عقیم سازی حیوانات آری یا خیر؟!

فواید و مضرات عقیم سازی حیوانات

عقیم سازی رایج ترین روش ناباروری در حیوانات می باشد و عبارت است از حذف اندام جنسی که می تواند شامل بخشی یا تمام آن شود. معمولا در حیوانات نر از کلمه اخته کردن و در حیوانات ماده از کلمه عقیم کردن استفاده می گردد، هرچند هردو آنها تقریبا یک معنا بوده و گاه به جای یکدیگر استفاده می شوند.

امروزه در جوامع پیشرفته انسانی، پناهگاه ها و گروه های حمایت از حیوانات و صاحبان حیوانات خانگی به منظور جلوگیری از تولد توله های ناخواسته اقدام به عقیم سازی آنها کرده و بدین ترتیب در جلوگیری از افزایش بیش از حد جمعیت حیوانات بدون صاحب مشارکت می کنند.

فواید عقیم سازی حیوانات

1. بهبود رفتارهای وابسته به جنس مانند خود ارضایی به خصوص در سگ ها، اسپری نمودن ادرار توسط گربه های نر و برخی از اشکال خشونت در نرها (در ارتباط با سگ های ماده فحل) که بهبود این رفتارها به دلیل کاهش سطح هورمون های جنسی بعد از عقیم سازی انفاق می افتد.

2. شواهدی وجود دارد که عقیم سازی قبل از30 ماهگی تا حدودی مانع از بروز سرطان پستان می شود و حتی چنانچه این عمل قبل از بلوغ انجام شود نیز خطر ابتلاء به میزان بالایی کاهش می یابد. سرطان پستان یکی از مشکلات رایج در سگ های ماده می باشدو در 4/3% از سگ ها اتفاق می افتد. که از این تعداد 9/50% آن از نوع بدخیم می باشد. تحقیقات نشان می دهد درصد زنده ماند سگ هایی که یک سال پیش از خروج توده سرطانی عقیم شده اند تقریبا 45% افزایش می یابد.

سایر مزایای عقیم سازی عبارت است از جلوگیری از عفونت رحم، سرطان رحم، تخمدان و بیضه، از بین رفتن لکه گذاری در دوره فحلی، جلوگیری از فحلی کاذب (که در نیمی از سگ های عقیم نشده اتفاق می افتد) و در نهایت از بین رفتن تمامی مشکلات آبستنی.

عوارض عقیم سازی

متعاقب هر عمل جراحی طبیعتاً خطراتی نیز وجود دارد که در این رابطه می توان به عفونت و خونریزی بعد از جراحی، عوارض ناخواسته بیهوشی و حتی مرگ اشاره کرد. هرچند موارد گفته شده برای یک حیوان سالم در شرایط عادی به ندرت اتفاق می افتد.

کاهش قدرت یادگیری، تغییرات در چرخه خواب و بیداری، پیشرفت اختلالات شناختی، افزایش بی اختیاری ادرار در هر دو جنس (در صورت عقیم سازی پیش از سه ماهگی)، کم کاری غده تیروئید، افزایش میزان خشونت در سگ های ماده به دنبال عقیم سازی ناموفق (باقی ماندن تخمدان ها و یا حتی بخشی از آنها)، افزایش ترس در سگ های نری که در سنین خیلی پایین عقیم شده اند.

افزایش وزن و چاقی، افزایش خطر ابتلاء به سرطان های همانژیوسارکوم، دستگاه ادراری، لنفوم، پروستات استئوسارکوم (به خصوص در نژاد های بزرگ)، دیسپلازی مفصل لگن و آلوپسی پاسخ دهنده به هورمون. در این خصوص باید توجه داشت عوارض ناخواسته و مضرات عقیم سازی در حد ناچیزی است و شاید این آمارها توجیه مناسبی برای توقف و انصراف از این عمل نباشد.

روش های مرسوم عقیم سازی و نابارور سازی

عقیم سازی حیوانات ماده

در حیوانات ماده عقیم سازی و القا ناباروری به سه روش باز، بسته و تزریق واکسن صورت می پذیرد. روش معمول در حیوانات ماده روش بازمی باشد که دسترسی به اندام های جنسی از طریق شکاف جراحی صورت می پذیردکه طول شکاف جراحی بسته به مهارت جراح و جثه حیوان متفاوت می باشد. در این روش بسته به شرایط یکی از روش های ذیل اتخاذ می گردد.

