عقیم سازی خرگوش و مزایای آن

عقیم سازی خرگوش

خرگوش‌ با رسیدن به سن بزرگ‌سالی، رفتارهای قلمروگرایانه از خود بروز می‌دهد. ممکن است رفتارهای آن‌ها برای زندگی آپارتمانی مشکل‌آفرین باشد؛ مثلاً خرگوش‌های نر با ادرار‌کردن قلمروی خود را تعیین می‌کنند یا خرگوش نر و مادّه کاملاً محل زندگی خود را کثیف می‌کنند یا برای حفظ قلمروی خود، به خشونت روی می‌آورند.

یکی از رفتارهای رایج این است که وقتی می‌خواهید خرگوش ماده را از قفس بیرون بیاورید و ظرف خاک او را تمیز کنید، با گازگرفتن، حمله‌کردن و جویدن دستتان از قلمروی خود دفاع می‌کند. قفس خرگوش‌های مادۀ خانگی به‌منزلۀ قلمروی آن‌هاست؛ بنابراین حملۀ آن‌ها بسیار سخت و جدی خواهد بود. البته، به‌محض اینکه از قفس بیرون می‌آیند، آرام می‌شوند. دراین‌صورت، نظافت خرگوش کمی دشوار می‌شود و گاهی حتی نمی‌توانید موهای او را مرتب کنید.

خرگوش نر در خانه و در حالت اسارت آرام‌تر از خرگوش ماده است، برعکسِ‌ رفتارش در طبیعت که با خرگوش‌های نر دیگر مدام در‌حال مبارزه و جنگ است و کاملاً خشن رفتار می‌کند. البته گاهی خرگوش‌های نر بیرون از قفس هم خشن می‌شوند و ممکن است دست یا پای صاحب خود را گاز بگیرند.

خرگوش‌ها به زایایی زیاد نیز مشهور هستند و فحلگی آن‌ها فصلی نیست. به‌عبارتی، آن‌ها تمام سال قابلیت جفت‌گیری و بارداری دارند. به‌همین دلیل، خرگوش‌های نر مدام در حال گشتن به‌دنبال جفت و رفع فحلگی خود هستند و ممکن است با هر چیزی جفت‌گیری کنند: با عروسک، گربه، بالش، پای انسان و… . این رفتارها گاهی اذیت‌کننده است؛ به‌خصوص اگر کودک خردسال در خانه داشته باشید. این رفتار در خرگوش‌های ماده کمتر مشاهده می‌شود؛ اما ممکن است خرگوش ماده هم به‌دنبال جفت برود.

عقیم‌سازی به این مشکلات رفتاری خرگوش‌ها پایان می‌دهد. به‌همین دلیل، عقیم‌کردن خرگوش از چهارماهگی توصیه می‌شود. دو تا سه هفته بعد از جراحی زمان لازم است تا رفتارهای خرگوش ثابت شود. عقیم‌سازی همچنین به خرگوش کمک می‌کند مهربان و اجتماعی شود.

دلایل عقیم کردن خرگوش

عبارت اخته کردن (neuter) را به معنای خارج کردن اندام های تناسلی نر می باشد و مردم در اصطلاح عامیانه این عبارت را برای ماده به صورت عقیم کردن (spay) استفاده می کنند. در اصطلاح علمی برای حیوان نر عبارت castration و برای حیوان ماده عبارت ovariohysterectomy بکار می رود.

پیشگیری از بارداری : این مهمترین دلیل برای عقیم کردن خرگوش ها می باشد ، بخصوص اگر هر دو جنس نر و ماده با هم نگهداری گردند.

پیشگیری از سرطان رحم : این مهترین دلیل پزشکی برای انجام عمل در ماده خرگوش ها می باشد. در برخی از جمعیت های خرگوش ها میزان ابتلا به آدنوکارسینومای رحمی به 80 درصد در ماده ها می رسد. این مسئله ثابت شده که بروز این نوع سرطان احتمالاً با ساختار ژنتیکی خرگوش ماده در ارتباط می باشد.

