شیوه صحیح تشویق و تنبیه کودکان

اصول تشویق و تنبیه

شیوه تشویق:

یکی از مهمترین و کارآمدترین ابزار های تربیتی، تشویق کردن است. از آنجا که کودک تمایل بسیار زیادی به جلب توجه و تاییدشدن دارد، به تشویق و تحسین واکنش مثبت نشان می دهد و به او اطمینان خاطر می دهد که مورد توجه قرار گرفته است. از این رو تشویق کردن، نه تنها موجب تقویت و پرورش رفتارهای مثبت می شود بلکه آرامش و نشاط کودک را درپی خواهد داشت.

تشویق گاهی زبانی است که والدین با دلجویی و بیان جملات محبت‏ آمیز، رفتار و گفتار کودک را مورد تشویق قرار می‏ دهد و کودک را دلگرم و امیدوار می‏کنند و گاهی والدین با به آغوش گرفتن کودک، نوازش او، نگاه توأم با لبخند ، خرید شکلات، اسباب‏ بازی، لباس ، گردش و… او را به خاطر عملی که انجام داده است، می ‏ستاید.

تشویق به جا و به موقع باعث رشد اعتماد به نفس در کودکان می شود. تشویق بر خلاف تنبیه از عوامل باز دارنده می باشد و از عواملی است که به کودکان نیرو می دهد. کودکی که تشویق می شود از کار خود احساس رضایت می کند.

اصولا تشویق در نهاد کودک تاثیر فوق العاده ای دارد و او را به انجام کارهای نیکوتر و بهتر سوق می دهد. اگر کودک با انجام دادن کارهای خوب مورد تحسین قرار گیرد به آن کارها متمایل می شود و بر عکس.

اما چند نکته در تشویق:

۱ – علت تشویق باید برای کودک مشخص باشد. یعنی کودک شما باید بفهمد که به چه علت مورد تحسین والدین قرار گرفته است.

۲ – تشویق باید هر چند وقت یکبار و در برابر کارهای برجسته ی کودک باشد، نه به صورت همیشگی و برای هر کاری. زیرا در این صورت تاثیر خود را از دست می دهد و برای کودک مثل رشوه گرفتن است نه پاداش.

۳ – به استعداد های کودکتان توجه کنید اگر کودکتان در زمینه ی خاصی توانایی دارد حتما آن را شناسایی کنید و با تشویق آن باعث ایجاد پشتکار و میل به تمرین بیشتر او شوید.

۴ – باید عمل یا اخلاق نیک کودک را تحسین کرد نه خود او را. او باید بفهمد که کارش ارزش دارد و او جدای از کارش ارزنده نیست.

شیوه صحیح تشویق و تنبیه کودکان

شیوه تنبیه:

تنبیه در لغت به معنى آگاه کردن و در اصطلاح نوعى تحریک عاطفى از غیر راه مهرورزى و گاهى با خشونت و امرى قابل تشویق است. این تحریک که صورت هشدار و در نهایت نتیجه بازدارندگى از انجام و ادامه یک عمل را دارد ممکن است بصورت:

نشان دادن حالت نارضایتی و غم و اندوه و تأسف از عمل باشد و یا بصورت وارد آوردن ضربه بر بدن با دست یا با وسیله‌اى دیگر. همچنین ممکن است به صورت اجراى برنامه‌اى آزاردهنده باشد بدین گونه که او را از شیئی مورد علاقه‌اش محروم کرده و از دستیابى به هدف دوست‌ داشتنى او را باز دارند.

کودک تنبیه را براى خود، برخوردى ناروا مى‌شناسد و آن را براى خود هشدار یا خطرى بحساب مى‌آورد.

تنبیه همه گاه بدنى نیست در موارد بسیار مى‌تواند صورت اخلاقی، روانى و عاطفى داشته باشد، این سخن بدان خاطر است که برخى از والدین و مربیان تصور دارند که تنها با چوب و فلک و شلاق باید کودک پیش رفت کند و کودک حتماً باید کتک بخورد تا آن کار تنبیه بحساب ‌آید.

باید توجه داشته باشید که تنبیه‌های قهری و راهنمایی به دور از نصیحت، از بهترین روش‌های تربیتی کودک هستند. برای مثال اگر کودکی رفتار ضد ارزشی از خود نشان داد، والدین بدون اینکه از تنبیه بدنی استفاده کنند می‌توانند با روش‌های قهری مانند محرومیت کودک از چیزهایی که به آن علاقه دارد استفاده کنند.

