ترومبوسیتوپنی (thrombocytopenia) عبارت است از کاهش تعداد پلاکتها در گردش خون. پلاکتها با بستن هر شکاف کوچکی که در جدار عروقی خونی ایجاد گردد، نقشی حیاتی در کنترل خونریزی ایفا می‌کنند.
تعداد پلاکتها به طور طبیعی ۴۵۰ – ۲۰۰ هزار در هر میکرولیتر خون می‌باشد. کاهش تعداد پلاکت های خون باعث اختلال انعقاد خون می شود.
در ترومبوسیتوپنی تمایل به خونریزی به ویژه از عروق خونی کوچک‌تر وجود دارد. این امر باعث خونریزی غیرطبیعی در پوست و سایر قسمت‌های بدن می‌گردد. چند نوع ترومبوسیتوپنی از جمله پورپورای ترومبوسیتوپنیک ایدیوپاتیک و پورپورای ترومبوسیتوپنیک ترومبوتیک وجود دارد.
علل ترومبوسیتوپنی چیست؟
چرا دچار ترومبوسیتوپنی می شویم؟
علل این اختلال به دو دسته کلی کاهش تولید پلاکت و افزایش تخریب پلاکت تقسیم میشوند.علل کاهش تولید پلاکت مانند نارسایی مغز استخوان، سندرم میلودیسپلازی، ارتشاح مغز استخوان، ساپرسیون مغز استخوان، پرتودرمانی، کمبود تغذیه‌ای، الکلیسم مزمن و عفونت های ویروسی مانند ایدز هستند.
علل افزایش تخریب پلاکت مانند پورپورای ترومبوسیتوپنیک ایمنی، پورپورای ترومبوتیک ترومبوسیتوپنیک، انعقاد داخل عروقی منتشر، هپارین، تخریب مکانیکی (مثلا ناشی از اختلال عملکرد دریچه آئورت) و… می باشند.
عوامل تشدیدکننده ترومبوسیتوپنی
-
عفونت حاد -
بیماری ایدز -
مصرف آسپیرین یا سایر داروهای ضد التهاب غیراستروییدی -
مصرف داروهایی چون کینیدین، داروهای گوگردار، داروهای ضد دیابتی خوراکی، نمک‌های طلا، ریفامپین و غیره -
بزرگی طحال -
کاهش درجه حرارت بدن -
انتقال خون -
مصرف الکل -
پره‌اکلامپسی -
مواجهه با اشعه ایکس -
بیماری‌های دیگر از جمله لوپوس اریتماتوی سیستمیک، کم‌خونی، لوسمی، سیروز و غیره
ترومبوسیتوپنی چه نشانه هایی دارد؟
علایم شایع ترومبوسیتوپنی چیست؟
-
پتشی (لکه‌های کوچک، گرد، بدون برجستگی و به رنگ قرمز مایل به ارغوانی در پوست) -
تمایل به کبودشدگی -
خونریزی در دهان -
خون دماغ -
قاعدگی‌های شدید یا طولانی -
وجود خون در ادرار
انواع خاصی از سرطان ها
سلول های سرطانی مثل سرطان خون نیز می توانند عاملی برای آسیب به مغز استخوان باشند.سایر علت های ترومبوپلاستی که مربوط به مشکلات مغز استخوان است نیز شامل موارد زیر است :
-
کم خونی -
کمبود ویتامین ب 12 -
کمبود فولات -
کمبود آهن -
عفونت هاییی مثل آبله مرغان یا ایدز -
قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی -
مصرف الکل -
سرطان خون -
سرطان خون -
تخریب پلاکت
پلاکت ها تا ده روز در بدن سالم زنده می مانند . کمبود پلاکت ها گاهی اوقات در نتیجه تخریب آن ها قبل از این بازه زمانی است که معمولا به دلیل عوارض جانبی داروها رخ می دهد و شامل علائم زیر است :
-
بزرگ شدن طحال -
بارداری -
اختلال سیستم ایمنی -
عفونت باکتریایی خون
علت های نادر ترومبوسیتوپنی
پخش شدن سرطان به استخوان ها :
سرطان پروستات یا سینه ای که به استخوان پخش شود، می تواند عاملی برای این مشکل باشد . زمانی که سرطان در استخوان وجود داشته باشد ، بافت استخوان در شرایط سخت تری پلاکت تولید می کند.
سرطان طحال :
پلاکت های اضافی در طحال ذخیره می شوند و ممکن است که سرطان طحال باعث بزرگ شدن آن شود و پلاکت های زیادی را به داخل خود به دام بیاندازد.
تشخیص ترومبوسیتوپنی چگونه انجام می گیرد؟
از این افراد آزمایش خون گرفته می شود . در این تست اقدام به شمارش پلاکت ها می کنند و تعداد پلاکت ها در یک نمونه خون شمرده می شود.افرادی که به انواع خاصی از سرطان مبتلا هستند ، بیش از بقیه مشکوک می باشند و در نتیجه پزشک از آن ها آزمایش می گیرد.
درمان پلاکت خون پایین یا ترومبوسیتوپنی
درمان برای افرادی که شیمی درمانی انجام داده اند :
افرادی که با شمارش متوجه افت پلاکت هستند، احتمالا بعد از شیمی درمانی در معرض خطر بیشتری می باشند و به هیمن دلیل باید بین دوره های درمانی خود فاصله بیشتری داشته باشند و همچنین برای بعضی از افراد نیز داروی اوپرلوکین یا نیومگا تجویز می شود که به جلوگیری از ترومبوسیتوپنی کمک خواهد کرد.