اما از آنجایی که پیشینه ژنتیکی اغلب خرگوش ها را نمی دانیم و اصولاً کاری در این زمینه انجام نمی گردد بهتر است برای پیشگیری از ابتلا به این نوع سرطان به اقدام به عقیم کردن حیوان نمود. این نوع سرطان قادر است به سرعت به سایر اندام های بدن نظیر کبد ، ریه و حتی پوست دست اندازی کند . اگرچه خرگوش های زیر دو سال به ندرت به این نوع سرطان مبتلا می گردند، اما بهتر است پیش از رسیدن به این سن عقیم سازی صورت گیرد.

پیشگیری از سایر بیماری های رحمی : اگر چه مهمترین و شایعترین بیماری رحمی خرگوش سرطان می باشد، اما موارد متعددی هم از سایر بیماری ها نظیر پایومترا (تجمع عفونت در رحم) ، آنوریسم رحمی (تجمع بیش از حد خون در رحم) و اندومتریت (التهاب و عفونت لایه داخلی رحم) مشاهده می گردند. دقیقا مانند سرطان رحم ،این بیماری ها نیز اکثراً بعد از دو سالگی حیوان را گرفتار خود می کنند.

پیشگیری از آبستنی کاذب : خرگوش ماده ممکن است در اثر فعالیت هورمونی تخمدان در حالی که آبستن نیست چهره بارداری از خود بروز بدهد. اگر چه این حالت از نظر پزشکی مضر و خطرناک نمی باشد، اما می تواند به حیوان استرس زیادی حاصل از فعالیت هایی نظیر لانه سازی ، تولید شیر ، پرخاشگری برای حفظ قلمرو را وارد کند. این استرس به شما اجازه نگهداری صحیح و به دور از دغدغه حیوان را نخواهد داد. برخی از حیوانات نیز در این زمان دچار کاهش اشتها و اختلالاتی در معده و روده خود می گردند.

پیشگیری از سرطان پستان : سرطان پستان در خرگوش ماده آنچنان رایج نمی باشد ، اما اگر رخ دهد می تواند به سرعت گسترش یابد و درمان آن هم بسیار دشوار است. این بیماری در صورت عقیم کردن حیوان قبل از سن دو سالگی قابل پیشگیری می باشد. این نکته مهم را باید به یاد داشت که اغلب موارد کارسینومای پستان با سرطان رحم همراه می باشد. بیماری مهم دیگر در این زمینه دیسپلازی پستان با غدد سیستیک پستانی می باشد.

این بیماری برخلاف نوع قبل ، خوش خیم است و باعث سیستیک شدن غدد پستان می گردد. البته این بیماری علی رغم خوش خیم بودن باعث آزردگی حیوان می شود. مجدداً تأکید می شود که عقیم کردن خرگوش قبل از دو سالگی به کاهش احتمال وقوع هر دو نوع بیماری پستان می انجامید.

پیشگیری از بروز رفتار های ناهنجار و عصبی حیوان : هر دو جنس نر و ماده زمانی که در اوج فعالیت جنسی باشند رفتار های عصبی و پرخاشگرانه ای از خود نشان می دهند. البته اغلب خرگوش ها رفتار های آرامی دارند و رفتار آن ها مانند یک نوزاد کوچک است، اما در سنین 6 الی 12 ماهگی قدری رفتار های متفاوت ازخود نشان می دهند. عقیم کردن خرگوش به کنترل این رفتارها کمک به سزایی می کند.

پیشگیری از ادرار کردن بیجا : هر دو جنس نر و ماده می توانند روی سطوح عمودی برای تعیین قلمرو خود ادرار نمایند و آن را بپاشند که موضوع خوشایندی نمی باشد. خرگوش های اخته نشده نر و بالغ حداقل ده برابر خرگوش های ماده این کار را انجام می دهند. در ضمن بوی ناشی از ادرار هم برای انسان خوشایند نمی باشد. اگر این رفتار مدت زمانی قابل توجه ادامه یابد متوقف کردن آن کار آسانی نیست، عقیم کردن خرگوش به کنترل این رفتار کمک بسیاری می کند.

