گزارش کردن تو خبر: گاهی ممکن است برخی افراد با انجام اعمال مختلفی که منجر به قطع عضو، شکستگی، سوختگی و غیره می شود، دیگران را مجروح کنند که همگی قابل مشاهده است، اما در برخی موارد ممکن است این آسیب و صدمه به دیگران، بدون هیچ گونه آسیبی وارد شود. چیزهای ملموس و قابل مشاهده که حتی منجر به مرگ طرف مقابل می شود. در این مقاله به بررسی جرم ارعاب دیگران و مجازات آن در قانون مجازات اسلامی می پردازیم.
در برخی موارد ممکن است افراد به صورت عمدی یا ناخواسته با انجام اعمال مختلف از جمله اعلام دروغین مرگ یکی از عزیزان، ایجاد صداهای ترسناک و ترسناک، ترساندن افراد هنگام خواب و… ترس زیاد است و شرایط زندگی طرف مقابل چه پیر و چه جوان و چه کودک می تواند عوارضی مانند سکته قلبی یا حتی مرگ طرف مقابل را به همراه داشته باشد. در این صورت مجرم مسئول و مجرم شناخته شده و مستوجب مجازات است.
در ماده 501 قانون مجازات اسلامی آمده است:
«هرگاه شخصی اسلحه‌ای را بر روی شخصی بکشد یا حیوانی را مانند سگ به سوی او ببرد یا کاری انجام دهد که باعث وحشت او شود، مانند فریاد زدن یا انفجار، و در اثر این ارعاب، شخص می‌میرد یا مجروح می‌شود. حسب مورد، بر اساس تعاریف، مجازات هر نوع جرایم قصاص یا دیه است.
با توجه به ماده مذکور نتیجه گرفته می شود که مرتکب با این گونه اقدامات باعث ایجاد رعب و وحشت در طرف مقابل شده و در نتیجه این رعب و وحشت فرد کشته یا مجروح شده و مقصر محسوب می شود. و به قصاص یا فدیه محکوم می شود.
در رابطه با مسئولیت مرتکبان این گونه جرایم می توان مفروضات زیر را متصور شد:
* اعمال قصاص ارتکاب جرم (رعاب) به درخواست ورثه متوفی یا مقتول.
اگر مرعوب کننده قتل عمدی را انجام دهد، امکان قصاص وجود دارد. این نوع قتل عمد در دو مورد اتفاق می افتد، حالت اول زمانی است که مرتکب عمدا و با عمد قصد ارتکاب فعل مهلک به مقتول را داشته باشد، حالت دوم زمانی است که مرتکب قصد قتل عمد را نداشته باشد، بلکه فعل را انجام داده است. با توجه به شرایط قربانی خطرناک و معمولاً کشنده است (مثل اینکه مرتکب به دروغ به مرد مسن مبتلا به بیماری قلبی از مرگ فرزندش اطلاع داده و باعث سکته و مرگ او شود).
بنابراین در موارد مذکور در هر دو صورت خواه قصد قتل وجود داشته باشد و یا بدون قصد قتل عمل کشنده و خطرناکی انجام شده باشد قتل با عمد محسوب می شود و ورثه مقتول می توانند قصاص کنند. . مجری یا مطالبه جبران خسارت وارده.
* پرداخت دیه توسط مرتکب جرم به ورثه متوفی یا زیان دیده.
هرگاه مرتکب عمل مجرمانه (وحشتناک) عملی را انجام دهد که صرفاً به قصد ترساندن مقتول بوده و به هیچ وجه قصد ارتکاب قتل را نداشته است و عملی که مرتکب عمل مجرمانه برای ترساندن قربانی انجام داده است، نیست. جدی تلقی می شود. و عمل هولناک اما بسته به شرایط منجر به مرگ قربانی می شود. در این صورت قتل عمدی محسوب می شود و دیه باید به ورثه متوفی یا مقتول پرداخت شود. همانطور که یکی از دوستانش را به شوخی صدا می کند و می گوید ماشینش دزدیده شده، دوست اراذل هم با شنیدن این خبر سکته می کند و می میرد، آن شخص مرتکب قتل عمد شده و باید دیه بدهد.
