شهر سلطنتی شوش؛ کار ملی در خوزستان

سلام جدید – خدمات گردشگری: شهر شاهی متعلق به دوره عیلام – هخامنشی و در خیابان طالقانی شوش واقع شده است و این اثر در تاریخ 10 مهر 1380 با شماره ثبت 3982 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

ناحیه شرقی تپه های شوش شهر شاهی نامیده می شود. بر روی این تپه ها آثار بسیاری از دوران عیلام، هخامنشیان، اشکانیان و ساسانیان به دست آمده که موید سکونت مردم در این مناطق در چندین دوره تاریخی است. بقایای پانزدهمین شهر که به شهر شاهی شهرت دارد، حاکی از شهر ایلامی است که در این منطقه یافت شده است. شهر شهیر در تاریخ 10 مهر 1380 با شماره ثبت 3982 در کنار سایر تپه‌های باستانی ماقبل تاریخ شوش به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.

شایان ذکر است که شهر باستانی شوش همراه با آرامگاه دانیال نبی و با نام آرامگاه دانیال نبی/ شهر شوش و تپه های مجاور در ۲۴ شهریور ۱۳۱۰ به شماره ثبت ۵۱ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

شهری به وسعت یک هکتار

پانزدهمین شهر واقع در تپه‌های باستانی شوش که به وسعت یک هکتار به «شهر شاهی» شهرت دارد، یکی از مهم‌ترین بخش‌های محوطه باستانی شوش است.

گیرشمن باستان شناس فرانسوی در سال های 1946 تا 1967 بخش بزرگی از شهر سلطنتی شوش را در ترانشه ای به وسعت حدود ده هزار متر مربع همراه با فعالیت های دیگر در شوش از جمله کاوش تپه آکروپولیس کاوش کرد. و کاخ آپادانا گیرشمن پانزده لایه یا دوره را در حجم و عمق دوازده متر شناسایی کرد.

او بقایای دوره پانزدهم یا شهر پانزدهم را به این باور که متعلق به دوره پایانی عیلام باستان، یعنی دوره سوکل مخ (1900 تا 1500 قبل از میلاد)، آخرین دوره است، شناخت و به همین دلیل کاوش را به پایان رساند.

5000 سال قبل از میلاد مسیح مردم در قلعه ای در این مکان زندگی می کردند و از 4000 سال پیش زندگی در شوش به شهر تبدیل شد. این منطقه که بین رودخانه‌های کرخه و دز قرار داشت، پایتخت سیاسی عیلامیان بود. قلعه عیلام بر روی تپه ای در مرکز شهر شوش قرار دارد که فرانسوی ها قلعه جدیدی بر روی آن بنا کردند. در کنار آن تپه یا شهر شاهی قرار دارد که احتمالاً به شکل زیگورات بوده و در نزدیکی آن تپه صنعتگران قرار دارد. این شهر که در عمق 15 متری سطح تپه قرار دارد، بقایای خیابان ها، معابر و سکونتگاه های مردم آن دوران را نشان می دهد. آثار، ادوات و جمجمه های یافت شده نشان می دهد که ساکنان این منطقه، بر خلاف نظر مورخان غربی و برخی باستان شناسان، سامی نبوده اند، بلکه بومیانی بوده اند که قبل از مهاجرت آریایی ها در سراسر نواحی جنوبی و مرکزی ایران زندگی می کرده اند. دولت ها توسط دولت های ایلامی تشکیل شد.

آشوربانیپال، پادشاه آشور، بین سالهای 465 تا 460 قبل از میلاد، شهر شوش را فتح کرد و مانند دیگر فتوحات آشوریان با خاک یکسان کرد. داریوش اول هخامنشی آن را بازسازی کرد و کاخ آپادانا خود را در تپه شاها ساخت. خشایارشا نیز در شوش زندگی می کرد. در زمان اردشیر اول متأسفانه بر اثر آتش سوزی شدید اکثر بناهای شوش از بین رفت. بقایای این آثار باستانی در قرن بیستم کشف شد. بیشتر آنها به دلیل تسطیح دشت خوزستان برای مصارف کشاورزی از بین رفتند. حفاری های غیرمجاز ساکنان دشت ها و حضور باستان شناسان غربی باعث شد بیشتر این آثار از بین رفته یا به موزه هایی مانند لوور منتقل شوند.

اولین توجه به این حوزه مربوط به اواخر سال 1379 شمسی است. زمانی که میرعابدین کابلی مدیر پروژه شوش شد، از احسان (اسماعیل) جگمایی دعوت کرد تا تحقیقات و مرمت سازه های گمشده گیرشمان را ادامه دهد.

در این لحظه تمام دیوارهای به دست آمده در کاوش گیرشمان به مرور زمان تخریب شده و در معرض باد و باران و آفتاب قرار گرفته است و ارتفاع دیوارها در برخی قسمت ها و برخی دیوارها تنها چند سانتی متر است. فقط یک اثر و خشت داغ باقی مانده است.این برنامه شامل دو بلوک از بقایای ساختمان های ترانشه است.

در طول سال 1392 تاکنون در کارگاهی که با هدف ساماندهی این قسمت به منظور آماده سازی ورود شوش به فهرست جهانی افتتاح شد، قسمت هایی از بلوک مرکزی سنگر خوانا شد، ضمن اینکه فضا به طور کامل تمیز و پوشش گیاهان مزاحم خودکار برداشته شد. حذف مداخلات قبلی، حذف کف های موجود در خارج از محوطه، تسطیح خاک و کف های انباشته شده در قسمت بزرگ ورودی ترانشه شرقی، حذف پوشش گیاهی، احداث بلوک ضلع شمالی در کنار ساخت و سازهای قبلی، انتقال خاک حاصل از ساخت و ساز از بیرون ترانشه، پرکردن شکاف ها و حفره ها و نظافت کاخ های حدیش از دیگر خدماتی بود که در این فصل برای این خندق انجام شد.