اگرچه در کتیبه های هخامنشی کلمه نوروز نیامده است، اما گزنفون گزارش مفصلی از برگزاری جشن نوروز در تخت جمشید و تداوم این جشن در سنت هخامنشی دارد. نوروز در زمان امپراتوری هخامنشیان (حدود 550 تا 330 قبل از میلاد) روز مهمی بود.
به گزارش سلام نو، پادشاهان ملل مختلف برای پادشاهان هدایایی می آوردند. اهمیت این مراسم به حدی بود که انتصاب کمبوجیه دوم به عنوان پادشاه بابل تنها پس از شرکت وی در جشن سالانه هخامنشیان که نوروز بود، مشروعیت یافت.
می گویند مجموعه معروف تخت جمشید یا کاخ آپادانا و تالار صد ستون به مناسبت عید نوروز ساخته شده است.
در سال 539 قبل از میلاد یهودیان تحت سلطه ایران قرار گرفتند، بنابراین هر دو گروه در معرض آداب و رسوم یکدیگر قرار گرفتند. به گزارش Enciclop .dia Britannica، داستان پوریم که در کتاب استر روایت می‌شود، از یک رمان ایرانی در مورد نبوغ ملکه‌های حرمسرا اقتباس شده است که نشان می‌دهد پوریم می‌تواند یک جشن سال نو ایرانی باشد. رمان خاصی در این زمینه شناسایی نشده است و خود Enciclop .dia Britannica خاطرنشان می کند که «هیچ متن یهودی از این ژانر از دوره ایرانی وجود ندارد، بنابراین این عناصر جدید فقط به صورت استنتاجی قابل شناسایی هستند». جشن پوریم در 14 آدارا، معمولا یک ماه قبل از نوروز برگزار می شود، زیرا تاریخ پوریم بر اساس تقویم قمری است، در حالی که نوروز در اعتدال بهاری ظاهر می شود. یهودیان و ایرانیان در آن زمان ممکن است آداب و رسوم مشابهی برای این تعطیلات داشته باشند. سال نو قمری خاورمیانه در اول آوریل، ماه نو اولین ماه بهار است که معمولاً در عرض چند هفته پس از نوروز رخ می دهد.
دوره اشکانی و ساسانی
نوروز جشن امپراتوری های اشکانی بود که بر ایران (248 قبل از میلاد تا 224 بعد از میلاد) و سایر مناطق تحت حکومت سلسله های اشکانی خارج از حزب (مانند سلسله های اشکانی ارمنستان و ایبریا) حکومت می کردند. اشارات خاصی به نوروز در زمان سلطنت ولوگاس اول (51-78 پس از میلاد) وجود دارد، اما جزئیاتی در دست نیست. قبل از استقرار ساسانیان در غرب آسیا در حدود سال 300 پس از میلاد، اشکانیان نوروز را در پاییز جشن می گرفتند که با اولین فروردین در اعتدال پاییزی آغاز می شد. مهرگان در زمان حکومت اشکانیان تعطیلات بهاری بود. زرتشتیان و ایرانیان به افتخار میترا جشن گرفتند.
پس از به قدرت رسیدن اردشیر اول، بنیانگذار شاهنشاهی ساسانی (224-651 پس از میلاد)، سوابق گسترده ای از جشن های نوروز در دست است. در زمان شاهنشاهان ساسانی، نوروز به عنوان مهمترین روز سال جشن گرفته می شد. بیشتر سنت های سلطنتی نوروز از قبیل حضور مردم، هدایای نقدی و بخشش زندانیان در دوره ساسانیان برقرار بوده و تا زمان معاصر بدون تغییر باقی مانده است.
پس از فتح اعراب و مسلمانان
در جشن نیمه زمستان قرن، نوروز از فتح ایران توسط مسلمانان در سال 650 میلادی جان سالم به در برد و شکست نخورد. جشنواره های دیگر مانند گمبری و مهرگانی در نهایت به حاشیه می روند یا فقط توسط زرتشتیان برگزار می شود. عید نوروز در دوره عباسیان به جشن اصلی سلطنتی تبدیل شد.
پس از انقراض خلافت و متعاقب آن ظهور مجدد سلسله های ایرانی مانند سامانیان و بوجیدها، نوروز رویداد مهمتری شد. بوجیدها سنت‌های باستانی ساسانی را احیا کردند و بسیاری از جشن‌های کوچک‌تر را که خلافت لغو کرد، احیا کردند. فرمانروای ایرانی آل بویه، عودالدوله، معمولاً نوروز را در سالنی باشکوه که با بشقاب های طلا و نقره و گلدان های پر از میوه ها و گل های رنگارنگ تزئین شده بود، جشن می گرفت. پادشاه بر تخت نشست و منجم دربار نزدیک شد و زمین را بوسید و فرا رسیدن سال نو را به او تبریک گفت. سپس پادشاه نوازندگان و خوانندگان را گرد هم آورد و دوستان خود را دعوت کرد تا گرد هم آیند و از جشن بزرگ لذت ببرند.
متجاوزان متأخر ترک و مغول تلاشی برای لغو نوروز نکردند.
در سال 1079 در زمان سلجوقیان گروهی متشکل از هشت دانشمند به سرپرستی منجم و چندگانه عمر خیام تقویم معروف را محاسبه و تعیین کردند و سال را از نوروز محاسبه کردند.