مقدمه ای راجع به گرسنگی
گرسنگی زود به زود : آنهايي که دائم احساس گرسنگی می کنند و بلافاصله بعد از خوردن غذا باز هم فکر می کنند گرسنه اند در حالی که گرسنگی آنها واقعی نیست.
ما همیشه فکر می کنیم که کنترل سیری و گرسنگی به طور مستقیم و صد در صد در اختیار خودمون هست.
البته این درست هست که خوردن و نخوردن غذا دست خود ماست اما این نکته هم یک واقعیت هست که علاوه بر خواست و اراده خود ما، هورمون ها هم نقش بسیار مهمی در بروز حس گرسنگی و یا سیری در ما دارند به طوری که اگر یک سری نکات رو رعایت نکنیم و تعادل هورمون ها رو بر هم بزنیم، ممکن هست که پا روی اراده و اختیار خودمون بگذاریم و به پرخوری بپردازیم.
افراد بسیاری دارای اضافه وزن هستند. علت آن چیست؟ آنها بیش از آنچه بدنشان به آن نیاز دارد غذا می‌خورند و این مسئله تقصیر خودشان است.
خوردن تنقلات هنگام تماشا کردن تلویزیون و یا در مواقع بیکاری (بدون این که احساس گرسنگی داشته باشیم)، یکی از نمونه های این زیاده‌روی است. اما به غیر از زیاده‌روی و بیکاری، زیاد خوردن چه علل دیگری نیز ممکن است داشته باشد؟
ممکن است بخشی از آن تقصیر عادت‌های ما باشد، در حالی که سایر مواقع علل دیگری محرک اشتهای ما هستند.
گرسنگی یک نیاز روانی به کالری، آب و نمک است که در اثر عوامل مختلفی تحریک می‌شود. شناسایی علت گرسنگی مداوم، حائز اهمیت است؛ زیرا عدم درمان این مشکل باعث می‌شود دچار مشکلات فیزیکی یا روانی شوید. در ادامه با دلگرم با شید تا شما را با دلایل گرسنگی مداوم آشنا کند.
علت های زود گرسنه شدن
یکی از مهمترین این هورمون ها، گرلین هست. این هورمون در معده و لوزالمعده ساخته می شود. وقتی که دستگاه گوارش و سیستم هورمونی بدن، به درستی و هماهنگی عمل می کند، مقدار گرلین در زمان مورد نیاز، افزایش پیدا می کند تا با خوردن غذا، نیاز بدن رو تأمین کنیم و بعد از دریافت غذای کافی، مقدار گرلین، کاهش پیدا می کند تا بیش از نیاز غذا مصرف نکنیم.
با کاهش گرلین، هورمون دیگری که هورمون سیری هست و لپتین، نامیده می شود، در بدن ترشح می گردد و در نتیجه ما احساس سیری می کنیم. وقتی که گرلین (هورمون گرسنگی) و لپتین(هورمون سیری) در هماهنگی با هم باشند و به موقع کم و زیاد بشوند، ما می توانیم به موقع از غذا خوردن دست بکشیم و احساس سیری داشته باشیم.
در نتیجه دچار پرخوری هم نمی شویم. اما یکسری عوامل وجود دارند که می توانند تعادل هورمون ها رو بر هم بزنند و ما رو به سمت پرخوری سوق بدهند.
مثلاً وقتی که به اندازه کافی نمی خوابیم یا زمان هایی که غذاهای پرچرب می خوریم، ترشح هورمون سیری، کمتر می شود و در نتیجه بدن ما فکر می کند که هنوز نیاز به غذا دارد و سیر نشده است.
در این بین، نقش غذاهای پرشکر و شیرین، بدتر هم هست چون هم مقدار هورمون سیری رو کاهش می دهند و هم باعث می شوند که مقدار هورمون گرسنگی کاهش پیدا نکند و باعث شود که ما علیرغم خوردن غذا و خوراکی، باز هم احساس گرسنگی کنیم. تحقیقات نشان می دهند که هورمون گرسنگی می تواند به طور مستقیم باعث تجمع و ذخیره چربی در ناحیه شکم شود.
