علائم + درمان بیماری سرخجه

بیماری سرخجه؛عوارض و درمان آن

با دلگرم همراه باشید تا با نشانه های بیماری سرخجه آشنا شوید.

تاریخچه بیماری سرخجه

بیماری سرخجه سالهای زیادی است که شناخته شده است . نام “سرخک آلمانی ” توصیفی قدیمی از این عفونت در آلمان است که از شباهت جزئی و سطحی این بیماری با سرخک گرفته شده است. در واقع این بیماری در آلمان متداولتر از سایر کشور ها نیست و مطمئناً هیچ ارتباطی با سرخک ندارد .ویروس سرخجه بالاخره در سال 1962 شناسایی شد . جای بسی تعجب است که در شناسایی ویروس این بیماری، که بسیار متداول بوده، چنین تاًخیری صورت گیرد .

در صورتی که زنان باردار در سه ماهه اول حاملگی به این عفونت مبتلا شوند، اثرات مخربی بر جنین شان باقی می ماند . یک پزشک استرالیایی در دهه 1960 پس از تلاشهای بسیار زیاد توانست اثرات مخرب ابتلا به این بیماری را مشخص کند .

بروز بیماری سرخجه

تعیین میزان بروز بیماری سرخجه بی نهایت دشوار است. زیرا بسیاری از مواقع عفونت سرخجه بدون آن که قابل تشخیص باشد به پایان می رسد . از بررسی هایی که درباره سطح آنتی کور های موجود در بدن بزرگسالان به عمل آمده چنین تصور می شود که حدود 90% از شهرنشینان زمانی در دوران جوانی به سرخجه مبتلا شده اند، بدون آن که خود متوجه آن باشند .

بروز بیماری سرخجه در کسانی که در مناطق روستایی زندگی می کنند بسیار کم است . زیرا میزان تماس با عفونت بسیار پائین است . به نظر می رسد که سرخجه بیماری دوران کودکی است، این عفونت به احتمال بسیار زیاد در سنین 5 تا 12 سالگی،ساله ای دبستان رخ می دهد . سرخجه از سال 1988 جزء بیماری هایی قرار داده شده است که باید وقوع آن گزارش شود .

نشانه‌های بیماری سرخجه

کودک کمی تب می‌کند و آبریزش مختصری از بینی خواهد داشت. سپس دانه‌های صورتی رنگی در بدن او ظاهر خواهند گشت. مشخصه بارز بیماری سرخجه این است که 24 ساعت قبل از پیدایش دانه‌ها ، غدد لنفاوی پشت گوش و گردن کودک بزرگ و متورم می‌شوند.دانه‌ها به سرعت پیشرفت می‌نمایند به طوری که وقتی به پاهای کودک می‌رسند دانه‌های صورت محو می‌شوند و این دانه‌ها معمولاً در روز سوم از بین می‌رود.

دوران واگیری بیماری سرخجه

حداقل زمانی که باید کودک مبتلا به سرخجه را از دیگران جدا کرد 7 روز تمام بعد از پیدایش دانه‌ها می‌باشد.کودک در ایام بیماری بهتر است در خانه بماند و در صورتی که تب دارد می‌توانید به او استامینوفن بدهید. خوردن آنتی‌بیوتیک ضرورت ندارد ، زیرا علت بیماری سرخجه ویروس است و آنتی‌بیوتیک هیچ اثری روی ویروس ندارد.

از کجا می آید؟

سرخجه یک بیماری ویروسی بسیار مسری است. این بیماری می تواند باعث ایجاد ناهنجاری های مادرزادی وخیم در جنین خانم های بارداری گردد که در 4-3 ماه اول بارداری به آن مبتلا شده اند. این بیماری در همه سنین دیده می شود، ولی در کودکان شایع تر است. واکسیناسیون علیه این بیماری باعث شده است تا تعداد موارد آن به طور قابل توجهی کاهش یابد. سرخجه، سرخک آلمانی یا سرخک سه روزه نیز نام دارد، زیرا تب بیماری بعد از سه روز قطع می شود.

