درس هجدهم تفکر و سواد رسانه‌ای کلاس دهم |
در دنیای ارتباطات هیچ چیز هیجان انگیزتر از این نیست که از طریق رایانه یا تلفن همراه هوشمند پیامی را تولید کنید و در همان لحظه در سراسر جهان بیش از یک میلیارد مخاطب داشته باشید! این رؤیای انسان‌هایی بود که در دهه‌های پایانی قرن گذشته زندگی می‌کردند. امروزه فنّاوریهای ارتباطی به این رؤیاها رنگ واقعیت داده‌اند. با تحوّلی سریع، رسانه‌ها ظرفیت‌هایی جدید یافته و مرزهای جغرافیایی را حذف کرده‌اند. یکی از این تحولات ظهور اینترنت است. با ظهور اینترنت، دنیای جدیدی پدیدار شد که آن را فضای مجازی نامیدند؛ امّا این فضا چندان هم مجازی نیست؛ چون به بخشی واقعی، اصلی و جدی از زندگی تبدیل شده است. چیزی که امروز به عنوان فضای مجازی معروف شده در اصل واقعیت است. بسیاری از ما در طول روز ساعت‌هایی از عمر خود را در این فضا زندگی می‌کنیم؛ لذا عدّه‌ای ترجیح می‌دهند آن را زندگی دوم بنامند که خیلی از قواعد زندگی اوّل را تحت تأثیر خود قرار داده است.
گفت‌وگوی کلاسی (صفحهٔ ۱۴۱ کتاب درسی)
فنّاوریهای ارتباطی با ویژگی‌های سرعت، دسترسی، حجم بسیار ذخیرۀ اطّلاعات، دقّت، افزایش توان انتخاب، تعامل، درگیر کردن هم زمان چند حس و انجام دادن هم زمان چند کار، توان غلبه بر چهار محدودیت را برای انسان مهیا کرده‌اند. دربارۀ مفهوم و مثال غلبه بر این چهار محدودیت گفتوگو کنید.
تلفن همراه
مطالعۀ تاریخچۀ پدیدآمدن فنّاوریهای مختلف نشان می‌دهد که با بروز و ظهور هر رسانه جدید موجی از امیدها و هرا‌س‌ها بشر را در بر گرفته است که تلفن همراه هم از این امر مستثنیٰ نیست. برخی از پژوهشگران حوزۀ تلفن همراه به صراحت از فرهنگی جدید به نام «فرهنگ تلفن همراه» یا شکل گیری «نسل انگشت شست» یاد می‌کنند؛ این بدان معناست که نوجوانان در همه جا، همواره دستشان روی صفحه کلید تلفن همراهشان است و در حال فرستادن و یا دریافت پیامی جدید هستند. آیا شما هم این گونه هستید؟
گفت‌وگوی کلاسی (صفحهٔ ۱۴۲ کتاب درسی)
تأثیرات مثبت و منفی تلفن همراه بر زندگی افراد چیست؟
شما از کدام امکانات تلفن همراه استفاده می‌کنید؟
استفاده از این امکانات چه مزایا و معایبی دارد؟
تلفن همراه در طول روز چه مقدار از وقت شما را به خود اختصاص می‌دهد؟
فیلم «تلفن همراه و زندگی امروز» را ببینید.
نظر شما در مورد تأثیراتی که تلفن همراه در جامعۀ ما گذاشته است، چیست؟
بیشتر بدانید
توصیه‌هایی دربارۀ استفاده از تلفن همراه
1- اطّلاعات، عکس‌ها و فیلم‌های خصوصی خود را در تلفن همراه نگهداری نکنیم؛ چرا که با گم شدن تلفن همراه یا حتّی از طریق بلوتوث این اطلّاعات به راحتی قابل سرقت است. برخی ابزارها مانند گوگل پلاس به آسانی اطلّاعات، فهرست تماس و پیا‌م‌هایمان را بدون توجّه ما از روی تلفن همراه به سرورهای خود منتقل می‌کنند و برای اهداف خود به کار می‌گیرند.
2- سامانه ضبط تلفن همراه حتّی در حالتی که دستگاه به ظاهر خاموش است، می‌تواند فعّال شود و همانند یک میکروفن عمل کند؛ لذا آگاه و مراقب باشیم که دیگران به حریم خصوصی ما دست نیابند.