پیشگیری از بیماری های بیضه : هر چند بیماری های بیضه در خرگوش های نر معمول نمی باشد ، اما ممن است رخ دهد. آبسه ها (معمولاً ناشی از گاز گرفتگی و گزش سایر خرگوش ها) ، هماتوم و سرطان از جمله این بیماری ها می باشند که با عقیم کردن خرگوشاحتمال بروز آن ها کاهش می یابد.

سن مناسب عقیم کردن خرگوش

بهترین سن برای هر دو جنس نر و ماده قبل یا بلافاصله بعد از بلوغ جنسی می باشد. بر اساس نژاد ، ممکن است این زمان از چهار الی شش ماهگی در نژاد های کوچک تا متوسط الجثه و تا نه ماهگی در مورد نژاد های بزرگ جثه تفاوت داشته باشد.

به دلیل اندازه اندام های تناسلی انجام این عمل قبل از چهار ماهگی توصیه نمی گردد ، ضمن آنکه نفعی هم برای سلامت خرگوش در این سن ندارد. قبل از انجام عمل باید از سلامت خرگوش مطمئن گردید و به بررسی وجود اندام هایی نظیر بیضه در کیسه اسکروتوم ، فرج ، بلوغ جسمی و تغییرات رفتاری نظیر پاشیدن ادرار روی سطوح و افزایش رفتار های تهاجمی پرداخته شود.

در مورد خرگوش های چاق یا دچار بیماری انجام این عمل جراحی چندان توصیه نمی گردد ، زیرا این حیوانات از ریسک بالایی برای عوارض ناشی از جراحی برخور می باشند ( حیوانات حتی بعد از عقیم سازی چاق تر هم می شوند ) . وزن حیوان قبل از عمل در صورتی که اضافه باشد باید پایین آورده شود و بیماری وی درمان یا کنترل شود.

روش عقیم سازی خرگوش

روش جراحی در عقیم سازی خرگوش نر و عقیم سازی خرگوش ماده با هم تفاوت دارد. نقطه مشترک هر دو این است که طی این عمل جراحی، اندام های جنسی خرگوش خارج شده و حیوان دیگر توانایی تولید مثل را ندارد.

نحوه عقیم سازی در خرگوش نر: در طی فرآیند عقیم سازی خرگوش نر، بیضه که بافت های تولید کننده اسپرم هستند از بدن حیوان خارج می شوند. بیضه ها در خرگوش نر در کیسه بیضه یا اسکروتوم قرار دارند. 2 روش معمول برای خارج کردن بیضه ها در خرگوش نر وجود دارد. در یکی از این روش ها یک شکاف در جلو کیسه بیضه داده شده و سپس بیضه از آن خارج می شوند و در روش دوم بر روی کیسه بیضه دو برش برای خروج هر بیضه داده می شود. بعد از عقیم سازی در خرگوش نر، اگر از روش دوم استفاده شده باشد کیسه بیضه برای مدتی ملتهب خواهد شد و با گذشت زمان التهاب رفع شده و کیسه بیضه جمع می شود.

نحوه عقیم سازی در خرگوش ماده: در خرگوش های ماده اندام های جنسی در حفره شکمی قرار دارند. بنابراین برای خارج کردن آنها باید ناحیه شکم توسط جراح حیوانات برش داده شود. پس از باز کردن شکم حیوان، تخمدان ها و رحم و شاخ رحم از بدن خارج شده و محل شکاف بخیه می شود.

مراقبت پس از عقیم کردن خرگوش

بعد از عمل جراحی به طور طبیعی کیسه اسکروتوم ظرف 24 الی 48 ساعت ورم می کند، اما این ورم در عرض یک هفته الی ده روز کاملاً رفع می گردد. پس از آن به تدریج کیسه اسکروتوم جمع و کوچک می شود. حتماً به این نکته باید توجه کرد که خرگوش اخته شده نر نباید حداقل سه هفته در تماس با ماده عقیم نشده قرار گیرد. دلیل این مسئله این است که خرگوش نر می تواند هنوز در مجاری تناسلی خود اسپرم داشته باشد که این مجاری ممکن است خارج نگشته باشند.

