به گزارش سلام نو، سازمان برنامه و بودجه کشور از افزایش یارانه مالی این دهک های جامعه خبر داد.
بر اساس این گزارش، یارانه جدید به صورت ماهانه به افراد پرداخت می شود. بر اساس بررسی های انجام شده در این گزارش، با اعمال هر چهار سناریو، نسبت هزینه دهک به ضریب جینی نسبت به قبل کاهش می یابد. اما بیشترین کاهش در «سناریوی چهارم» است. البته این سناریوها بدون در نظر گرفتن «روش های تأمین مالی بودجه» و «بررسی آثار تورم» است که از دیدگاه محققین نیازمند مطالعات بیشتر در این زمینه است. اما به اختصار می توان گفت که شیوه نادرست تامین مالی این یارانه ها می تواند تاثیر مثبت آنها را خنثی کند.
واحد پژوهش سازمان برنامه و بودجه کشور به بررسی سناریوهای پرداخت یارانه نقدی و تبعات آن پرداخت. این چهار سناریو عبارتند از: پرداخت یارانه نقدی جدید 70 هزار تنی سرانه و ماهانه به خانوارهای دهک اول تا پنجم، پرداخت یارانه نقدی 70 هزار تنی به خانوارهای دهک اول تا هفتم، پرداخت 90 هزار تن نقدی. یارانه به خانوارهای دهک اول تا پنجم و پرداخت یارانه نقدی 1000 تومانی به خانوارهای دهک اول تا پنجم. بر اساس نتایج این پژوهش، هر چهار سناریو نسبت هزینه خانوار به ضریب جینی را کاهش می‌دهند، اما در بین این سناریوها، بیشترین تغییرات کاهشی مربوط به سناریوی چهارم است. به عبارت دیگر بیشترین اثر تشویقی بیشترین سرانه یارانه جدید یعنی 110 هزار تومان برای دهک اول تا پنجم را خواهد داشت. اما این گزارش معتقد است که منابع و آثار تورم باید بیشتر مورد بررسی قرار گیرد.
اهمیت یارانه نقدی در رفاه خانوار
یکی از بحث های 2-3 سال اخیر در حوزه سیاست حمایت از خانوار پرداخت یارانه های مالی جدید به منظور حفظ سطح رفاه و کمک به زندگی خانوادگی است. یکی از جنبه های مهم پرداخت یارانه نقدی به منطقی کردن توزیع درآمد و کاهش نابرابری کمک می کند. البته دستیابی به این جنبه نه تنها با پرداخت فراگیر یارانه های پولی دشوار است، بلکه می توان گفت که پرداخت فراگیر در جهت خلاف عدالت توزیع می شود. بر این اساس، مرکز توسعه و پیش‌بینی تحقیقات، با استفاده از داده‌های خام بودجه خانوار مرکز آمار ایران در سال 1378، در گزارشی با عنوان «بررسی تأثیر یارانه‌های نقدی جدید بر شاخص‌های توزیع درآمد خانوارهای شهری در سناریوهای مختلف» به ارزیابی پرداخت. اثرات پرداخت یارانه بر مبنای داده ها در قالب چهار سناریوی مختلف ارائه شده است.
شاخص ها ارزیابی شکاف رفاهی خانوار
یکی از شاخص هایی که برای بیان میزان نابرابری در اقتصاد استفاده می شود، ضریب جینی است. این شاخص که معمولاً برای تجزیه و تحلیل وضعیت توزیع درآمد استفاده می شود، در صورت برابری کامل عدد صفر و در صورت نابرابری کامل عدد یک را می گیرد، بنابراین کاهش ضریب جینی به معنای بهبود توزیع درآمد است.