امان از هوای آلوده

اگر دو روز بعد از ملاقات با کودکی شنیدید که او سرخجه گرفته منتظر باشید که نوبت شما هم برسد. سرخجه از طریق هوای آلوده به ویروس بیماری زا منتقل می شود، چرا که هوای اتاق به طور معمول با ترشحات ریز و قطره های کوچک حلق و بینی فرد بیمار آلوده شده است. اگر بخواهیم دقیق تر بگوییم دوره واگیر بیماری از هفت روز پیش از بروز علائم و ضایعات پوستی تا پنج روز پس از بروز علائم بیماری به طول می انجامد. خیلی زود منتظر بروز بیماری نباشید.

زیرا دوره نهفتگی بیماری بین 17-14 روز می باشد و حتی ممکن است تا 21 روز طول بکشد؛ یعنی به طور متوسط 3- 2 هفته پس از تماس با فرد بیمار و یا ترشحات حلق و بینی وی، علائم بیماری در شما آشکار می شود. ویروس سرخجه در تمامی طول سال وجود دارد، اما انتشار آن در فصل های زمستان و بهار بیشتر است. واکسیناسیون ناقص، زندگی در مکان های عمومی مانند مدارس یا مهدکودک ها و ضعف دستگاه ایمنی ناشی از بیماری ها یا دارو موجب افزایش احتمال ابتلا به این بیماری می شود.

تشخیص اشتباه

اگر در روزهای نخست، پزشک شما در تشخیص خود تردید داشت زیاد خرده نگیرید، زیرا سرخجه از نظر علائم ظاهری شبیه به بیماری های سرخک، مخملک تعداد زیادی از عفونت های پوستی و مونو نوکلئوز عفونی است و به تبع آن، تشخیص دشوار می شود.

بیشتر بخوانید ۹ نشانه و علامت بیماری کبد چرب که نمیدانستید

در حقیقت تشخیص بالینی سرخجه در اغلب مواقع درست انجام نمی شود. در موارد حاد بیماری، تنها با کمک آزمایشگاه می توان بیماری را تشخیص داد. تشخیص بیماری بر اساس افزایش پادتن های اختصای ضدویروس سرخجه در دو بار آزمایش تایید می شود. در فاصله 2-1 هفته پس از ظهور ضایعات پوستی، می توان ویروس را از ترشحات گلوی بیمار جدا کرد.

خون، ادرار و مدفوع بیمار می تواند حاوی ویروس باشد، اما جدا کردن ویروس بسیار وقت گیر بوده و به 14 -10 روز وقت احتیاج دارد. برای تشخیص سرخجه ی مادرزادی، در نوزاد تازه متولد شده می توان خون بیمار را مورد آزمایش قرار داد و در صورت وجود آنتی بادی اختصاصی ضدویروس سرخجه در یک نمونه خون، بیماری را تشخیص داد.

یک بار امتحان کافیه!

هر فرد با یک بار مبتلا شدن به بیماری سرخجه، برای تمام عمر نسبت به این بیماری مصونیت می یابد. کسانی که پس از یک سالگی نیز از واکسن سرخجه استفاده کرده باشند، مصونیت دائمی پیدا می کنند.نوزادانی که مادران شان به سرخجه ایمنی دارند، به طور معمول پادتن های مادری را 9-6 ماه پس از تولد، در خون خود دارند و علیه سرخجه مصون هستند.

این بیماری بر خلاف ظاهر پر سر و صدای خود، معمولاً به درمان نیاز ندارد. پزشکان معمولاً استراحت و افزایش مصرف مایعات را توصیه می کنند. ممکن است برای ناراحتی خفیف مصرف داروهای بدون نسخه نظیر استامینوفن کافی باشد. افراد زیر 18 سال نباید از آسپرین استفاده کنند. تحقیقات نشان داده که در کودکان، بین مصرف آسپیرین در بیماری های ویروسی و بروز نوعی ناراحتی مغزی به نام”سندرم ری” (Ray Syndrome) (1) ارتباط وجود دارد.به بیمار توصیه می شود با بر طرف شدن تب، از بستر بیرون نیاید و تا روز بعد از برطرف شدن بثورات پوستی، فعالیت های خود را محدود کند و تا یک هفته پس از ناپدید شدن بثورات از تماس با دیگران خودداری کند.

بهترین روش پیشگیری از سرخجه، واکسن است. اکنون کودکان در ایران علیه سرخجه واکسینه می شوند. این واکسیناسیون حدوداً در 15-12 ماهگی انجام شده و نوبت یادآور آن در سنین 6-5 سالگی یا 15-11 سالگی ترزیق می شود.

پیشگیری از بیماری سرخچه

در کشور آمریکا برای ایجاد ایمنی بویژه در کودکان جوان از سال 1969 از واکسنهای زنده ضعیف شده سرخجه با کشت مکرر در سلولهای دیپلوئید فیبروبلاست اردک ، سگ ، خرگوش یا انسان استفاده می‌شود. هدف از این اقدام کاهش دادن شدت بیماری بین توده مردم در نتیجه کم کردن احتمال در معرض قرار گرفتن زنان باردار می‌باشد. نظریه اهمیت امکان فزونی افراد بالغ حساس ‌، علاقه روز افزونی در جهت بررسی سرولوژیک زنان باردار بالغ بدون سابقه ایمنی سازی افرادی که از نظر سرولوژی منفی هستند پیدا شده است.

ویروس های ضعیف شده واکسن را تا 4 هفته بعد از واکسیناسیون می‌توان در ترشحات مجاری تنفسی مشاهده کرد. ولی تصور می‌رود انتقال آن با افراد سالم ندرتا رخ می‌دهد. این امر در خانواده‌ای که بچه ها واکسینه شده‌اند برای زنان باردار مشکلی ایجاد نمی‌کند. واکسن در قریب 95 در صد افراد واکسینه شده آنتی کور تولید می‌کند ولی درجه ایمنی و دوام آن مسئله ای است که باید مورد بررسی قرار گیرد.

اثرات سوء نظیر تب ، راش ، لنفادنوپاتی ، پولی نوروپاتی یا درد مفاصل (رماتیسم) بندرت در کودکان واکسینه شده دیده می‌شود ولی درد و ورم مفاصل و اختلال حسی در 25 درصد زنانیکه قبلا واکسینه شده‌اند بروز می‌کند. با مصرف واکسن تهیه شده از کشت فیبروبلاستهای جنینی خرگوش یا انسان خطرات فوق 2 تا 9 در صد تقلیل داده شده است. واکسن سرخچه هرگز نباید در زنان باردار و یا زنانی که احتمال دارد تا دو ماه بعد از واکسیناسیون آبستن گردند تزریق گردد.

بسیاری از جوانان و نوجوانان تصور می کنند که نسبت به بیماری سرخجه مصونیت دارند، حال آن که به یاد نمی آورند در دوران کودکی به این بیماری مبتلا شده اند و یا واکسن آن را تزریق کرده اند یا خیر؟ اما دانستن این مطلب به خصوص برای خانم های باردار بسیار اهمیت دارد.

بیشتر بخوانید درمان رودل در طب سنتی

خانم های غیر باردار در سنین باروری، اگر قبلاً به این بیماری مبتلا نشده باشند یا واکسن آن را دریافت نکرده باشند، باید علیه این بیماری واکسینه شوند(البته تا سه ماه پس از دریافت واکسن نباید حامله شوند).

خانم های جوان اگر در مورد واکسینه یا مبتلا شدن به سرخجه در دوران کودکی خود شک دارند باید آزمایش خون بدهند تا مشخص شود که آیا در خون آن ها پادتنی علیه سرخجه وجود دارد یا خیر؟ چنانچه پادتنی پیدا نشد، باید در اولین فرصت، خود را واکسینه کنند.

به خانم های بارداری که در تماس با بیمار مبتلا به سرخجه بوده اند و قبلاً مبتلا نشده یا واکسن دریافت نکرده اند، باید گاماگلوبولین (پادتن) تزریق شود. اگر گاماگلوبولین بدون تأخیر پس از تماس با فرد آلوده تزریق شود، ممکن است از بروز بیماری پیشگیری کرده یا شدت آن را کاهش دهد.

پیشگیری از بیماری سرخجه

تزریق گاماگلوبولین در افرادی که در معرض بیماری قرار گرفته‌اند از بروز علائم بیماری جلوگیری نمی‌کند ولی تغییرات سرولوژیک و انتقال بیماری مادر به جنین حتی با تزریق مقدار زیاد گاماگلوبولین بعد از قرار گرفتن در معرض بیماری دیده می‌شود. در کشور آمریکا برای ایجاد ایمنی بویژه در کودکان جوان از سال 1969 از واکسنهای زنده ضعیف شده سرخجه با کشت مکرر در سلولهای دیپلوئید فیبروبلاست اردک ، سگ ، خرگوش یا انسان استفاده می‌شود.

هدف از این اقدام کاهش دادن شدت بیماری بین توده مردم در نتیجه کم کردن احتمال در معرض قرار گرفتن زنان باردار می‌باشد. نظریه اهمیت امکان فزونی افراد بالغ حساس ‌، علاقه روز افزونی در جهت بررسی سرولوژیک زنان باردار بالغ بدون سابقه ایمنی سازی افرادی که از نظر سرولوژی منفی هستند پیدا شده است.

درمان بیماری سرخجه

کودکی که مبتلا به سرخچه می‌شود معمولا احساس درد آزار دهنده ای ندارد و احتیاج به بستری شدن هم ندارد. کودک در ایام بیماری بهتر است در خانه بماند و احتیاج به بستری شدن ندارد. خوردن آنتی بیوتیک ضرورت ندارد، زیرا علت بیماری سرخچه ویروس است و آنتی بیوتیک هیچ اثری روی ویروس ندارد. درمان از تریق تزریق یک واکسن ویروس زنده در 15 ماهگی صورت می‌گیرد.

واکسن سرخچه‌ای که امروزه در اختیار است واکسنی است که از ویروس سرخچه زنده و ضعیف شده تهیه شده است و واکسن بسیار خوبی است، زیرا نه فقط پادتن آن در سرم خون بلکه در ترشحات بینی و حلق افرادی که واکسن می‌زنند بوجود می‌آید و اثر آن شبیه موقعی است که آن شخص مبتلا به بیماری سرخچه شده باشد. واکسن سرخچه به صورت جداگانه یا توام با واکسن سرخک و اوریون تهیه شده است و می‌توان آن را در 12 تا 15 ماهگی زیر جلد تزریق کرد، مگر در مواقعی که بیماری در مناطق شایع باشد که در این صورت می‌توان در نه ماهگی تزریق نمود. چون ویروس واکسن در اثر نور و حرارت از بین می‌رود.

بنابراین واکسن را باید قبل از مصرف در یخچال و دور از نور نگهداری نمود و در هنگام مصرف زیر جلد تزریق کرد. تحقیقات نشان داده است که تزریق یک نوبت واکسن سرخچه کافی است و بعد از تزریق در 98% موارد ، پادتن ضد سرخچه در خون کودکی که واکسن زده است بوجود می آید. دومین تزریق واکسن سرخچه توام با سرخک و اوریون در 4 تا 6 سالگی توصیه می‌شود. به کودکانی که دومین تزریق انجام نشده است، در بین 6 تا 12 سالگی می‌توان تزریق کرد.

به چه افرادی نباید واکسن سرخچه تزریق شود؟

واکسن سرخچه را به خانمهای باردار نباید تزریق کرد، زیرا امکان ابتلای جنین آنها وجود دارد، همچنین به کودکانی که دچار تب حاد عفونی هستند یا به کودکانی که دچار اختلال ایمنی هستند یا داروهایی مصرف می‌کنند که دفاع بدن آنها را کم می کند، نباید تزریق کرد. بعد از تزریق واکسن سرخچه به کودکان معمولا عوارضی رخ نخواهد داد، ولی ممکن است تزریق واکسن موجب بثورات ، بزرگی غدد لنفاوی و درد مفاصل (مخصوصا در دختران جوان) گردد.

تزریق واکسن به ندرت ممکن است موجب بی‌حسی موقتی زودگذر در دست و بازوها که در شب و به مدت یک ساعت طول می‌کشد یا درد مفاصل زانو و تورم مفصل بوجود آید که چندین هفته ادامه خواهد یافت و سپس خودبه‌خود از بین می‌رود.

بیماری سرخچه و اهمیت ابتلا آن در دوران آبستنی

علایم بیماری سرخچه در دوران آبستنی ممکن است مانند دوران کودکی بسیار خفیف و زودگذر باشد بطوری که مادر باردار از آن اطلاع پیدا نکند. ولی اگر خانمی قبلا به سرخچه مبتلا نشده باشد و ازدواج کند و حامله گردد و در سه ماه اول آبستنی دچار بیماری سرخچه گردد ویروس سرخچه موجب ناهنجاریهای مختلف در اعضای جنین او خواهد شد.

چطور زن آبستن مبتلا به سرخچه می‌شود و چطور جنین او دچار ناهنجاری می‌گردد؟

اگر زن آبستنی که قبلا به سرخچه مبتلا نشده و واکسن هم نزده باشد با کودک یا بابیمار مبتلا به سرخچه تماس پیدا کند، ویروس سرخچه از راه بینی و حلق او وارد می‌شود و در بدن او تکثیر می‌یابد سپس ویروس از راه جفت به جنین او می‌رسد و جنین او را مبتلا می سازد. سن بارداری به هنگام ابتلا اهمیت دارد، اگر ابتلای مادر به سرخچه در خلال 8 هفتگی دوران آبستنی باشد 50 تا 80 درصد امکان دارد جنین او مبتلا شود.

در سه ماهه دوم دوران بارداری 10 تا 20 درصد و در سه ماهه سوم دوران بارداری ابتلا کمتر می‌باشد. اگر جنین در سه ماهه اول دوران جنینی مبتلا شود چون در این دوران اعضای جنین در حال تشکیل شدن و شکل گرفتن می‌باشد. بنابراین موجب ناهنجاریهای مختلف جنین می‌شود و نوزاد پس از تولد دچار ناهنجاریهای قلبی ، ناهنجاریهای کبد ، عارضه چشم (آب مروارید و آب سیاه) ، عارضه گوش (کری) ، خونی (خونریزی پوست) و بالاخره ویروس مستقیم اعصاب مرکزی را مبتلا می‌سازد و نوزاد پس از تولد دچار عقب افتادگی مغزی و گاهی دچار تشنج می‌گردد.

اگر زن آبستنی با کودک مبتلا به سرخچه تماس پیدا کرد چه باید بکند؟

مطالعات انجام شده در ایران نشان داده است که در حدود 90 درصد دختران ایرانی قبل از ازدواج مبتلا به سرخچه شده‌اند و در خون آنان پادتن ضد سرخچه وجود دارد ولی با بهبود وضع زندگی و بهداشت و تزریق واکسن سرخچه بطور پراکنده ابتلا به بیماری سرخچه در دوران کودکی کاهش می‌یابد و مصونیت در دختران قبل از ازدواج کمتر می‌گردد.

بنابراین زنان باردار به تدریج مستعد به ابتلا به سرخچه می‌گردند و اگر خانم بارداری در سه ماهه اول دوران بارداری خود با بیمار مبتلا به سرخچه تماس پیدا کند و از ابتلای به بیماری سرخچه در گذشته خود اطلاعی نداشته و واکسن سرخچه هم به او تزریق نشده باشد باید بلافاصله و به صورت اورژانس از او آزمایش خون از نظر پادتن سرخچه به عمل آید و عیار آن تعیین شود. اگر پادتن به حد کافی در خون او وجود دارد، جای نگرانی نیست، ولی اگر آثاری از پادتن نیست و یا عیار آن کم است امکان ابتلاء به سرخچه در او وجود دارد.

به چنین خانمی باید به مقدار کافی آنتی کورپگاماگلوبولین در خلال 8 – 7 روز بعد از تماس تزریق گردد. با این وجود امکان ابتلای جنین به سرخچه وجود خواهد داشت.
اگر تزریق گاماگلوبولین انجام نگرفت، چنین خانمی باید زیر نظر پزشک باشد. اگر از نظر بالینی مبتلا به بیماری سرخچه شد یا این که در آزمایش خون مجددی که چهار تا شش هفته بعد از او انجام می‌شود عیار پادتن سرخچه افزایش قابل توجهی پیدا کرد و امکان ناهنجاری در جنین او بوجود آمد، در چنین شرایطی می‌توان به حاملگی او خاتمه داد.

گردآوری شده ی مجله اینترنتی دلگرم

مرجان امینی

بیشتر بخوانید کم‌خونی ناشی از کمبود اسید فولیک چیست و چگونه درمان میشود ؟