* پرداخت مهریه به وراث متوفی توسط اقارب ذکور وصی (ارعاب)
این مورد زمانی رخ می دهد که مرتکب نه قصد قتل مقتول را داشته و نه قصد ترساندن او را داشته بلکه اساساً قصد ترساندن شخص دیگری را داشته که خبر سرقت خودروی پسرش فوت کرده است. در این صورت دیه به ترتیب طبقات ارثی توسط اقارب ذکور جرم پرداخت می شود. اما اگر این افراد منابع مالی لازم را نداشته باشند اولاً مرتکب عمل مجرمانه باید دیه را بپردازد و در صورت نبود منابع مالی دیه از بیت المال پرداخت می شود.
* پرداخت مهریه به ورثه متوفی از بیت المال
این مورد در قانون مجازات اسلامی به صراحت ذکر نشده است، اما در کتب قانون آمده است. طبق روایات وقتی طلحه و زبیر در جنگ جمل شکست خوردند در راه فرار از لشکر حضرت علی (ع) به زن حامله ای برخورد کردند و آن زن با دیدن این افراد ترسید و جنینش سقط شد و خود مرد. اما پول آن دو نفر را از بیت المال به ورثه پرداخت کرد.
نکته مهمی که در تمامی موارد فوق باید مورد توجه قرار گیرد این است که در تمامی موارد فوت متوفی باید در اثر دستگیری مرتکب جرم اتفاق بیفتد وگرنه هیچ کس مکلف به پرداخت دیه نیست. تعیین نیت شوم مرعوب کننده (مرتکب جرم) موضوع مهمی است که کمک قابل توجهی به قاضی رئیس پرونده در تعیین نوع قتل می کند.
لازم به ذکر است که اگر شخص به هیچ وجه قصد ترسیدن نداشته باشد، اما شخص بترسد و بمیرد، هیچکس مسئولیتی در قبال پرداخت مهریه ندارد. مثلاً اگر صاحب خودرو هنگام سرقت خودرو از پارکینگ این صحنه را ببیند و فوت کند، هیچکس مسئول پرداخت دیه او نیست. در ماده 501 قانون مجازات اسلامی نیز که در بالا به آن اشاره شد، تنها به موضوع تهدید و ارعاب اشاره شده است، اما بسیاری از کارشناسان حقوقی معتقدند این قتل (قتل دیگری بدون ایجاد تغییر خارجی) منحصر به ایجاد رعب و وحشت نیست. موقعیت‌های دیگر مانند اضطراب، عصبانیت، هیجان و غیره.
نکته مهم دیگری که در تشخیص این نوع قتل باید مورد توجه قرار گیرد این است که متوفی یا مقتول در اثر ترساندن فرد فوت کرده است. مثلاً اگر مرتکب مقتول را بترساند و مقتول فرار کند، اما در راه فرار اتفاقی بیفتد، مثلاً در چاه بیفتد و بمیرد، طبق ماده 499 قانون مجازات اسلامی:
«هرگاه کس دیگری را بترساند و آن شخص از ترس فرار کند یا بدون اجازه حرکتی انجام دهد که موجب ضرر خود یا دیگری شود، بر اساس تعاریف اعمال مجرمانه عمد و غیرعمد، مسئولیت بر عهده کسى است که او را بترساند».
نکته مهمی که در رابطه با ماده فوق باید مورد توجه قرار گیرد این است که در اثر ارعاب مقتول توسط مرعوب کننده، باید ناتوان شود و در اثر آن، یعنی در صورت ارتکاب عملی بمیرد. آگاهانه، هیچ مسئولیتی در قبال ترسناک وجود نخواهد داشت. در رابطه با ترساندن زن باردار که منجر به سقط جنین می شود، باید گفت که اگر ترساننده قصد کشتن جنین و مادرش را داشته باشد، عمل او قتل عمدی است، اما اگر اساساً قصد ترساندن مادر را داشته باشد، اما نه. باردار شدن اگر اطلاع نداشته باشد عملش شبه عمد است و اگر قصد ترساندن زن حامله را داشته باشد و زن حامله از آن ترس بمیرد قتل اشتباه محض است.