علاوه بر ضریب جینی، استفاده از نسبت درآمد (کل هزینه) دهک های بالا به دهک متوسط یا دهک اول نیز نشان دهنده نحوه توزیع متغیر درآمد بین گروه ها یا دهک ها است. کاهش این نسبت ها (دهک های بالای توزیع به دهک های پایین توزیع) به معنای بهبود توزیع برای متغیر مورد نظر (مثلاً درآمد) است. در این تحقیق به منظور بررسی اثرات یارانه نقدی بر توزیع درآمد از ضریب جینی، نسبت درآمد (کل هزینه) دهک نهم به دهک اول، نسبت درآمد (کل هزینه) دهک نهم. دهک به دهک پنجم) از دهک پنجم به دهک اول. به عنوان مثال، بررسی‌های این گزارش نشان می‌دهد که نسبت کل هزینه‌های دهک نهم به کل هزینه‌های دهک اول 2.5 است. به این معنی که هزینه سالانه دهک نهم کمی بیش از 5 برابر بیشتر از هزینه دهک اول است. نسبت هزینه دهک نهم به دهک پنجم 2.3 و برای دهک پنجم به دهک اول حدود 2.2 است. همچنین نسبت صدک هفتاد و پنجم به صدک پنجاهم 3/2 برآورد شده است. محاسبات این تحقیق نشان می دهد که ضریب جینی کل هزینه ها 0.365 است. توجه به این نکته ضروری است که از آنجایی که درآمد (مجموع هزینه) دهک دهم بسیار بیشتر از دهک های دیگر حتی دهک نهم است و کل مصرف این دهک در ادبیات کاربردی بسیار در سمت راست توزیع مخدوش قرار دارد. ، دهک دهم با کار نکردن مقایسه می شود.
نحوه محاسبه مبلغ یارانه نقدی جدید
در این تحقیق واحد پژوهشی سازمان برنامه و بودجه کشور میزان یارانه پولی را محاسبه کرد. کارشناسان در این مقاله از مجموع هزینه ها یا مخارج مواد غذایی برای محاسبه سناریوی میزان یارانه استفاده کردند. از آنجایی که ارقام محاسبه شده برای پرداخت بر حسب کل هزینه ها بالا به نظر می رسد، هزینه های مواد غذایی به عنوان مبنای محاسبه مورد استفاده قرار گرفت. در محاسبه این تحقیق از رشد قیمت مواد غذایی در مخارج خانوار به عنوان مبنای محاسبه استفاده شده است. در نتیجه محاسبات این تحقیق نشان می دهد که «میزان پرداختی سرانه از نظر مخارج خوراکی» از سرانه 70 هزار و 697 تومان و در ماه برای دهک اول شروع می شود و برای دهک نهم حداکثر به حدود 120 هزار تومان می رسد. بنابراین انتخاب ارقام پرداختی را می توان سقف پرداخت با کفپوش 70 هزار تومان، رقم متوسط 90 هزار تومان و رقم 110 هزار تومان در نظر گرفت.
اثرات یارانه نقدی جدید بر توزیع درآمد
برای ارزیابی اثرات اعمال یارانه نقدی جدید بر شاخص های توزیع درآمد، چهار گزینه سیاستی در نظر گرفته شد. این چهار گزینه عبارتند از: (1) پرداخت یارانه نقدی جدید سرانه و 70000 تومان در ماه به خانوارهای دهک اول حداکثر تا سقف کل هزینه دهک پنجم، (2) پرداخت یارانه نقدی جدید سرانه و به خانوارهای دهک اول ماهانه 70 هزار تومان تا سقف کل هزینه (3) پرداخت یارانه نقدی جدید سرانه و 90 هزار تومان در ماه به خانوارهای دهک اول حداکثر تا سقف کل هزینه دهک پنجم. و (4) پرداخت یارانه نقدی جدید سرانه و ماهانه 110 هزار تومان به خانوارهای دهک اول حداکثر تا سقف کل هزینه دهک پنجم شهری.
سناریوی اول: در این سناریو به هر خانوار شهری از دهک اول تا پنجم سرانه 70 هزار تومان یارانه نقدی جدید پرداخت می شود. بررسی ها نشان می دهد که میانگین مصرف خانوارهای شهری پس از اعطای یارانه نقدی جدید افزایش می یابد. بر اساس این سناریو نسبت هزینه دهک های نهم و دهم کاهش می یابد. این تغییر کاهشی در نسبت هزینه‌های دهک‌های نهم و پنجم بسیار کمتر به چشم می‌خورد. نتیجه اثرات این سیاست کاهش ضریب نابرابری است که در افزایش ضریب جینی قابل مشاهده است. بنابراین ضریب جینی از 0.365 به 0.348 کاهش می یابد. یعنی اجرای این سیاست باعث کاهش نابرابری می شود.