3- استفاده از وای فای‌های عمومی، امکان دزدی اطلّاعات تلفن همراه ما را صدچندان می‌کند؛ لذا در حد امکان از وای فای خصوصی و امن استفاده کنیم.
4- هنگام کار با تلفن همراه در معرض تبلیغات تجاری هستیم که وقتمان را تلف می‌کند. ما می‌توانیم به اپراتور خود اعلام کنیم که دیگر چنین پیام‌هایی برایمان فرستاده نشود.
5- متن‌هایی را که از افراد ناشناس دریافت می‌کنید، نادیده بگیرید. از فرستادن شماره تلفن خود به صورت برخط (آنلاین) پرهیز کنید. هرگز اطّلاعات شخصی یا مالی خود را در پاسخ به پیامکی ارائه ندهید.
6- پیامک‌هایی که اغلب وعده هدایای رایگان می‌دهند یا از شما می‌خواهند که اطلّاعات کاربری خود را تأیید کنید تا از این طریق اطلّاعات شخصی شما آشکار شود، هرزنامه نامیده می‌شود.
این پیامک‌ها می‌تواند به شارژ هزینه‌های ناخواسته در صورت حساب تلفن همراه شما منجر شود.
7- شرکت‌های قانونی، اطلّاعاتی مانند شماره حساب‌ها یا کلمات عبور را از طریق پست الکترونیکی یا متن درخواست نمی‌کنند؛ بر این اساس به لینک‌هایی که در پیامک می‌آید پاسخ ندهید و روی آنها نیز کلیک نکنید. لینک‌ها می‌توانند بدافزاری را نصب کنند و شما را به سمت سایت‌های کلاهبرداری ببرند که اطّلاعات شما را بدزدند.
8- برای اطّلاعات بیشتر به بخش آموزش تارنمای پلیس فتا به نشانی www.cyberpolice.ir مراجعه کنید. مطمئن باشید به مقالات خوبی دست می‌یابید.
شبکه‌های اجتماعی
گفت‌وگوی کلاسی (صفحهٔ ۱۴۴ کتاب درسی)
فیلم «شبکه‌های اجتماعی» را ببینید و دربارۀ پرسش‌های زیر با یکدیگر گفتوگو کنید:
– تفاوت‌ها و شباهت‌های شبکه‌های اجتماعی در کشورهای مختلف چیست؟ چگونه متوجّه تفاوت‌ها و شباهت‌ها شده‌اید؟
– استفاده از شبکه اجتماعی بومی چه فایده‌ها و زیان‌هایی دارد؟
– شما عضو کدام شبکۀ اجتماعی ایرانی هستید؟
نظر خود را با ذکر مثال و دلیل دربارۀ این جملات بیان کنید:
«شبکه‌های اجتماعی فرهنگ خاص خود را دارند.»
«شبکه‌های اجتماعی می‌توانند بر فرهنگ مردم تأثیر بگذارند.»
– عضویت در شبکه‌های اجتماعی چه تغییراتی در سبک زندگی شما و خانواده‌تان ایجاد کرده است؟
آیا شبکه‌های مجازی و فنّاوریهای اخیر می‌توانند از ما انسان‌های بهتر و سعادتمندتری بسازند؟ چرا؟ چگونه؟
اعتبار منابع اینترنتی
برای برخی این باور وجود دارد که اگر چیزی چاپ شده یا در جایی نشر داده شده است، ضرورتا درست و معتبر است، چرا که اگر معتبر نبود چاپ یا منتشر نمی‌شد. در دوران انفجار اطّلاعات الکترونیکی افراد باید بتوانند اعتبار منابعی که مرتبا در حال گسترش هستند، را تعیین کنند. برای افزایش توان قضاوت دربارۀ اعتبار (اعتبارسنجی) مطالب یک تارنما / وب‌سایت ابتدا تصویر یک صفحه از آن را بررسی کنید.