• برداشت رحم و هر دو تخمدان: روش معمول در حیوانات خانگی به خصوص برای حیوانات بالغ می باشد.
• برداشت هر دو تخمدان: این روش بیشتر در سگ ها و گربه های جوان صورت می گیرد.
• برداشت رحم و باقی ماند یک و یا هر دو تخمدان: گاهی در حیوانات مزرعه و حمایتی به دلایلی مورد توجه است.
• بستن لوله فالوپ: این روش، روش انتخابی افرادی است که نمی خواهند تغیری در سطح هورمون-های جنسی حیوان ایجاد شود.
• روش بسته (لاپاراسکوپی): در این روش برداشت تخمدان ها از طریق دو شکاف کوچک به طول نیم تا یک سانتی متر صورت می پذیرد. از مزایای این روش می توان به درد کم. بهبود سریع تر زخم اشاره کرد. هر چند این روش تا به حال به دلیل قیمت بالای تجهیزات لاپاراسکوپی کمتر مورد توجه قرار گرفته است.
• تزریق واکسن: در این روش از نوعی واکسن موسوم به Spay Vac استفاده می شود. تزریق یک دوز واکسن باعث ناباروری به مدت بیست و دو ماه تا هفت سال می گردد (بسته به نژاد و …)

نکته: روش های دیگری مانند روش های دارویی نیز وجود دارد که جز در موارد خاص توصیه نمی شود.

عقیم سازی حیوانات نر

اخته کردن در سگ های نر به منظور کنترل کردن رفتارهای نامناسب (خودارضایی، خشونت، اسپری نمودن ادرار و…)، کنترل جمعیت و جلوگیری از تولد توله های ناخواسته و پیشگیری و درمان برخی بیماری ها به یکی از روش های ذیل صورت می پذیرد.

• روش برداشت هر دو بیضه: مرسوم ترین روش می باشد و طی عملیات جراحی هر دو بیضه توسط جراح و تحت بیهوشی کامل حذف می گردد.
• وازکتومی: این روش که با بریدن و گره زدن وازدفران صورت می گیرد، روش انتخابی افرادی است که نمی خواهند تغیری در سطح هورمون های جنسی حیوان ایجاد شود و فقط می خواهند از تولد توله های ناخواسته جلوگیری کنند.

بهترین زمان عقیم سازی

بهترین زمان عقیم سازی در سنین پایین و در واقع پیش از بلوغ می باشد. این روش به خصوص در پناهگاه ها و مراکز نجات حیوانات مورد استفاده قرار می گیرد و مورد تأیید انجمن دامپزشکی آمریکا، کانادا و بیمارستان های حیوانات آمریکا می باشد.

از مزایای این روش می توان به خطر کمتر بیهوشی و تغییر رفتار و مشکلات سلامتی اشاره کرد. توصیه می گردد به منظور جلوگیری از بی اختیاری ادرار و سایر خطرات احتمالی این کار بین چهار تا شش ماهگی و یا در موارد خاص و صلاح دید دکتر دامپزشک مجرب بعد از شش ماهگی و پیش از بلوغ صورت پذیرد.

هدف از عقیم سازی حیوانات چیست؟

عقیم کردن حیوان نر منجر به درمان و پیشگیری از رفتارهای نامناسب جنسی، بروز تومورها، عفونت بیضه ها، هیپرپلازی خوش خیم پروستات (بزرگ شدن پروستات)، نزاع ها و حوادث ناشی از جفتگیری میشه.

دلیل عقیم کردن گربه نر:

بعد از اینکه گربه شما عقیم بشه، بیش از ۹۰ درصد پرسه زدن های جفت یابی گربه کاهش پیدا می کنه. همچنین به طور چشمگیری رفتارهای خشن و جنگ با سایر هم نوعانش از بین میره.

دلیل دیگه اخته کردن گربه، تغییرات فیزیکی بدن این حیوانه. گربه ای که قبل از بلوغ عقیم میشه، خصوصیات جنسی ثانویه شون رشد نمی کنه. خصوصیاتی که شامل افزایش بافت عضلانی بدن مثل ضخامت بافت عضلانی در اطراف صورت و نواحی دستگاه تناسلیه.

لازمه بدونین جراحی عقیم کردن گربه نر یکی از جراحی های ساده توی کلینیک های دام کوچیکه. بدین ترتیب که بایستی گربه از شب قبل از جراحی، پرهیز غذایی داشته باشه و موقع تزریق ماده بیهوشی معده اش خالی باشه.

دلایل عقیم کردن گربه ماده:

در مورد گربه های ماده بهتره بدونین که تقریبا نیمی از سال رو گربه ماده در شرایطی به سر می بره که دستگاه تولید مثل اون فعالیتی نداره. به همین دلیل تغییرات رفتاری منفی در گربه ماده عقیم شده دیده نخواهد شد.

در مورد عقیم سازی گربه های ماده نکته ای که ممکن صاحب حیوان رو نگران کنه، اضافه وزن گربه بعد از عقیم شدنه. ولی برداشتن رحم و تخمدان ها توی افزایش وزن گربه نقش چشمگیری نداره.

یکی دیگه از فواید عقیم سازی گربه ماده، برای کسی که این حیوان رو توی خونش نگهداری می کنه اینکه یهو با چند تا بچه گربه کوچولو مواجه نمیشه، مساله ای که به طور حتم برای صاحب گربه خیلی مهمه.

دلایل عقیم سازی خرگوش:

هدف اصلی عقیم کردن خرگوش ها کنترل جمعیت این حیوانه. چون در اندک زمانی که از زندگی مشترک دو تا خرگوش نر و ماده بگذره، شما مجبور به نگهداری از کلی بچه خرگوش خواهید شد.

اما اگه خرگوش رو عقیم کنین از بارداری کاذب اون جلوگیری می کنین و همچنین مانع ابتلا حیوان خانگیتون به بیماری های عفونی و سرطان دستگاه تناسلی میشین.

این در حالیه که مهمترین و شایعترین بیماری رحمی خرگوش، سرطانه و در صورتی که شما خرگوش رو عقیم کرده باشین، هرگز این بیماری به سراغ حیوانتون نمیاد.

همچنین اخته شدن خرگوش های نر، از بروز رفتارهای تهاجمی و مخربشون مثل پاره کردن و جویدن وسایل خونتون جلوگیری می کنه.

بهترین زمان هم برای عقیم کردن خرگوش، سن ۶-۴ ماهگی این حیوانه. بعد از عمل عقیم سازی، لازمه که صاحب حیوان دو بار در روز محل عمل رو از نظر تورم غیرطبیعی، ترشحات یا بازشدن محل جراحی بررسی کنه.

یادتون باشه، اکثر خرگوش ها یک روز بعد از عمل هم چیزی نمی خورن، اما باید طی دو تا سه روز بعد ازعمل، آرام آرام حیوان رو به جیره غذایی طبیعی برگردونین. معمولاً بعد از عمل جراحی اخته یا عقیم کردن نیازی به استفاده از آنتی بیوتیک نیست مگه این که عوارضی و یا بیماری دیگه ای زمینه بروز پیدا کرده باشه.

دلایل عقیم سازی خوکچه هندی:

اگه تصمیم دارین خوکچه هندی رو به عنوان حیوان خانگی انتخاب کنین، بهتره با عقیم سازی این حیوان، مانع بارداری اون بشین. چون احتمال مرگ خوکچه در حین زایمان بیست درصده! یعنی از هر پنج خوکچه، یکی در حین زایمان میمیره!

برای عقیم کردن خوکچه هندی، از سن چهار هفتگی میشه دست به این کار بزنین. فایده اخته شدن برای خوکچه هندی، همون طور که در سایر حیوانات خانگی هم مطرح شد، جلوگیری از رفتارهای خشونت بار و تهاجمی حیوانه. ضمن این که شما بدون نگرانی از زیاد شدن تعداد حیوانات خانگی تون، می تونین در این صورت، دو تا خوکچه نر و ماده رو کنار هم قرار بدین.

بیشتر بخوانید:

دلایل عقیم کردن سگ ، گربه و خرگوش از نظر دامپزشکان

مزایای عقیم کردن گربه نر و ماده

کدام حیوانات پریود میشوند؟