راه های پیشگیری از گرسنگی مداوم
- شب قبل به میزان کافی نخوابیده‌اید
کم خوابی از دو جهت در افزایش اشتهای ما موثر است:
کمبود انرژی، که واکنش طبیعی بدن ما به آن، درخواست مصرف مواد غذایی است و همچنین اختلال در ترشح هورمون اشتها. وقتی بدن ما خسته است، هورمون لپتین (که توسط سلول‌های چربی ترشح می‌شود و در کنترل اشتها موثر است)، کاهش می‌یابد؛ در حالی که میزان هورمون گرلین (که توسط معده ترشح شده و اشتها را تحریک می‌کند)، افزایش می‌یابد.
این دو هورمون عملکردشان بر علیه شما می‌شود. راحت‌ترین کاری که می‌توانید برای مقابله با این وضعیت انجام دهید این است که شب‌ها 8 ساعت خواب کامل داشته باشید. اگر به هر دلیل شب قبل نتوانستید خواب کافی داشته باشید، روز بعد حتماً همراه خود تنقلات سالمی مانند میوه تازه، کربوهیدرات‌های سبک و پروتئین‌های کم چربی داشته باشید تا بتوانید بدنتان را راضی نگه دارید.
- داروهایی مصرف می‌کنید که افزایش اشتها از جمله عوارض آن می‌باشد
اگر آخرین باری که به دلیل سرماخوردگی، ورم مفاصل، آکنه یا آلرژی، آنتی‌بیوتیک مصرف کردید، در همان زمان اشتهای شما نیز به میزان قابل توجهی افزایش پیدا کرد، می‌توان گفت علت آن تأثیرات دارو بوده است.
اگر شما قبل از مصرف دارو یک وعده غذایی کامل خورده‌اید و پس از آن احساس گرسنگی می‌کنید، به این احساس گرسنگی توجه نکنید؛ به دنبال راه حل‌هایی مانند جویدن آدامس، نوشیدن یک لیوان قهوه و یا حتی مسواک زدن باشید.
اگر شما به هر دلیل مجبورید از این گونه داروها به مدت طولانی مصرف کنید، حتماً از متخصص تغذیه بخواهید به شما یک برنامه غذایی بدهد که هم احساس گرسنگی شما ارضا شود و هم به سلامت شما آسیبی نرسد.
- بدن شما دچار کمبود آب شده است
کم شدن آب بدن، یکی از دلایل احساس گرسنگی است، در واقع کمبود آب در بدن حتی در سطح خفیف به عنوان نشانه گرسنگی ظاهر می‌شود. اعلام گرسنگی و تشنگی از طریق هیپوتالاموس انجام می‌گیرد. زمانی که بدن دچار کمبود آب شود، سیم‌های هیپوتالاموس روی هم می‌افتند و شما به جای یک بطری آب، یک بسته چیپس می‌خورید. اگر همواره آب موردنیاز بدن را تأمین کنید، می‌توانید از بروز این اشتباه جلوگیری کنید.
- کربوهیدرات زیاد مصرف می‌کنید
کربوهیدرات‌های ساده مانند مواد غذایی حاصل از آرد و شکر، سطح شکر خون را به شدت افزایش می‌دهند و به سرعت پایین می‌آورند. پایین آمدن ناگهانی شکر خون باعث تحریک احساس گرسنگی می‌شود. از مواد غذایی سرشار از فیبر مانند بادام، سیب، پسته و غیره به جای کربوهیدرات‌های استفاده کنید.
- خواب شبانه شما بی‌کیفیت بوده است
از دلایل دیگر احساس گرسنگی نداشتن خواب کافی و خوب در شب است به عبارتی اگر شب آرام و راحتی را پشت سر نگذاشته باشید، دو هورمونی که با اشتها ارتباط دارند، ترشح می‌شوند. کمبود خواب باعث افزایش هورمون Gherlin که محرک اشتها است و کاهش هورمون Leptin که محرک احساس سیری است، می‌شود. سعی کنید شب‌ها ۷ الی ۸ ساعت بخوابید تا هورمون‌های اشتها مجدداً تنظیم شوند.