– کدام بخش از مطالب معتبرند، کدام بخش‌ها نیستند؟ چرا؟
– آیا این تارنما برای جمع آوری اطلاعات در پروژه‌های مدرسه منبع مناسبی است یا خیر؟
– اگر بخواهید اطلاعات بیشتری دربارۀ این تارنما کسب کنید به کجا مراجعه می‌کنید؟
– از چه منابعی برای تأیید اطلاعات به دست آمده از این تارنما استفاده می‌کنید؟
– چگونه می‌توانید بگویید اطلاعات موجود در این تارنما درست یا غلط است؟
شما برای پاسخ دادن به سؤالات بالا به فهرستی از سؤالاتی که برای ارزشیابی هرگونه تارنما مورد استفاده قرار می‌گیرند، نیاز دارید. این سؤالات نقش معیار ارزشیابی را بازی می‌کنند. برخی از این سؤالات عبارت‌اند از:
|
معیارهای ارزشیابی |
آخرین به روزرسانی این تارنما چه زمانی بوده است؟ |
|
نویسندهٔ محتوای این تارنما چه کسی است؟ آیا هویت واقعی او برای شما احراز شده است یا یک هویت ساختگی است؟ |
|
|
فهرست دقیق منابع مورد استفاده در تولید محتوا ارائه شده است؟ |
|
|
محتوای تارنما از منابع معتبر اخذ شده یا از منابع نامعتبر؟ |
|
|
تاریخ مالکیت معنوی (کپی‌رایت) آن کی است؟ (تارنمای کشورهای تابع قانون مالکیت معنوی) |
|
|
محتوای موجود در صفحه با هم ارتباط منطقی دارد؟ |
|
|
ارتباط تصاویر با موضوع چگونه است؟ |
|
|
……………………………………………………………………………………………………………………. |
تارنماهای مورد استفادۀ خود را با این معیارها بررسی کنید و سه مورد مناسب برای استفاده در انجام پروژه‌های مدرسه‌ای را به هم کلاسی‌های خود معرفی کنید. به وبگاه زیر هم سری بزنید و آن را ارزشیابی کنید.
http: // myroshd.ir
عکس و مکث
فعّالیت در خانه (صفحهٔ ۱۴۶ کتاب درسی)
متناسب با امکانات در دسترس، یکی از فعّالیت‌های زیر را انتخاب کنید و انجام دهید.
– در یکی از شبکه‌های اجتماعی ایرانی عضو شوید. تجربۀ حضور خود را در آن شبکه، هفتۀ آینده با دیگران به اشتراک بگذارید.
– از خانواده‌تان دربارۀ چگونگی وقت گذاری در شبکه‌های اجتماعی بپرسید. میزان وقت گذاری خانواده‌تان در شبکه‌های اجتماعی چقدر است؟ پیشنهادهای اعضای خانواده خود را برای استفادۀ بهینه از شبکه‌های اجتماعی گردآوری کنید و به کلاس گزارش دهید.
– با مراجعه به منابع معتبر مانند اشخاص، کتاب‌ها، گزارش‌ها، سایت‌ها و… حداقل پنج نکته را بنویسید که برای حضور در شبکه‌های اجتماعی باید رعایت کرد و به کلاس گزارش دهید.
لطیفه‌های رسانه‌ای
– این روزها رسم شده خانم‌ها غذا که درست می‌کنن، اوّل عکسشو می‌زارن تو اینستاگرام بعد اجازه می‌دن بقیه بخورن.
– در شهر جماعتی را دیدم که حیران و سرگشته به این طرف و آن طرف می‌رفتند، پرسیدم: این چه حالت است؟
گفتند: به دنبال «پوکمون» می‌گردیم.
شما چه موارد دیگری شنیده‌اید؟ ارتباط این لطیفه‌ها با ارزش‌ها و سبک زندگی چیست؟
یک بار دیگر صفحۀ عنوانی فصل پنجم را مشاهده کنید. قرار بود در این فصل شما تحلیل تولیدات رسانه‌ای با یکی از سؤالات کلیدی سواد رسانه‌ای را تمرین کنید؛ همان سؤالی که با علامت مشخّص شده است. اگر با مطالعۀ متون و فعّالیت‌های این فصل تا حدودی «توانایی تشخیص سبک زندگی، ارزش‌ها و نظریاتی را که در پیام‌ها ارائه شده یا از آن حذف شده است» کسب کرده‌اید در جهت هدف اصلی آن گام برداشته‌اید.
حتماً بخوانید: