دیدارنیوز: وخامت اوضاع بین ایران و اسرائیل توجه همه ناظران بین‌المللی را جلب کرده است. مقاله حاضر که در نشریه بلومبرگ انتشار یافته است به بررسی ابعاد مختلف این جنگ سخت اما در سایه پرداخته است که با ترجمه اختصاصی دیدار به خوانندگان محترم تقدیم می‌شود.
منبع: بلومبرگ
نویسنده: دنیل اِیویس
مترجم: حمید رضا بابایی
حمله مرگبار پهبادی اخیر به یک نفتکش اسرائیلی که به ایران نسبت داده شده، مخاطرات چندین سال جنگِ در سایه میان ایران و اسرائیل را افزایش داده است. در سال‌های اخیر دو طرف در خشکی، از طرق هوایی و همچنین در دریا به یکدیگر حمله کرده اند و برخی حملات ایران از طریق متحدانش در منطقه صورت گرفته است. به دنبال حمله ۲۹ ژولای (۷ مرداد) به نفتکش اسرائیلی در دریای عمان، که ایران هرگونه دخالت در آن را تکذیب کرد، اسرائیل تهدید کرده است به حملات تلافی جویانه دست خواهد زد. این حمله همچنین سبب شد انگلیس – که یکی از اتباع خود را در آن از دست داد- در خصوص اقدامات تلافی جویانه احتمالی، هشدار دهد؛ و آمریکا هم که برای کمک به “حفاظت از خطوط دریایی در خاورمیانه”، در سال ۲۰۱۹ با متحدانش نیروی ویژه دریایی ایجاد کرده بود، هشدار‌های مشابه داده است.
چرا ایران و اسرائیل دشمن یکدیگر هستند؟
در دوران حکومت محمد رضا پهلوی، آخرین پادشاه ایران، دو طرف متحد یکدیگر بودند و آن روابط در دهه ۱۹۵۰ شروع شده بود، اما به دنبال انقلاب اسلامی ایران در سال ۱۹۷۹ این دوستی به یک باره پایان یافت. جمهوری اسلامی ایران موضع سرسخت ضد اسرائیلی اتخاذ و اسرائیل را به عنوان یک قدرت امپریالیستی در خاورمیانه محکوم کرده است. ایران از گروه‌هایی که دائما با اسرائیل در حال جنگ بوده اند، به ویژه حزب الله لبنان و جنبش فلسطینی حماس، حمایت کرده است. اسرائیل با ادعای آن که برنامه هسته‌ای ایران با هدف تولید بمب اتمی دنبال می‌شود، آن را تهدیدی بالقوه برای حیات خود تلقی کرده و به نظر می‌رسد عامل اصلی خرابکاری در این برنامه‌ها بوده است.
جنگ در سایه میان دو طرف از کجا رخ داده است؟
در دریا: حملات پی در پی و تلافی جویانه به کشتی‌های تجاری در سال ۲۰۱۹ آغاز شد. نه اسرائیل و نه ایران هیچ یک مسئولیت این حملات را برعهده نگرفته اند گرچه به احتمال قوی تصور می‌شود هر دو، عامل آن بوده اند. اهداف قبلی شامل تانکر‌های ایرانیِ حامل نفت به مقصد سوریه؛ کشتی ایرانی در سواحل یمن و همچنین کشتی‌های تجاری متعلق به اسرائیل یا مرتبط با آن بوده اند، از جمله یک کشتی حامل خودرو که در فوریه گذشته هدف حمله قرارگرفت.
در ایران: تصور می‌شود اسرائیل به احتمال بسیار قوی، عامل ترور پنج دانشمند هسته‌ای ایران از سال ۲۰۱۰ و همچنین چندین حمله به سایت‌های هسته‌ای داخل ایران بوده است. ایران می‌گوید، اسرائیل و آمریکا در پشت پرده ترور “محسن فخری زاده” دانشمند اتمی ایرانی هستند که نوامبر سال گذشته در یک حمله در حومه تهران کشته شد. اسرائیل و آمریکا هر دو از اظهار نظر درباره این کشتار خدودداری کرده اند. در حادثه‌ای دیگر در آوریل امسال، ایران اعلام کرد اسرائیل عامل انفجار در بزرگ‌ترین تاسیسات غنی سازی اورانیوم آن در نطنز بوده است و هشدار داد آن را تلافی خواهد کرد. تهران اعلام کرد این انفجار خسارات زیادی بر دستگاه‌های سانتریفوژ آن وارد کرد. در کمتر از یک سال، دومین باری بود که آن سایت هدف انفجار مشکوک قرار گرفت. اسرائیل دخالت در آن حملات را نه تایید و نه تکذیب کرد.
