روش کاشت و تکثیر گیاه پنج انگشت

معرفی گیاه پنج انگشت

گیاه پنج انگشت خواص دارویی فراوان داشته، به دلیل زیبایی و عطر مطبوعش جنبه زینتی نیز دارد. بهترین راه کاشت این گیاه در باغچه از طریق قلمه است. گیاه پنج انگشت از تیره گل رز، چند ساله، پایا و دارای ساقه هوایی قرمز رنگ، خزنده و با بندهای ریشهزا است. این گیاه میتواند مانند توت فرنگی و گیاهانی از این قبیل تا 80 سانتیمتر پیش برود.

این گیاه دارویی زیبا و پرخاصیت به صورت خودرو بیشتر در سواحل کنار دریا، در محوطههای چمن، کنار جاده ها، زمین های بایر، بنادر قایقرانی مشاهده شود. همچنین به دلیل رایحه مطبوعش به صورت گسترده ای در مناطق گرمسیری در مزارع کشت می شود. گیاه پنج انگشت جلب کننده ها پروانه هاست. در گذشته اعتقاد بر این بود که این گیاه میل جنسی را کم می کند و به همین دلیل به آن درخت پاکدامنی (chaste tree) می گفتند. بهترین راه تکثیر و کاشت این گیاه از طریق قلمه زدن ساقه های رونده گیاه است که دارای بندهای ریشه زا هستند.

این گیاه به صورت درختچه ای زیبا و جذاب خودنمایی کرده، به علت گل های زیبایی که دارد می تواند به عنوان گیاه تزئینی نیز کاشته شود. شما نیز میتوانید با کاشت این گیاه در باغچه و گلدان، علاوه بر کاربرد زینتی، از مزایای دارویی فراوان آن نیز استفاده کرده، باغچه ای از گیاهان دارویی خانگی داشته باشید.

شرایط محیطی مورد نیاز گیاه پنج انگشت

نور: این گیاه در آفتاب کامل تا نیمه سایه رشد می کند.

خاک: به طور کلی گیاه دارویی پنج انگشت با انواع خاکها سازگاری دارد. با این وجود رشد بهینه آن در خاک نرم غیر ‌رسی و شنی صورت می گیرد.

آبیاری: نیاز آبی گیاه پایین بوده، پنج انگشت مقاومت خوبی در برابر خشکی و رطوبت پایین دارد.

آفات و بیماریها: این گیاه معمولا آفت مشخصی ندارد. از بیماریهای آن می توان به بیماری لکه برگی اشاره کرد. پوسیدگی ریشه نیز می تواند در خاکهای بسیار مرطوب باعث از بین رفتن گیاه شود.

گیاه شناسی گیاه پنج انگشت

گلهای این گیاه در گل‌آذینهای خوشه ای و در اواخر تابستان ظاهر می شوند. گلها برنگ آبی یا زرد و شبیه سنبلهای دراز است که سپس تبدیل به گل می شود. ارتفاع درخت 1 تا 5/1 متر است. زمان گلدهی فصل تابستان در ماههای تیر و مرداد است.

برگهای این گیاه به صورت متقابل، پنجه مانند و برگچه ها نیزه مانند هستند. رنگ برگها سبز آبی است. گلها در گل آذینهای خوشه ای و به رنگ سفید یا بنفش هستند. پوست درخت نازک بوده و به راحتی در اثر استرسهای فیزیکی آسیب می بیند. عادت رشد این گیاه به صورت چند تنه بوده و برای شکل‌دهی مناسب به هرس نیاز دارد.

روش تکثیر و کاشت گیاه پنج انگشت در باغچه

بهترین راه ازدیاد و کاشت گیاه دارویی پنج انگشت در باغچه، تکثیر از طریق قلمه زدن ساقه های رونده گیاه است. همچنین این گیاه از طریق بذر نیز تکثیر داده می شود.

