptide به طریق آنزیمی از پروانسولین جدا شده و بدین ترتیب پروانسولین به انسولین تبدیل می‏شود. در نتیجه غلظت سرمی C-peptide متناسب با تولید انسولین اندوژن ( درون زاد) خواهد بود. در مواجهه با هیپوگلیسمی، اندازه‏ گیری C-Peptide جهت تشخیص افتراقی مهم خواهد بود. کاربردهای کمتر شایع C-peptide در پانکراتکتومی (براداشت پانکراس) و پس از پیوند پانکراس است.

در بیماران مبتلا به نئوپلاسم‏های مترشحة انسولین ( انسولینوما) سطح هر سه پپتید سلول¬های بتا (انسولین، پروانسولین و C-peptide) بالاست در حالی که در بیماران مبتلا به هیپوگلیسمی تصنعی (factitious)، سطح انسولین بالا ولی سطوح پروانسولین و C-peptide پایین است.

مصرف سولفونیل اوره نیز شرایطی نزدیک به انسولینوما را دارا می باشد چرا که این داروها محرک ترشح پروانسولین، انسولین و C-peptide هستند. تشخیص افتراقی آزمایشگاهی این دو حالت نیاز به ردیابی سولفونیل اوره در پلاسما دارد. در بیماران مبتلا به دیابت شیرین نوع 2 معمولاً سطوح C-peptide و انسولین طبیعی یا افزایش یافته است و اتوآنتی‏بادی علیه سلول¬های بتا وجود ندارد. در حالی که در دیابت نوع 1، C-peptide سرم و انسولین پایین بوده یا در مراحل پیشرفته بیماری غیرقابل ردیابی هستند و در 85 تا 90 درصد بیماران اتوآنتی‏بادی ضدسلول بتا قابل ردیابی است.

در چه شرایطی C-peptide افزایش می یابد؟

• 
  سطح افزایش یافته C-peptide همراه با گلوکز: در دیابت نوع ۲ و همینطور در موارد مقاوم به انسولین مانند سندروم کوشینگ دیده می شود.
• 
  سطح افزایش یافته C-peptide همراه با کاهش گلوکز: ممکن است به معنای حضور تومور غده پانکراس و یا استفاده از برخی داروها همانند سولفانامید ها (glyburide ) باشد.
• 
  اگر سطح C-peptide همچنان پس از برداشتن تومور پانکراس بالا باشد؛ به معنای باقی ماندن بقایای تومور و یا منتشر شدن (متاستاز) سلول های سرطانی در بدن است.

در چه شرایطی C-peptide کاهش می یابد؟

• 
  سطح پائین C-peptide و گلوکز : در بیماری های کبدی، عفونت های شدید، بیماری آدیسون و یا درمان با انسولین دیده می شود.
• 
  سطح پائین C-peptide به همراه مقدار افزایش یافته گلوکز خون: در افراد دیابت نوع ۱ دیده می شود.
• 
  در صورت برداشتن پانکراس سطح C-peptide به مقدار غیر قابل تشخیص در خون می رسد. همچنین سطح گلوکز خون بالا می رود و بیمار نیاز جدی به انسولین برای ادامه زندگی پیدا می کند.

عوامل مداخله گر آزمایش C- peptide

1. بیشترین مقدار C-peptide در کلیه تجزیه می شود. بنابراین نارسایی کلیوی می تواند موجب افزایش سطح آن گردد.

2. داروهای هیپوگلیسمیک خوراکی مانند سولفونیل اوره ها سطح C-peptide را به صورت تصنعی افزایش می دهد.

3. مصرف داروهایی همچون کلروکوئین، دانازول، اتینیل استرادیول و قرص های ضد بارداری موجب افزایش سطح C-peptide می شود.

توضیحات در مورد آزمایش C- peptide

• 
  در مواردی از انسولینوما، پروانسولین افزایش می‏یابد ولی انسولین و C-peptide افزایش پیدا نمی‏کنند.
• 
  به نظر می‏رسد که اندازه‏گیری C-peptideو پروانسولین نسبت به انسولین کمتر تحت تأثیر همولیز نمونه قرار می‏گیرند.
• 
  از آنجایی که C-peptide بطور طبیعی توسط کلیه‏ ها دفع می ‏گردد، نارسایی در فیلتراسیون گلومرولی (GFR) سطح آن در سرم افزایش می‏یابد.
• 
  در برداشت کامل پانکراس مقادیر سطوح C-peptide در سرم غیر قابل تشخیص است.

بیشتر بخوانید:

همه چیز در مورد انسولین (دیابتی ها بخوانید)

انسولین چیست؟ فواید و مضرات هورمون انسولین برای بیماران دیابتی

دیابت نوع ۲ چیست ؟ علائم و راههای درمان دیابت نوع دو کدامند ؟

افزایش مقاومت بدن و کاهش دیابت نوع۲ با انسولین