گندم سیاه چیست و چه خاصیتی دارد؟
گندم سیاه یا چاودار، نامی که در ابتدا کمی گیج کننده به نظر می رسد،ممکن است بگویید از خانواده ی گندم هاست ولی در اصل اینگونه نیست و هیچ ارتباطی با گندم ندارد بلکه میوه ی گیاهی به نام “Fagopyrum esculentum” است و دردسته بندی ها جز محصولات بدون گلوتن طبقه بندی می شود.
-
فرمانرو: گیاه -
راسته: گندم‌سانان -
تیره: گندمیان -
گونه: S. cereale -
نام علمی : Secale cereale
گندم سیاه و این همه خاصیت؟!
چاودار با نام علمی Secale montanum گیاهی از خانواده گندمیان (به لاتین: Poaceae) است. بیشتر چاودارهای زراعی دیپلوئید بوده و انواع تتراپلوئید و دیپلوئید روز بلندشان نیز موجود میباشد. این گیاه دگرگشن بوده و مقاوم‌ترین غله نسبت به سرما است. در فرهنگ لغت دهخدا از این گیاه این گونه نام برده شده‌است: «چودار. چودر. ویبگ. گیاهی هرزه که در غله زار روید و دانه آن چون گندمی لاغر و کشیده است.» و نیز در لغت نامه دکتر معین اینگونه یاد شده‌است: «گیاهی از نوع غلات که ارتفاعش تا دو متر هم می‌رسد.»
ارزش غذایی گندم سیاه
دانه چاودار منبع مهم مس، فسفر، روی، کلسیم و همچنین ویتامین‌های گروه ب و غیره است. علاوه بر انواع ویتامین‌ها، مواد معدنی و آنتی‌اکسیدان‌ها، این غله منبع بسیار خوبی از فیبرهای محلول و نامحلول است.تلاش برای یافتن فواید این محصول هنوز هم یکی از دغدغه های مهم دانشمندان تغذیه است. اما برخی از مزایای آن مانند از بین بردن علائم دیابت نوع 2 و فشار خون بالا ثابت شده است. گندم سیاه همچنین شامل “روتین” است که برای تقویت دیواره ی مویرگی بسیار مناسب است. دانشمندان مواد غذایی، کشف کردند که گندم سیاه با پروتئینی که به اصطلاح به آن “available protein biologically” می گویند غنی شده است و به این معنی است که دارای مجموعه ای متعادل از اسیدهای آمینه ضروری و غیر ضروری است.
خواص دانه چاودار
برخی از مهمترین فواید مصرف و خواص دانه چاودار عبارتند از:
دانه چاودار دارای فیبر فراوان است و مصرف آن برای کاهش وزن و لاغری بسیار مفید میباشد. دانه‌های چاودار سرشار از فیبر است و فیبر آن حاوی مقادیر زیادی پلی‌ساکاریدهای غیر سلولزیمیباشد که ظرفیت زیادی برای اتصال به آب دارد و خیلی سریع احساس پرشدگی و سیری در مصرف کننده ایجاد میکند. از این رو نان چاودار را برای کسی که برای کاهش وزن تلاش میکند، به یک کمک اساسی تبدیل مینماید.
از مهمترین خواص دانه چاودار پیشگیری از تشکیل سنگهای صفراوی به ویژه در خانمها است. در حقیقت چاودار سرشار از فیبرهای غیرمحلول است و در نتیجه باعث سرعت بخشیدن به حرکت غذا در روده، کاهش ترشح اسیدهای صفراوی و افزایش حساسیت به انسولین و کاهش تری‌گلیسریدها میشود، که همگی از عوامل بروز سنگهای صفراوی هستند.
از دیگر خواص دانه چاودار نظیر خواص جو دوسر، کاهش خطر بروز دیابت نوع 2 است. چاودار و سایر غلات کامل سرشار از منیزیم هستند. منیزیم ماده‌ای معدنی است که برای 300 آنزیم، عامل کمکی محسوب میشود و در نتیجه بر روی آنزیمهایی که مسئول ترشح انسولین هستند، اثرگزار است. همچنین جالب است بدانیدشاخص گلیسمی گندم سیاه بین 30 تا 35 است که پایین تر از گندم و غلات دیگر می باشد.
مصرف نان چاودار به دلیل فیبر فراوان به سلامت دستگاه گوارش کمک کرده، باعث کاهش آسیب به سلولهای روده و جلوگیری از ایجاد سرطان روده بزرگ میشود.نان تهیه شده از دانه‌های چاودار تاثیر بسیار زیادی در پیشگیری از بروز بیماری آسم در کودکان دارد. تحقیقات محققان نشان داده، آنتی اکسیدانهای موجود در غلاتی مانند چاودار نقش بسزایی در پیشگیری از برونشیت و آسم کودکان دارند.
در طب سنتی از خواص دانه چاودار برای رفع کرمهای روده استفاده میشود. به این منظور مقداری از دانه‌های چاودار را جوشانده و همانند چای میل کنید.
از خواص دانه چاودار برای پوست، پاكسازی عميق پوست و زدودن لكه‌های سياه از آن است. ماسك تهیه شده از دانه‌های آسیاب شده چاودار میتواند جريان خون و لنف داخل پوست را سرعت بخشيده و از چرب شدن بيش از حد پوست جلوگيری كند.چاودار فاقد گلوتن بوده، از همین رو برای افرادی که نسبت به گلوتن موجود در گندم حساسیت دارند مفید است.نان چاودار باعث تحریک رشد باکتری های خوب روده ها شده و به هضم غذا کمک می کند.
مضرات نان چاودار (موارد احتیاطی و منع مصرف)
جدا کردن پوسته یا سبوس از دانه چاودار مشکل است و از همین رو نان چاودار غالبا همراه سبوس تهیه میشود، لذا زیاده‌روی در مصرف آن میتواند با عث کاهش جذب برخی عناصر ضروری مورد نیاز بدن نظیر آهن و روی گردد. همچنین به دلیل میزان بالای اسید فایتیک موجود در آن، مصرف روزانه نان چاودار توصیه نمیشود.