عارضه بیرون زدگی دیسک بین مهره ای چیست و چگونه درمان میشود ؟

بیرون زدگی دیسک بین مهره ای

دیسک بین‌مهره‌ای (به انگلیسی: Intervertebral Disc Herniation) عارضه‌ای است که بعلت ضربه یا بلندکردن جسم سنگین یا گاهی خود به خود در ستون فقرات اتفاق می‌افتد و طی آن آزاد شدن بخش مرکزی دیسک یا هسته دیسک (نوکلئوس پالپوزوس) ∗ از قسمت محیطی آن یعنی آنولوس فیبروزوس ∗ باعث فشار بر روی ریشه‌های عصبی و ایجاد علائم بالینی می‌گردد.

پارگی و بیرون زدگی دیسک بین مهره ای در اثر از هم گسیختگی ناگهانی رباط ها ی اطراف دیسک بین مهره ای ایجاد می شود. دیسک های بین مهره ه ای گردن یا کمر بیشتر از سایر جاهای ستون فقرات دچار این مشکل می شوند.

محل پارگی و بیرون زدگی دیسک بین مهره ای

1. 
   بیرون زدگی L5-S1 در ستون فقرات کمری : در ۹۵ ٪ مواقع فتق دیسک‌ها در ناحیه بین مهره ۴و۵ کمری(L4-L5) یا بین ۵ کمری و اول خاجی(L5-S1) اتفاق می‌افتند.
2. 
   گردنی : در مهره‌های ۵ و ۶ شایعتر است و درد و علائم به شانه و کتف و تا انتهای انگشتان می‌تواند منتشر شود.
3. 
   پشتی : بعلت پایداری بسیار زیاد مهره‌های پشتی فتق دیسک در این ناحیه نادر است.
4. 
   کمری : درد و علائم در ناحیه سُرین و ران و تا انتهای انگشتان بوده و در حقیقت در مسیر عصب سیاتیک گسترش می‌یابد. در گرفتاری عصب‌های خاجی ممکنست بیمار علائم بی‌اختیاری ادرار و مدفوع پیدا نماید

علائم شایع بیرون زدگی دیسک بین مهره ای

آسیب‌های خفیف دیسک معمولاً درد موضعی ایجاد می‌کنند که می‌تواند به علت صدمه قسمت محیطی دیسک باشد یا به علت التهاب هسته دیسک که هنوز به مرحله فتق نرسیده‌است ولی به علت فشار ثانویه به اطراف، درجاتی از درد را ایجاد می‌کند.

این حالت آسیب جدی محسوب نمی‌شود، مگر اینکه با ادامه نیروهای غیرطبیعی باعث از هم گسیختگی لایه محیطی و بیرون زدگی هسته دیسک∗ و فشار به رباط طولی پشتی، نخاع∗ و اعصاب نخاعی گردد. در این موارد، با توجه به میزان فشار به ریشه‌های عصبی حالات متفاوتی از درد را ایجاد می‌کند.

درصورت فشار به ریشه‌های عصبی در ناحیه کمر به علت فتق دیسک، درد ریشه عصب یا درد انتشاری∗ ایجاد می‌گردد که می‌تواند تا کل اندام تحتانی امتداد یابد.

البته چون در ناحیه کمر دیسک‌های L4-L۵ و L5-S۱ بیشتر تحت فشار قرار می‌گیرند بنابراین بیشتر درد عصب سیاتیک که مربوط به پشت اندام تحتانی است بوجود می‌آید.

دردهای ناشی از ریشه عصب (درد انتشاری) همچون سیاتیک با خم کردن ستون فقرات، نشستن، انجام فعالیت، سرفه و عطسه افزایش و با استراحت کاهش می‌یابد.

اما باید توجه داشت که مسیر انتشار درد به محل دیسک دچار فتق شده در ستون فقرات دارد. دیسک‌های ناحیه مهره‌های گردنی درد انتشاری در بازو و ساعد و انگشتان دست ایجاد می‌کنند

در صورت بیرون زدن دیسک بین مهره ای در قسمت تحتانی کمر: درد شدید در قسمت تحتانی کمر یا قسمت پشت باسن ، ران ، ساق پا، یا پا (سیاتیک . درد معمولاً در یک طرف رخ می دهد و با حرکت ، سرفه ، عطسه ، بلندکردن اشیاء، یا زور زدن بدتر می شود.

ضعف ، بی حسی ، یا تحلیل رفتن عضلات پا (اندام تحتانی ) در صورت بیرون زدن دیسک بین مهره ای در گردن : درد در گردن ، شانه ، یا در مسیر بازو به سمت دست . درد با حرکت بدتر می شود.

ضعف ، بی حسی ، یا تحلیل رفتن عضلات دست (اندام فوقانی )

علل بیرون زدگی دیسک بین مهره ای

دیسک‌ها انعطاف‌پذیر بوده و هر دیسک بین دو مهره قرار می‌گیرد. کشیدگی، پیچ خوردگی و فشار به ناحیه کمر که به عناصر پشتی ستون فقرات آسیب وارد می‌کند، می‌تواند به دیسک یا دیسک‌هایی که در جلو بین دو جسم مهره‌ای قرار می‌گیرد نیز صدمه وارد کند.