بذر‌های گیاه دارویی پنج انگشتی را بلافاصله پس از رسیدن باید کاشت. بذرها پس از ریزش گل‌هایش در نیام‌هائی به‌ وجود می‌آیند و در پائیز که بذر رسیده می‌شود باید جمع‌آوری شود. تکثیر به وسیله قلمه نیز از شاخه‌های نرم و نیمه چوبی و همچنین چوبی آن امکان‌پذیر می‌باشد.

مراحل کاشت بذر گیاه پنچ انگشت

در اواخر زمستان یا اوایل بهار تقریبا چهار هفته پیش از آخرین سرما زدگی، بذرهای پنج انگشت باید کاشته شوند. بذرها را به مدت 24 ساعت در یک ظرف آب بخیسانید تا مشخص شود کدام یک بذرهای خوبی هستند و جوانه میزنند. بذرهایی را که در کف ظرف آب ته نشین شده اند انتخاب کنید و بذرهایی را که در سطح آب شناور مانده اند، کنار بگذارید.

برای هر درخت پنج انگشت، یک گلدان انتخاب کنید. گلدان را با کمپوست مخصوص و پرلیت (به صورت پنجاه پنجاه) تا ارتفاع 10 سانتیمتری پر کنید. از خاک گلدانی و ورمی کمپوست نیز می توانید استفاده کنید. سپس خاک گلدان را خوب با آب خیس کنید و بگذارید آب اضافی خارج شود. ده تا پانزده دقیقه باید صبر کنید تا مطمئن شوید همه آب اضافی گلدان خارج شده است.

بذرهای پنج انگشت را در گلدانها توزیع کنید. برای هر گلدان دو بذر بریزید. بذرها را روی سطح خاک بریزید و آن را در خاک فشار دهید. سپس با یک لایه ضخیم کمپوست (نیم سانتیمتر)، بپوشانید. با اسپری خاک روی بذرها را آبیاری کنید تا خیس شده و نشست کند.

گلدان حاوی بذرهای درخت پنج انگشت را در مکانی گرم که آفتاب کامل دریافت مینماید، قرار دهید. در اواسط روز که آفتاب شدید بوده و خیلی زود خاک را خشک میکند میتوانید گلدان را در نیم سایه بگذارید تا خاک بیشتر مرطوب بماند.

بر رطوبت خاک نظارت داشته باشید و در صورت لزوم آن را آبیاری کنید. زمانی که یک سانتیمتری سطح خاک تقریبا خشک به نظر میرسد باید آبیاری انجام دهید.

اگر دمای هوا در طول روز دائما زیر 18 درجه قرار دارد، با صفحه جوانه زنی، گلدان را تا دمای 23 درجه سانتیگراد گرم نگه دارید. اگر از صفحه جوانه زنی استفاده میکنید، شب هنگام آن را خاموش کنید. اگر از صفحه جوانه زنی استفاده میکنید، پلاستیک شفاف بر روی گلدان بکشید.

تقریبا ظرف حدود دو هفته باید بذرها شروع به جوانه زدن کنند. پس از جوانه زنی اگر دیدید در گلدانها هر دو بذر جوانه زده اند، آنها را وجین کنید. توجه داشته باشید باید جوانه های قوی تر را نگه دارید و جوانه های ضعیف تر را بیرون بکشید.

هنگامی که نهال پنج انگشت بزرگتر شد، آن را به گلدان 15 سانتیمتری پر شده با خاک گلدانی و پرلیت یا ماسه شسته (پنجاه– پنجاه) ، انتقال دهید. گلدان را در مکانی نیمه آفتابی بگذارید و در اولین تابستان زندگی پنج انگشت، هر هفته 2 تا 3 سانتیمتر به آن آب بدهید.

هنگام تعویض گلدان بهتر است تمامی خاک گلدان را دست نخورده جا به جا کنید تا ریشه های گیاه صدمه نبیند و احتمال شوکه شدن گیاه کاهش یابد.

نهال پنج انگشت را در اواخر تابستان به آفتاب کامل عادت دهید تا با آن سازگار شود. سپس در اوایل پاییز گیاه را در محلی که در باغچه برای آن در نظر گرفته اید بکارید. توجه داشته باشید محل کاشت درخت پنج انگشت باید آفتابی باشد و خاک آن قابلیت زهکشی خوبی داشته باشد تا آب در آن نماند. فاصله بین درخت های پنج انگشت بهتر است 3 متر باشد.