- به اندازه کافی چربی نمی‌خورید
چربی‌های اشباع‌نشده نیز همانند پروتئین باعث احساس سیری می‌شوند. از مغز میوه‌ها، آووکادو و روغن‌های سالم برای تأمین چربی موردنیاز بدن استفاده کنید. به گفته متخصصین، ۲۰ الی ۳۰ درصد کالری موردنیاز روزانه بایستی از طریق چربی تأمین شود.
- زیاد استرس دارید
از علل دیگر احساس گرسنگی دائمی داشتن استرس زیاد است. زمانی که تحت‌فشار هستید، بدن هورمون‌های استرس یعنی آدرنالین و کورتیزول بیشتری ترشح می‌کند. افزایش این هورمون‌ها باعث می‌شود بدن احساس کند موردحمله قرار گرفته و به انرژی نیاز دارد. در نتیجه اشتهای شما افزایش می‌یابد. همچنین استرس سطح ماده شیمیایی سروتونین را در مغز کاهش داده و باعث احساس گرسنگی کاذب می‌شود. سعی کنید از طریق شرکت در کلاس‌های یوگا یا روش‌های دیگر آرامش خود را به دست آورید.
- بدن شما به پروتئین بیشتری نیاز دارد
از دلایل دیگر احساس گرسنگی دائمی کمبود مصرف پروتئین است. اگر در وعده‌های غذایی خود از پروتئین و چربی سالم استفاده کنید، مدت بیشتری احساس سیری خواهید داشت. پروتئین نه تنها مدت طولانی‌تری در معده می‌ماند و احساس سیری می‌دهد، بلکه احساس گرسنگی را نیز سرکوب می‌کند. روزانه حداقل ۴۶ گرم پروتئین مانند ماست چکیده، تخم‌مرغ، گوشت و غلات سبوس‌دار بخورید.
- وعده‌های غذایی را نادیده می‌گیرید
اگر صبحانه یا ناهار نخورید، بیشتر گرسنه می‌شوید. زمانی که معده برای مدتی طولانی خالی می‌ماند، هورمون گرسنگی Gherlin را بیشتر تولید می‌کند و اشتهای شما افزایش می‌یابد. سعی کنید بیش از ۴ الی ۵ ساعت وقفه بین وعده‌های غذایی ایجاد نشود. حتی اگر از صبحانه خوشتان نمی‌آید، در ساعت اول پس از بیدار شدن، چیزی مانند ماست، کره بادام‌زمینی یا تکه‌های سیب بخورید.
- غذا را قورت می‌دهید و به اندازه کافی نمی جوید
از دلایل دیگر احساس گرسنگی دائمی نجویدن غذا به اندازه کافی است. اگر غذا را نجویده قورت دهید، معده پر می‌شود؛ اما مغز زمان کافی برای ثبت حس سیری نداشته است. در نتیجه همچنان اشتها خواهید داشت. سعی کنید به آرامی غذا بخورید و هر لقمه را کامل بجوید. حدود ۲۰ دقیقه زمان لازم است تا سیگنال سیری به مغز برسد.
- در معرض تبلیغات مواد غذایی قرار دارید
با توجه به تبلیغاتی که ۲۴ ساعت شبانه‌روز و ۷ روز هفته در زندگی افراد وجود دارد، تعجبی ندارد که بسیاری از افراد همواره هوس خوردن می‌کنند. رابطه بین آنچه می‌بینیم و آنچه می‌خواهیم، طی یک تحقیق در سال ۲۰۱۲ مستند شده است. سعی کنید تا حد امکان در معرض تبلیغات مواد غذایی قرار نگیرید.