هر دو قسمت محیطی و مرکزی دیسک آسیب پذیرند ولی اصطلاح فتق زمانی کاربرد دارد که قسمت مرکزی دچار آسیب شدید گردد که در این موارد، فتق با پارگی قسمت محیطی نیز همراه است.

فتق هسته دیسک ممکن است در نتیجه اعمال نیروهای بیش از اندازه، نیروهای کم اما مداوم و مکرر بر روی دیسک یا وجود آنولوس معیوب پیش آید

ضعیف شدن و پارگی بافت دیسک ، که باعث وارد آمدن فشار به رشته های عصبی عبوری از درون کانال ستون فقرات می شود.

این از هم گسیختگی بافت دیسکی در اثر آسیب ناگهانی یا استرس مزمن مثلاً به علت بلندکردن مدام اشیای سنگین یا چاقی ، به وجود می آید.

فتق دیسک می‌تواند بعلت ساییدگی تدریجی و پارگی خود به خود بخصوص در افرادی که کار نشسته دائمی دارند اتفاق افتد اما در اشخاصی که به حمل و نقل اجسام سنگین اشتغال دارند بیشتر از افراد دیگر است.

در پارگی‌های دیسک بین مهره ای در اثر سائیدگی، بیماران دوره‌های دردهای طولانی و خفیف دارند ولی در پارگی‌های حاد درد ناگهانی و شدید است. فشار داخل دیسک در حالت ایستاده کمتر از حالت نشسته و در حال نشسته کمتر از موقعی است که شخص در حالت ایستاده بطرف پائین خم می‌شود.

در حرکت شدید خم شدن، هسته مرکزی دیسک به لبه پشتی الیاف حلقوی دور خود فشار آورده و آن را اگر ضعیف شده باشد پاره می‌کند و بطرف ریشه عصبی مربوط به آن دیسک فشار وارد می‌آورد

عوامل تشدید کننده بیماری بیرون زدگی دیسک

1. 
   وزنه برداری
2. 
   عدم آمادگی جسمانی
3. 
   پیچش ناگهانی و شدید بدن با پرش از ارتفاع زیاد
4. 
   افراد مسن

پیشگیری از بیرون زدگی دیسک بین مهره ای

اشیاء را با روش درست بلند کنید.

برای حفظ سلامت و قدرت عضلانی مناسب ، مرتباً ورزش کنید.

داروهای تجویزی بیرون زدگی دیسک بین مهره ای

1. 
   برای موارد خفیف می توان از استامینوفن یا ایبوپروفن استفاده کرد.

امکان دارد داروهای زیر تجویز شوند:

1. 
   داروهای ضددرد قوی تر
2. 
   شل کننده های عضلانی
3. 
   مثل دیازپام یا متوکاربامول (رباکسین )
4. 
   داروهای ضدالتهابی غیراستروییدی برای کاهش التهاب اطراف پارگی دیسک
5. 
   مسهل ها یا نرم کننده های مدفوع برای پیشگیری از یبوست

روش‌های تشخیصی بیرون زدگی دیسک

1. 
   تشخیص فتق دیسک مهره توسط پزشکان به کمک بررسی تاریخچه بیمار و توجه به نشانه‌ها و علائمی که بیمار بیان می‌کند و همچنین با انجام معاینه بالینی امکان‌پذیر است. روش‌های غیر بالینی∗دیگر برای اثبات تشخیص لازم است.
2. 
   رادیوگرافی هرچند انجام پرتونگاری ساده کمک زیادی به تشخیص فتق دیسک نمی‌کند، اما روش مناسب و لازم برای موارد مشکوک است. همچنین برای رد کردن تشخیص بیماری‌ها و ضایعات دیگر کمک می‌کند.
3. 
   سی تی اسکن مقطع نگاری کامپیوتری کمک کمی در تشخیص فتق دیسک دارد و برای بررسی قطر کانال نخاع و ضایعه همراه مفید است.
4. 
   ام آرآی تصویرسازی تشدید مغناطیسی یکی از بهترین امکانات تشخیصی در فتق دیسک است این روش می‌تواند ریشه‌های عصبی و نخاع و بافت‌های اطراف را به خوبی نشان داده و تغییرات را ثبت کند. در نمای T2 فتق دیسک نمایان می‌گردد.
5. 
   میلوگرافی در میلوگرافی با تزریق ماده رنگی مخصوص به فضای مغزی-نخاعی و پرتونگاری همزمان، می‌توان ریشه‌های عصبی و فتق دیسک را مشخص کرد. با متداول شدن ام آر آی استفاده از این روش تقریباً منسوخ شده‌است.
6. 
   آزمایش انتشار عصب بررسی توان انتشار عصبی و الکترومیوگرافی عضلات، در تشخیص فتق دیسک و یافتن ریشه گرفتار شده کمک‌کننده‌است

درمان پارگی دیسک بین مهره ای

اقداماتی که برای تأیید تشخیص انجام می شوند ممکن است شامل موارد زیر باشند:

1. 
   عکسبرداری از گردن یا قسمت پایینی ستون مهره ای به کمک اشعه ایکس ، از جمله انجام میلوگرام (تزریق ماده رنگی در مایع اطراف ستون مهره ای که به هنگام عکسبرداری با اشعه ایکس به راحتی دیده می شود)،
2. 
   دیسکوگرافی (تزریق ماده رنگی درون دیسک )، سی تی اسکن ، ام. آر.آی . در 72 ساعت اول و گاهی نیز در ادامه ، کیسه یخ روی ناحیه دردناک قرار دهید (در صورت مؤثر بودن ). به جای این کار می توانید از لامپ گرمایی ، دوش یا حمام آب داغ ، کمپرس آب داغ ، یا صفحات گرم کننده برای تخفیف درد استفاده کنید.
3. 
   وارد آوردن کشش در منزل یا در بیمارستان (گاهی توصیه می شود). انجام عمل جراحی برای آزاد ساختن رشته های عصب از فشار وارده به آنها، اگر استراحت در رختخواب فایده ای در رفع علایم نداشته باشد.
4. 
   بازتوانی برای تقویت عضلات
5. 
   روان درمانی یا مشاوره برای فراگیری روش های مقابله با درد مداوم و کلافگی

درمان غیرجراحی فتق دیسک

مشاوره درمانی درمان فتق دیسک دراکثر مواقع غیرجراحی است. اگر علائم فتق دیسک شدید نباشد با درمان محافظه‌کارانه که می‌تواند درمان دارویی، استراحت و فیزیوتراپی باشد تا حد زیادی درد و ناراحتی بیمار را برطرف کرد.

1. 
   بررسی‌های علمی نشان داده‌است که علائم تحریک عصب سیاتیک و درد بیماران پس از سه ماه درمان داروئی و استراحت نسبی و فیزیوتراپی، در ۷۵ ٪ موارد بهبود یافته‌است.
2. 
   آموزش روش‌های کاستن وزن و فشار روی ستون فقرات.
3. 
   یکی از محصولات کمک درمانی نمک در حال استفاده
4. 
   یکی از روش‌های آسان و کارامد درمان این بیماری استفاده از نمک داغ شده برروی موضع می‌باشد .
5. 
   ادامه فیزیوتراپی و گذاشتن کشش.
6. 
   ادامه تجویز داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی.
7. 
   احتمال استفاده از داروهای استروئیدی خوراکی. مطالعات اخیر استفاده از داروهای استروئید را به صورت خوراکی مؤثر نشان نداده‌اند این از آنجاست که تفاوتی بین استفاده از داروی استروئید سیستمیک و پلاسیبو ملاحظه نشده‌است.

درمان جراحی بیرون زدگی دیسک

اگر شدت علائم زیاد باشد و با درمان طبی و فیزیوتراپی بهبود نیابد و در ام آر آی(MRI) و میلوگرافی نیز تأیید گردد نیاز به عمل جراحی دارد. بیمارانی که تحت عمل جراحی قرار می‌گیرند معمولاً دو دسته‌اند: یا درجاتی از آسیب عصبی قبل از عمل ایجاد شده بود یا فاقد این حالت بودند که باید بعد از عمل جراحی تحت درمان تکمیلی فیزیوتراپی قرار گیرند؛ به خصوص بیمارانی که قبل از عمل درجاتی از صدمه عصبی ایجاد شده باشد.

درمان جراحی با دو روش انجام می‌شود:

1. 
   جراحی باز : وش متداول و مرسوم در جراحی فتق دیسک می‌باشد وطی آن دیسک خراب شده تراشیده و برداشته می‌شود و ممکنست همراه آن جوش دادن مهره بالا و پائین آن هم طی عمل صورت گیرد. در مواردی این جوش دادن توسط پلاتین و پیچ و مهره انجام شده و دو مهره با فاصله از هم تثبیت می‌گردند.
2. 
   جراحی از شکاف کوچک پوستی: که خود به دو روش لیزری و آندوسکوپی از طریق برش کوچک پوستی انجام می‌شود.

طبق گزارش‌های معتبر روش جراحی باز نتایج بهتری نسبت به روش‌های بسته داشته‌است.

بیشتر بخوانید:

فرسایش دیسک کمر (دیسک سیاه) چیست و چه علائمی دارد ؟

پرسش و پاسخ دیسک کمر | بررسی سوالات رایج مردم درباره دیسک کمر

علائم دیسک حنجره کمری(پارگی دیسک کمر)، درمان و جراحی – ستون …

کمر درد و دیسک کمر ؛ نشانه ها و درمان دیسک کمر در دوران بارداری

دیسک کمر بزرگترین خطر سلامتی در کارمندان