درمان برای افرادی که جراحی سرطان انجام داده اند :
پزشک ممکن است در این شرایط درمان را تا زمانی که پلاکت ها به حد طبیعی برسند، به تاخیر بیاندازد که این اقدام خطر ابتلا به خونریزی شدید را کاهش می دهد.
افرادی که پلاکت بسیار کمی دارند ، به تزریق پلاکت نیاز پیدا می کنند :
تزریق پلاکت از خونریزی شدید در آن ها جلوگیری می کند . اگرچه که پلاکت های تزریقی فقط سه روز دوام دارند و بعضی از افراد به تزریق های چند باره نیاز پیدا می کنند . معمولا این پلاکت ها با تزریق های چندگانه نیز ماندگار نخواهند بود.
راهکارهای زیر می تواند از خونریزی در این افراد پیشگیری کند :
-
قبل از مصرف داروهای خاص با پزشک خود مشورت کنید زیرا این داروها مشکلات خونریزی را بدتر می کنند. -
از مسواک نرم استفاده کنید و نخ دندان نکشید تا احتمال خونریزی لثه کاهش پیدا کند. -
بینی خود را چرب کنید تا نرم شود و از خشکی خونریزی نکند. -
هنگام استفاده از قیچی ، چاقو ، سوزن و دیگر لوازم تیز مراقب باشید. -
مراقب سوختگی هنگام آشپزی باشید. -
با تیغ الکتریکی شیو کنید. -
از انجام ورزش هایی که احتمال آسیب دیدگی دارند ، خودداری کنید. -
از تیز کردن ناخن ها خودداری کنید.
سختی های مربوط به کمبود پلاکت درمان نشده
1. بند نیامدن خونریزی زخم های بدن
پلاکت ها مسئول انعقاد خون هستند . زمانی که دست یا هرجای دیگر از بدن بریده می شود ، پلاکت ها با سخت کوشی از خونریزی شدید جلوگیری می کنند اما زمانی که فرد به ترومبوسیتوپنی مبتلا باشد، توانایی به کار گرفتن پلاکت ها را ندارد و در نتیجه خونریزی او به سختی و با مصرف دارو بند می آید.
2. کم خونی
خونریزی شدید خطر ابتلا به کم خونی را افزایش می دهد . کم خونی شدید می تواند به بافت عمیق تر پوست برود و پورپورا را ایجاد کند که کبودی عمیق بدن می باشد . کمبود خون همچنین می تواند به دلیل خونریزی داخلی و یا بیرونی باشد که در خانم ها به دلیل قاعدگی بیشتر اتفاق می افتد.
3. کبودی هایی که فرد را از انجام فعالیت های روزانه باز می دارد.
این کبودی ها به دلیل خونریزی غیر قابل کنترل می باشد . این کبودی ها لزوما به دلیل آسیب دیدگی اتفاق نمی افتند اما می توانند عامل تشدید کننده ای برای آن باشند و در نتیجه باید مراقب فعالیت های روزانه باشید تا دچار آسیب دیدگی نشوید.
4. خستگی به دلیل انجام فعالیت های روزانه
زمانی که تعداد سلول های خونی کم می شود ، ممکن است که باعث افزایش خستگی شود . کم خونی اغلب باعث خستگی و کج خلقی می شود. ابتلا به بیماری های مزمنی مثل ترومبوسیتوپنی می تواند عاملی برای تشدید خستگی باشد و خطر آسیب دیدگی را افزایش دهد.
5. خونریزی داخلی
خونریزی غیر قابل کنترل بر اثر کمبود پلاکت گاهی اوقات روی مغز نیز تاثیر می گذارد و زمانی اتفاق می افتد که تعداد پلاکت ها به زیر 20000 تا در هر میلی لیتر از خون برسند.
زمانی که پلاکت ها در هر میلی لیتر از خون 5000 تا یا کمتر باشند ، وضعیت اورژانسی محسوب می شود و باید سریعا فرد را تحت درمان قرار دهند . این نوع آسیب مغزی در این شرایط نادر است اما می تواند باعث خونریزی ریه، قلب و دیگر قسمت های حیاتی شود.
6. عفونت جدی
کمبود پلاکت خطر ابتلا به عفونت های جدی را افزایش می دهد ، مخصوصا اگر طحال فرد را خارج کرده باشند . علائم این نوع عفونت ها شامل موارد زیر می باشد :
-
تب و لرز شدید -
خستگی ناگهانی -
علائمی شبیه به آنفولانزا -
سردرد -
بدن درد -
سفتی گردن -
تنگی نفس
این وضعیت ها و علائم باید هرچه سریع تر تحت درمان قرار بگیرند.
7. کاهش امید به زندگی
هیچ درمانی برای بیماری کمبود پلاکت یا ترومبوسیتوپنی وجود ندارد . اگرچه منظور ما هرگز این نیست که این بیماری کشنده است . مرگ و میر مستقیم بر اثر ترومبوسیتوپنی نادر است اما به دلیل سختی های به وجود آمده مثل خونریزی مغزی یا برنامه های درمانی دشوار ، امید به زندگی در فرد مبتلا به این بیماری کاهش پیدا می کند.
سن شما ، سابقه خانوادگی در ابتلا به این نوع بیماری و یا خونریزی های داخلی و سلامت کلی جسمتان همگی از عوامل تعیین کننده خطرات این بیماری می باشند.
همچنین بخوانید:
علت پایین بودن پلاکت خون چیست؟ آیا خطرناک است؟
چه عواملی باعث پایین آمدن پلاکت خون می شود؟