در نوجوانان نیز بهترین روش برقراری رابطه دوستانه است طوری که فضایی آماده باشد تا فرزند مشکلات خود را به والدین بگوید و پدر و مادر با مشارکت فرزند و بدون تحمیل نظر خودشان راه‌هایی برای رفع مشکل پیش روی او بگذارند.

ازنظر تربیتی تنبیه وسیله‌اى است حساس و خطرناک و باید سعى شود تا حدود امکان آن را به کار نگیرند، مگر آنگاه که فرد درمسیر لغزش و انحراف باشد و سدّ راه او جز از آن طریق امکان‌‌پذیر نباشد. و یا مى‌خواهیم طفلى را به راه صلاح آوریم و شیوه‌اى جز این شیوه در اختیار نباشد.

آنگاه که ازتنبیه براى اصلاح و بازداشتن فرد از کاری استفاده مى‌شود باز هم باید اندیشید و از روى حساب باشد. درباره کیفیت و میزان و شیوه عمل باید فکر کنید که صدمه جدیدى بر کودک وارد نیاید و وضع او را از بد بدتر نکند.

در طول زندگی همه ی رفتارها و عملکرد کودکانمان مناسب و مورد رضایت ما نیست . حتی گاهی رفتارهایی از کودکانمان سر می زند که لازم است با آن برخورد جدی صورت گیرد اما نکته مهم این است که چگونه باید کودکان را از یک عمل باز داشت . کودکان باید بیاموزند که کردارشان توام با نتایج و عواقبی است. بدون این عواقب کودکان افرادی خودخواه بار می آیند و این وظیفه والدین است که به یک کودک بیاموزد که شخصی مهربان ، منصف، صادق و درستکار باشد. از آنجایی که بیشترین یادگیری کودکان از طریق الگوها و نمونه هاست اینکه ما از به کار بردن کلمات خشن و تنبیه های غیر انسانی استفاده نکنیم بسیار حایز اهمیت است.

لذا مرزها و محدودیتهایی را مقرر کنید. والدین باید بدانند که چه نوع محدودیت هایی ختم به چالش همیشگی و دایمی کودک می شود. والدین لازم است به حرف خودشان عمل کنند آنچه که حالا خوب و پسندیده نیست فردا و پس فردا هم نباید پسندیده باشد. هیچ گونه انحرافی از مقررات نباید داشته باشید و الا کودک گیج و سردر گم خواهد شد.

تنبیه باید متناسب با جرم باشد . تنبیه های کوچک برای بدرفتاری های کوچک و تنبیه های بزرگ برای بی ادبی های بزرگ.
خونسرد و آرام باشید: والدین باید بسیار تلاش کنند که تعادل خود را از دست ندهند زیرا ممکن است حرفها و یا کارهایی انجام دهند که در آینده ختم به پشیمانی گردد. از همه اینها گذشته آنها فقط کودک هستند و کودکان اشتباهات زیادی مرتکب می شوند و البته گاه ارتکاب این رفتارها صرفا برای آزمایش اطرافیان است.

امتیازات و حقوق ویژه را قطع کنید: اگر کودکی کاری بسیار ناشایست را انجام داد، امتیازات خاصی مانند حق تماشای تلویزیون و بازی های کامپیوتری و .. را از او سلب کنید. مدت تنبیه از روی میزان نادرستی عمل انجام شده مشخص می شود.

تذکر دادن: برخی از اشتباهات در حد تنبیه نیستند بلکه لازم است به کودک اخطار داده شود که اگر به این رفتار ادامه دهد تنبیه خواهد شد. اطمینان حاصل کنید که به طور واضح و با لحنی قاطع به کودک تذکر داده اید که اگر ادامه دهد تنبیهش خواهید کرد مثلا اگر کودکتان موقع صرف شام خودسری می کند به او بگویید که اگر ادامه دهی تو را به اتاق انزوا خواهم برد و اجازه شام خوردن دسته جمعی را نداری. اطمینان حاصل کنید که متوجه تذکر شما هست و گرنه در آینده هم شما را جدی نمی گیرد.