- از یک سری داروهای خاص استفاده می‌کنید
ممکن است برخی از داروهایی که برای رفع بیماری‌ها استفاده می‌کنید، باعث افزایش اشتها شود. داروهای ضدافسردگی و کورتیکواستروئیدها اشتها را افزایش می‌دهند و باعث می شوند دائما احساس گرسنگی کنید. در این مورد بهتر است با پزشک خود صحبت کنید.
ما باید بعد از ورزش بدن خود را بازسازی کنیم و معمولاً بعد از ورزش‌های سنگین و طولانی، شدیداً احساس گرسنگی می‌کنیم. اما این بدین معنا نیست که بدن ما به همه آن کالری‌های اضافی نیاز دارد! معنای واقعی این احساس این است که شما باید به بدن خود یک ماده غذایی مقوی برسانید.
در چنین مواقعی بهتر است از مرغ یا گوشت کم چرب و کباب شده (پروتئین، ماهیچه‌های شما را تقویت می‌کند) یا برنج قهوه‌ای یا سایر غلات استفاده کنید. این مواد خیلی زود باعث رفع احساس خستگی شده و به مدت زیادی شما را سیر نگه می‌دارند.
- زمان زیادی از صرف غذا نمی‌گذرد
شما تازه یک وعده غذا خورده‌اید اما چند دقیقه بعد دوباره احساس گرسنگی به شما دست می‌دهد. از خودتان می‌پرسید «چرا من هنوز گرسنه‌ام؟» هورمون‌های اشتها نیاز به زمان دارند تا بتوانند به مغز شما اعلام سیری کنند.
برای اینکه از این حسی که بعد از غذا در شما به وجود می‌آید جلوگیری کنید، چند نکته را همواره به یاد داشته باشید : غذایتان را آهسته بخورید، غذاهای متنوع برای خوردن انتخاب کنید و سعی کنید هر وعده غذایی شما حتماً شامل پروتئین و کربوهیدرات باشد. اگر با این وجود همچنان احساس گرسنگی می‌کنید، یک آب‌نبات نعنا بخورید تا این حس کاذب از بین برود.
- اطرافیان شما پرخور هستند
تحقیقات نشان می‌دهند که افراد در بسیاری از مواقع در خوردن به صورت ناخودآگاه از یکدیگر تقلید می‌کنند. وقتی یک نفر پرخوری می‌کند، بقیه هم کمابیش تقلید می‌کنند. برای جلوگیری از این تقلید ناخودآگاه، یک دقیقه تأمل کنید و عادات غذایی خودتان را یادآور شوید. یا اگر فردی در نزدیکی شما در حال خوردن است، او را موقتاً ترک کنید.
اگر به دنبال یک راه حل دائمی هستید، سعی کنید به جای این که تحت تأثیر اطرافیان خود قرار بگیرید، شما آنها را تحت تأثیر قرار داده و به عنوان الگوی آنها عمل کنید. در این صورت دور شکم تان نیز افزایش نمی‌یابد و آنها نیز از شما خیلی ممنون خواهند شد. به گفته یکی از متخصصان، «همان طور که چاقی یک امر مسری است، عادات خوب غذایی هم قابل سرایت است.»
- شما غذایی را می‌بینید یا بوی آن به مشامتان می‌رسد
ما با حواسمان، بیشتر از شکممان، از غذاها لذت می‌بریم! وقتی بوی مطبوع غذا به ما می‌رسد یا آن را می‌بینیم، حتی اگر در حد یک تصویر در تبلیغات یا تلویزیون باشد، بزاق دهانمان ناخودآگاه ترشح می‌شود که همین مسئله اشتهای ما را تحریک می‌کند.
از مصداق‌های این گونه موقعیت‌ها می‌توان به دیدن و بوییدن چند کیک در حال پخت، دیدن تنقلات در آشپزخانه و یا دیدن یک برنامه آموزش آشپزی اشاره کرد.
«چشم نبیند، دل نخواهد». سریعاً محل را ترک کنید، یا تنقلات را پنهان کنید یا تلویزیون را خاموش کنید. با این کار به احتمال خیلی زیاد از خوردن آنها صرف نظر خواهید کرد.