در ماه‌های اخیر، کالاهای اساسی مانند نان و لبنیات با افزایش قیمت مواجه شده‌اند. پس از افزایش قیمت شیر خام، حالا قیمت انواع لبنیات نیز در حال افزایش است. این موضوع باعث نگرانی خانواده‌های کم‌درآمد درباره تأمین کالاهای اساسی شده است. عوامل مختلفی در این افزایش قیمت لبنیات نقش دارند، که نیاز به بررسی دقیق دارند.
افزایش قیمت لبنیات از کجا آغاز شد؟
یکی از دلایل افزایش قیمت لبنیات، افزایش قیمت شیر خام است. زیرا سید‌احمد مقدسی، رئیس انجمن صنفی گاوداران، اعلام کرد آخرین قیمت مصوب شیر خام در سال 1402، 15 هزار تومان تعیین شده بود. حال با افزایش سه هزار تومانی، قیمت شیر خام به 18 هزار تومان افزایش یافته است.
تغییر قیمت مصوب شیر خام به مقدمه‌ای برای افزایش قیمت لبنیات تبدیل شد. چراکه دبیر انجمن صنایع فرآورده‌های لبنی طی نامه‌ای به قربانعلی رفیعی، معاون بازرسی و نظارت برکالاهای مصرفی، عنوان کرد در پی ابلاغ افزایش قیمت شیرخام در 7 مهر 1403، از طرف وزارت جهاد کشاورزی و پیرو جلسه هشتم مهرماه معاونت توسعه بازرگانی، به همین ترتیب افزایش 14 درصدی تمام فرآورده‌های لبنی از تاریخ فوق اعلام می‌شود.
البته به گفته رئیس انجمن صنفی گاوداران، نرخ مصوب 18 هزار تومان به ازای هر کیلو شیر خام در حالی تصویب شد که قیمت تمام‌شده تولید هر کیلو شیر خام 20 هزار تومان است. در خردادماه سال جاری که دولت نرخ 18 هزار تومان را پذیرفته بود، قیمت تمام‌شده تولید شیر خام 18 هزار و 900 تومان بود. اما حالا این شکاف قیمتی افزایش چشمگیری یافته است.
علت افزایش قیمت لبنیات چیست؟
علی‌احسان ظفری، رئیس هیات مدیره اتحادیه تولید‌کنندگان فرآورده‌های لبنی ایران، درباره علت افزایش قیمت شیر خام در گفت‌وگو با تجارت‌نیوز توضیح داد: متغیر‌های متعددی در افزایش قیمت لبنیات نقش داشتند از جمله این متغیر‌ها می‌توان به افزایش حقوق و دستمزد، افزایش هزینه‌های مواد اولیه نظیر شیر خام و… اشاره کرد. چراکه دامداران به دلیل افزایش قیمت علوفه، خواستار افزایش قیمت شیر خام شدند. در ابتدای سال دولت با هزینه‌ای حتی مناسب‌تر از سال قبل، علوفه دامداران را تامین کرد. در صورتی که ذخیره‌سازی انجام شده بود، افزایش قیمت لبنیات در سال جاری هم ضرورتی نداشت. اما با درخواست دامداران، وزارت جهاد کشاورزی هم قیمت شیر خام را 20 درصد افزایش داد.این فعال صنفی درباره افزایش 14 درصدی قیمت لبنیات گفت: 70 درصد قیمت محصولات لبنی به قیمت شیرخام بازمی‌گردد. وقتی قیمت شیر خام 20 درصد افزایش داشته باشد، قطعاً بر قیمت محصولات لبنی هم تاثیرگذار است. علاوه بر این، افزایش هزینه‌های حقوق و دستمزد و مواد اولیه هم در افزایش قیمت لبنیات نقش دارند. البته برخی از کارخانه‌های تولیدی به صورت خودسرانه اقدام به افزایش قیمت 11 درصدی محصولات خود نسبت به سال 1402 کردند. همچنین دولت با افزایش 25 درصدی قیمت لبنیات موافقت کرده است. بنابراین کارخانه‌هایی که 11 درصد افزایش قیمت داشتند، می‌توانند تا 14 درصد قیمت محصولات خود را افزایش دهند. البته مبنای این افزایش قیمت، قیمت‌های خرداد سال 1402 هستند.
کاهش مصرف سرانه لبنیات به دلیل افزایش قیمت‌ها
ظفری درباره تاثیر افزایش قیمت‌ها بر کاهش سرانه مصرف لبنیات توضیح داد: هر افزایش قیمتی می‌تواند منجر به کاهش مصرف سرانه آن کالا شود. لبنیات هم از این قاعده مستثنی نیست. محصولات لبنی یکی از نیاز‌های ضروری جامعه است و عموم مردم به‌ویژه قشرهای کم‌درآمد از این محصولات استفاده می‌کنند. البته لبنیات تاثیر مستقیم بر سلامت افراد می‌گذارد چراکه مصرف لبنیات بر سلامت مادران آینده، رشد قد، سلامت استخوان‌ها و… تاثیر دارد. این رشد قیمتی باعث می‌شود مردم به دنبال جایگزینی برای محصولات لبنی باشند. وزارتخانه‌های تخصصی برای کاهش فشار از خود، این فشار را بر کل جامعه تقسیم می‌کنند.این فعال صنفی درباره کاهش مصرف سرانه محصولات لبنی و تاثیر آن بر تولید و عرضه این محصولات تشریح کرد: تولید‌کننده قطعاً بر اساس عرضه و تقاضا اقدام به تولید می‌کند. زمانی که میزان مصرف سرانه کاهش یابد، قطعاً تولید هم کاهش می‌یابد و این امر چرخه تولید را دچار آسیب می‌کند. تولید شیرخشک و کره به عنوان سوپاپ اطمینان این کار قرار داده شد. در گذشته شیرخشک فقط به اندازه رفع نیاز داخل تولید می‌شد ولی در حال حاضر به دلیل کاهش مصرف سرانه لبنیات، مازاد شیرخام به شیرخشک و کره تبدیل می‌شود. کره به کشور‌های اوراسیا صادر می‌شود و شیرخشک هم به کشور‌هایی نظیر افغانستان، پاکستان و عراق صادر می‌شود. در واقع این کار باعث کوچک شدن سفره مردم شده است.
راهکار چیست؟
او برای حل این مشکلات پیشنهاد کرد: راهکار حل مشکل این است که دولت به تولید‌کننده اجازه فعالیت دهد. چون بسیاری از سازمان‌ها نظیر امور مالیاتی، استاندارد و… به عنوان مسئول وصول پول عمل می‌کنند که پشت سر چنین سازمان‌هایی دولت ایستاده است. یکی از دلایلی که تولید رونق ندارد، دخالت دولت است.
براساس این گزارش، لبنیات یکی از کالاهای اساسی است که افزایش قیمت آن می‌تواند منجر به حذف این محصولات از سبد خرید خانواده‌های ایرانی شود. بنابراین دولت باید با دخالت نکردن در تولید، کنترل بازار و… اقدام به حل این مشکل کند.