به طور کلی به جملات نامفهوم و بی معنی و خارج از موضوع «دری واری» می گویند. این عبارت که بیشتر در بین مردم عادی رایج است، مدتی بود که ریشه تاریخی نداشت، اما خوشبختانه با مطالعه کتب ادبی و تاریخی به ریشه آن و علت نامگذاری آن رسیدم:
بررسی تاریخ زبان فارسی نشان می دهد که نژاد ایرانی در زمان زندگی با هندیان به زبان سانسکریت یا مشابه آن صحبت می کرده است. پس از جدایی از هندی ها، قدیمی ترین زبانی که از ایرانیان باستان می شناسیم، زبان اوستایی است که اوستا به آن نوشته شده است. فارسی باستان یا پارسی باستان زبان ساکنان سرزمین پارس بوده است که در زمان هخامنشیان به آن تکلم می شده و زبان رسمی پادشاهان این سلسله بوده است.
دری می گوید
حمله اسکندر و تسلط یونانیان و مقدونی ها بر ایران باعث از بین رفتن زبان پارسی قدیم و ظهور زبان یونانی در ایران تا سی سال پیش شد.
در دوره اشکانی زبان پهلوی اشکانی و در دوره ساسانی زبان پهلوی ساسانی در ایران رایج شد. هم اکنون نیز از نیشابور تا غرب و شمال غرب و جنوب در هر روستای بزرگ و کوچکی زبان های محلی با گویش های خاص وجود دارد که همگی از لهجه های مختلف زبان پهلوی هستند و حتی محققان معتقدند معروف ترین آهنگ های زبان پهلوی و باباطاهر برهنه است که گویش پهلوی ساسانی در آن کاملاً نمایان است.
پهلو که تلفظ دیگرش پرتو و پارت است نام امپراتوران اشکانی است و حتی کلمه پارس نیز شکل دیگری از همین نام است. در نواحی خراسان و فرارود (ترانسوکیانا) زبان محلی آنها دری بود که شاخه ای از زبان پهلوی بود و دری یکی از سه زبانی بود که در دربار ساسانی رواج داشت. لازم به ذکر است که زبان دری از کلمه دار گرفته شده است که در زبان عربی به آن باب گفته می شود که به معنای زبانی است که در دربار پادشاهان صحبت می شود.
دری ادامه تاریخی زبان پهلوی ساسانی یعنی پارسی میانه است که آن هم ادامه فارسی قدیم، زبان رایج دوره هخامنشی است.
دانشمند محترم دکتر جواد مسکور درباره تاریخ زبان، چگونگی مهاجرت وی از دو رود (بین النهرین) و پایتخت اشکانیان و ساسانیان به خراسان و فرود، توضیح مفید و مفیدی دارد که استناد آن خالی از فایده نیست:
زبان دری یا دربار که زبان و زبان دربار ساسانی بود، پس از اینکه ایازگرد پسر شهریار فرجامین پادشاه ساسانی پس از حمله اعراب مجبور شد پایتخت خود تیسفون را ترک کند و به شرق برود و همه درباریان چند نفر بودند. هزاران بزرگ، با او همسفر شدند… مورخین می نویسند که هزار رامشگر و هزار آشپز و نخجیری با او بودند. از این گفته می توان حدس زد که چه گروه زیادی از درباریان دیگر در رد پای شاه بودند. «جازدگرد با چنین وسیله ای به مرو رسید و مرو مرکز زبان دری شد… این زبان در خراسان رواج یافت و جایگزین گویش ها و زبان های محلی مانند هرازمی، سغدی و هروی شد و حتی تحت تأثیر آنها قرار گرفت.
قرن ها از گسترش این زبان به سایر نقاط ایران می گذرد، به طوری که امروزه زبان رسمی همه ایرانیان شده است.
اعتقاد بر این است که ایرانیان پانصد سال – از قرن سوم تا هشتم هجری – و غالباً به زبان محلی صحبت می کردند، هر گونه مطالب نامفهومی را که به زبان دری فهمیده نمی شد تصور می کردند، زیرا ایرانیان پانصد سال دری را خوب نمی فهمیدند. – از قرن سوم تا هشتم هجری قمری. کلمه پوچ “ایمان” را در زبان آورده و گفته است: “دری می گوید” یعنی به زبانی سخن می گوید که متروک و نامفهوم است و ما نمی فهمیم.