پرورش گیاه پنج انگشت

درخت پنج انگشت به آفتاب کامل و خاکی با قابلیت زهکشی مناسب نیاز دارد. بهتر است این گیاه را در جایی که غنی از مواد آلی است نکارید چرا که خاک غنی از مواد ارگانیک رطوبت زیادی در خود نگه میدارد و ریشه های گیاه مرطوب می مانند. درخت پنج انگشت خاک همیشه خیس را دوست ندارد و در نواحی صخره ای یا خشک و صحرایی که آب کم است، بهتر رشد می کند.

پس از این که گیاه خود را گرفت احتمالا دیگر لازم نیست آن را آبیاری کنید. مالچ غیر آلی مانند شن و سنگریزه به خاک امکان میدهد بین بارندگی ها خشک شود. اگر اصلا بارندگی ندارید پس از خشک شدن کامل خاک گیاه را آبیاری کنید. از استفاده از مالچ آلی مانند پوست درخت، خاک اره، خرده چوب و کاه و غیره پرهیز کنید. سالی یکی دو مرتبه کود همه منظوره برای کود دهی پنج انگشت استفاده کنید.

درخت پنج انگشت در زمستانهای سرد دچار سرما زدگی شده و تا سطح زمین یخ میزند و می میرد اما جای نگرانی نیست چون این گیاه مقاوم خیلی زود دوباره از ریشه شروع به رشد کرده و بالا می آید. گاهی اوقات میتوان با حذف بخشی از ساقه اصلی گیاه و همه شاخه های پایینی، گیاه را کوچک کرد اما در این صورت هنگامی که گیاه دوباره شروع به رشد میکند به درختچه ای چند ساقه ای تبدیل می شود.

باید هر سال گیاه پنج انگشت را هرس کنید تا شکل و اندازه آن را کنترل نمایید و آن را به پر پرشت شدن و شاخه دادن ترغیب کنید. به علاوه باید سنبله های گل را نیز پس از پایان گلدهی ببرید. اگر پس از گلدهی اجازه بدهید گیاه شروع به تولید بذر نماید و بذرها رسیده شوند، شمار سنبله های گل در اواخر فصل کاهش می یابد.

کاربردهای درمانی و خواص گیاه پنج انگشت

با توجه به پیشرفت علم در زمینه گیاه پزشکی، امروزه بر این باورند که این گیاه دارای خواص دارویی ساختاری و مهم نهفته ای است. از برگها، گلها و میوه های این گیاه برای اهداف درمانی استفاده می شود. برخی از مهمترین خواص درمانی گیاه پنج انگشت عبارتند از:

• در طب جایگزین از میوههای پنج انگشت برای تقویت سیستم تولید مثلی در زنان و مردان استفاده می شود. اعتقاد بر این است که برگهای این گیاه هم همین خاصیت را دارد.
• مطالعات بالینی تاثیر این گیاه را بر کنترل علائم پیش از قاعدگی و کنترل دردهای دوره ای سینه ثابت کرده است.
• از گیاه دارویی پنج انگشت برای کاهش انواع دردها و ناراحتی های زنانه استفاده می شود. برخی از این ناراحتی‌ها عبارتند از علائم پیش از قاعدگی، خونریزی غیرعادی رحم، افزایش خفیف پرولاکتین خون، اختلال در مرحله لوتئال یا دردهای سینه.
• از خود گیاه پنج انگشت برای دور کردن حشرات استفاده می شود.
• از آنجاییکه این گیاه می تواند تستوسترون خون را افزایش دهد، از آن در ورزشهای بدن‌سازی استفاده می شود.
• استفاده از دم کرده این گیاه به عنوان لوسیون برای پاکسازی پوست به ویژه پوست ظریف نوزادان بسیار عالی است.

بیشتر بخوانید:

اصول کاشت و مراقبت از گل پیچک سوئدی

فوت و فن کاشت و نگهداری گل مریم

روش کاشت و پرورش گل رعنا