سناریوی دوم: این سناریو همانند سناریوی پرداخت اول است، اما از نظر تعداد خانوار سطح پوشش از پنج دهک اول به هفت دهک افزایش یافته است. در این سناریو به هر خانوار شهری از دهک اول تا هفتم سرانه 70 هزار تومان یارانه نقدی جدید پرداخت می شود. بر اساس برآوردهای این مقاله، پس از تخصیص یارانه مالی جدید، میانگین مصرف خانوارهای شهرستانی افزایش می یابد. بر اساس این سناریو نسبت هزینه دهک های نهم و دهم کاهش می یابد. این تغییر کاهشی در نسبت هزینه‌های دهک‌های نهم و پنجم بسیار کمتر به چشم می‌خورد. نتیجه اثرات این سیاست کاهش نسبت نابرابری است که در افزایش ضریب جینی مشاهده می شود، به طوری که ضریب جینی از 0.365 به 0.347 کاهش می یابد. یعنی اجرای این سیاست باعث کاهش نابرابری می شود.
سناریوی سوم: این سناریو از نظر سطح پوشش یا خانوارهای واجد شرایط همانند سناریوی اول است اما میزان یارانه پرداختی به 90 هزار تن افزایش یافته است. در این سناریو به هر خانوار شهری از دهک اول تا پنجم سرانه 90 هزار تومان یارانه نقدی جدید پرداخت می شود. بر اساس محاسبات این تحقیق، پس از اعمال این سناریو، میانگین کل مصرف افزایش می یابد. با اعمال این گزینه سیاستی، نسبت هزینه دهک های نهم و دهم کاهش می یابد. این تغییر کاهشی در نسبت هزینه‌های دهک‌های نهم و پنجم بسیار کمتر به چشم می‌خورد. نتیجه اثرات این سیاست کاهش نسبت نابرابری است که در افزایش ضریب جینی مشاهده می شود، به طوری که ضریب جینی از 0.365 به 0.344 کاهش می یابد. یعنی اجرای این سیاست باعث کاهش نابرابری می شود.
سناریوی چهارم: این سناریو از نظر سطح پوشش یا خانوارهای واجد شرایط همانند سناریوی اول است اما میزان یارانه پرداختی به 110 هزار تومان افزایش یافته است. در این سناریو به هر خانوار شهری از دهک اول تا پنجم سرانه 110 هزار تومان یارانه نقدی جدید پرداخت می شود. پس از اعمال این سناریو، میانگین کل هزینه ها افزایش می یابد. اعمال این گزینه سیاستی باعث کاهش نسبت هزینه های دهک نهم به دهک اول می شود. تغییر نزولی نسبت هزینه دهک های نهم و پنجم کمتر خواهد بود. ضریب جینی نیز از 0.365 به 0.339 کاهش می یابد. یعنی اجرای این سیاست باعث کاهش نابرابری می شود.
جواب تست افزایش یارانه نقدی
نتایج به‌کارگیری هر چهار سناریو نشان می‌دهد که نسبت‌های مخارج دهک و ضرایب جینی کاهش می‌یابد، اما نرخ کاهش بسته به سناریو متفاوت است. بررسی نتایج نشان می دهد که جدای از نسبت دهک نهم به دهک پنجم، بیشترین تغییرات کاهشی مربوط به سناریوی چهارم است. از سوی دیگر در این سناریو حداکثر سرانه یارانه جدید یعنی 110 هزار تومان از دهک اول تا پنجم در نظر گرفته شده است. بنابراین در صورت وجود بودجه کافی برای پرداخت کامل این سناریو، این سناریو در اولویت اول خواهد بود. پس از سناریوی چهارم، در رتبه دوم از نظر درصد تغییرات کاهشی، سناریوی سوم قرار دارد که نسبت به سناریوی چهارم سرانه پرداختی کمتر و نسبت به سناریوی اول و دوم بیشتر است. سناریوهای دوم و اول در اولویت های زیر خواهند بود، البته این اولویت بندی بدون توجه به بودجه مورد نیاز بوده و تنها بر اساس میزان و درصد کاهش ضریب نابرابری و ضریب جینی تعیین شده است.