در سوریه: از زمان آغاز جنگ‌های داخلی سوریه در یک دهه گذشته، ایران حضور نظامی خود را در این کشور گسترش داده است تا از متحد خود، رئیس جمهور بشار اسد، حمایت کند. اسرائیل نیز که “هم مرز” سوریه است، به صورت کاملا آشکار به اهداف “مرتبط با ایران” در سوریه حمله کرده است که به ادعای رسانه ها، به مرگ تعدادی ایرانی منجر شده است. جت‌های اسرائیلی بار‌ها به سایت‌های نظامی اطراف دمشق – پایتخت سوریه- و فراتر از آن حمله کرده اند.
در لبنان: این قدیمی‌ترین جبهه نبرد و عرصه جنگ غیر مستقیم است. مسلمانان شیعه در لبنان در سال ۱۹۸۲ در پاسخ به اشغال جنوب این کشور به دست اسرائیل، جنبش حزب الله را تشکیل دادند. این جنبش از انقلاب اسلامی در ایرانِ شیعه الهام گرفت و حزب الله تا حدودی به نیروی نیابتی سپاه پاسداران تبدیل شد. به گفته ارتش اسرائیل، از زمان آخرین جنگ میان اسرائیل و لبنان در سال ۲۰۰۶، جناح نظامی حزب الله زرادخانه‌ای وسیع از موشک در امتداد مرز‌های شمالی اسرائیل (فلسطین اشغالی) ایجاد کرده است. به ادعای رسانه‌های اسرائیلی، بخش‌های مهمی از برنامه موشکی حزب الله در لبنان هدف حملات اسرائیل قرارگرفته اند و حزب الله نیز برخی اوقات با شلیک موشک به داخل اسرائیل (فلسطین اشغالی) و حمله به نیرو‌های اسرائیلی در امتداد مرز (با فلسطین اشغالی)، به آن‌ها پاسخ داده است.
اهداف دو طرف چیست؟
در اغلب موارد هر دو تلاش کرده اند از درگیری‌های آشکار و مستقیم پرهیز کنند، زیرا چنین وضعیتی، خطر تشدید اوضاع و بروز جنگ تمام عیار را به همراه دارد لذا ترجیح داده اند با سیاست انکار پیش بروند. اهداف اسرائیل شامل مقابله با برنامه هسته‌ای ایران و مقابله با نفوذ گسترده‌تر آن در منطقه است. حملات مخفی اخیر که به ایران نسبت داده شده، از نظر بسیاری از محافل، نوعی خطرپذیری برای بهبود موقعیت در مذاکرات مربوط به احیاء توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ است؛ که در آن قدرت‌های بزرگ به ازای محدودیت در برنامه هسته‌ای تهران، تحریم‌های خود را علیه آن لغو کردند. اسرائیل منتقد صریح این توافق بوده است. آمریکا در سال ۲۰۱۸ و در دولت “دونالد ترامپ” از این توافق خارج شد و تحریم هایش را علیه ایران مجددا اعمال کرد؛ این امر ایران را بر آن داشت تا در نهایت محدودیت‌های وضع شده در توافق برجام را نقض کند.
چه خطراتی وجود دارد؟
خطر وخامت اوضاع برای هر دو وجود دارد. به گفته ارتش اسرائیل، حزب الله زرادخانه‌ای شامل حدود ۱۳۰ هزار موشک در اختیار دارد که در صورت شلیک به سمت اسرائیل، قادر خواهد بود خسارات بسیار زیادی به آن وارد کند. تشدید مناقشه می‌تواند منطقه را به آتش بکشد و احتمالا اقتصاد ایران را که به دلیل سال‌ها تحریم و شیوع کرونا با مشکلات فراوان مواجه شده است، بیش از پیش تضعیف کند.