اسپرم در کانال دفران می تواند تا دو هفته زنده بماند. از سویی دیگر سطح تستوسترون در خون بعد از اخته کردن به آرامی افت خواهد کرد و بنابراین خرگوش نر اخته شده باز هم تا چند هفته سعی می کند تا با خرگوش ماده جفت گیری نماید. بعد از سه هفته اسپرم ها از بین می روند و از آنجایی که بیضه ای دیگر وجود ندارد اسپرم جدیدی هم تولید نمی گردد و از این زمان به بعد است که می توانید خرگوش نر و ماده را کنار هم نگهداری کنید.

هنگامی که یک خرگوش ماده عقیم می شود ، تخمدانها ، اویداکت ها و رحم و اغلب اوقات هر دو شاخ رحمی خارج می شوند. خرگوشهای ماده رحمی دارند که از دو شاخ که در انتها به تخمدان منتهی می گردد تشکیل شده است و دارای دابل سرویکس (گردن رحم دو شاخه) برخلاف گربه ، سگ ، انسان و بسیاری موجودات دیگر می باشند. شکاف در ناحیه ناف و رحم با احتیاط ایجاد می گردد و جریان خون در رگ های خون رسان به رحم و تخمدانها با نخ بخیه مسدود می گردد و ارگان های تناسلی خارج می گردند.

بعد از هر عمل جراحی باید صاحب حیوان دو بار در روز محل عمل را ازنظر تورم غیرطبیعی ، ترشحات یا بازشدن محل جراحی بررسی نماید. اکثر خرگوش ها یک روز بعد از عمل هم چیزی نمی خورند ، اما باید در طی دو الی سه روز بعد از عمل آرام آرام آن ها را به جیره غذایی طبیعی باز گردانید. برخی از خرگوشها نیز یک الی دو روز بعد از عمل مدفوع نرم ، خیلی کم و با شکل نامعمول دارند.

اگر خرگوش بعد از عمل بی تابی کند ، بی حوصله باشد ، بی اشتها باشد ،حالتهایی از درد با حرکات خود نشان دهد باید از دارو های مناسب مسکن استفاده کنید . معمولاً بعد از عمل جراحی اخته یا عقیم کردن نیازی به استفاده از آنتی بیوتیک نخواهد بود ، مگر آنکه عوارضی بروز کرده باشد و یا بیماری دیگری زمینه بروز یافته باشد.

باید خاطر نشان کنیم که احتمال بروز برخی از بیماری ها بسیار پایین می باشد و احتمال زیادی دارد خرگوش اصلا در طول عمر خود به آن ها مبتلا نگردد. از طرفی اخته یا عقیم کردن تنها احتمال بروز برخی دیگر از بیماری ها را اندکی کاهش می دهد و این به آن معناست که حتی در صورت عقیم سازی ممکن است حیوان به آن بیماری مبتلا گردد.

به هر حال حیوانات آزاد در طبیت عقیم نمی گردند و آنگونه که دوست دارند زندگی می کنند ، انسان ها به دلایل گوناگون از قبیل جلوگیری از تولید مثل ، پرخاشگری ، درآمد زایی و غیره اقدام به عقیم کردن حیوانات می کنند. اما از تمام خطرات و مشکلات آن کمتر صحبت می کنند ، خطراتی نظیر خطر بیهوش کردن خرگوش ماده که یکی از این مشکلات است.

باید توجه داشته باشید که بسیاری از بچه های حیوانات تا پیش از اینکه بزرگ شوند به دلایل گوناگونی مثل سرما ، مشکلات تغذیه ، حمله ی حیوانات ، اقدامات انسان ها و غیره از بین می روند.

اگر تولید مثل در میان نباشد در آینده نسل حیوانات منقرض می گردد. معمولا برای هر کدام از مشکلات حیوانات راه حل هایی به غیر از عقیم سازی وجود دارد که برخی از انسان ها به علت به خطر افتادن منافع خود یا به دنبال آن نیستند و یا از کسب اطلاعات توسط مردم هراس دارند.

بیشتر بخوانید:

مکان و شرایط نگهداری خرگوش در خانه + فیلم

سوالات رایج درباره نگهداری از خرگوش | نحوه نگهداری و تغذیه خرگوش

معرفی ۱۲ بیماری خطرناک که جان خرگوش را به خطر می اندازد