تکنیک های ساده برای حاضر جواب بودن

چطور حاضر جواب باشیم؟

حاضر جواب بودن و به اصطلاح داشتن جواب آماده در آستین و اینکه چطور بتوانیم در لحظه های مختلف پاسخ های خوبی بدهیم برای بسیار از ما اهمیت زیادی دارد.

افرادی که حاضر جواب خوبی هستند یا به اصطلاح سر زبون دارند کسانی هستند که می توانند در شرایط مختلف بسیار خوب صحبت کنند و پاسخ های خوبی را هم برای شرایط مختلف دارند.

زبان شناسان معتقدند حاضر جواب بودن فرای اصول زبان است و تنها در آن ابزار کلمات به عاریه گرفته می شوند. آن چه که باعث می شود یک فرد در برابر سخنان دیگران جوابی شکننده و کوبنده در چنته داشته باشد خلاقیتی است که به واسطه شرایط تحریک شده است.

بنابراین افراد حاضر جواب ( البته از نوع مثبت) افرادی خلاق هستند. در زبان فارسی و خصوصا در اشعار حافظ و پروین اعتصامی نمونه های زیادی از حاضرجوابی در مناظرات دیده می شود که خیلی ظریف و دل انگیز مغز مطلب را به مخاطب می فهمانند. بنابراین همان طور که می بینید حاضر جواب بودن ریشه در آثار ادبی ایران و جهان دارد و از قدیم الایام تداول داشته است.

جدا از فوایدی که حاضر جواب بودن در زندگی روزمره می تواند برای انسان داشته باشد این هنر بخشی از فن سخنوری محسوب می شود. افرادی که در سخنوری مهارت بالایی دارند معمولا حاضر جواب هستند. این خاصیت محصول حضور در برابر جمع بزرگی از مخاطبان است و می تواند لحظات سرنوشت ساز را به پیروزی ختم کند.

نکته بسیار مهم این است که مرز بین شیرین زبانی و بی ادبی بسیار نزدیک است و این بستگی به هنر ما دارد که در چه شرایطی از آن استفاده کنیم. در این مقاله قصد داریم در مورد حاضر جوابی با شما دوستان عزیز صحبت کنیم اینکه چطور در شرایط مختلف بیان خوبی داشته باشیم.

چرا باید حاضر جواب باشیم؟

حاضر جواب بودن ابزاری است که به ما کمک می‌کند تا در ارتباط با دیگران قدرتمند ظاهر شویم. فردی را تصور کنید که در جمع دوستان، خانواده، محیط کار و… ساکت است و با دیگران ارتباط برقرار نمی‌کند؛ حتی اگر حق او را پایمال کنند، حرفی نمی‌زند؛ توانایی‌هایش را بروز نمی‌دهد و هیچ‌گاه نظر خود را بیان نمی‌کند. بعید به نظر می‌رسد چنین فردی بتواند موفق شود.

او خودش را از بی‌شمار موقعیتی که ممکن است سرنوشت او را تغییر دهند، محروم ساخته است. متأسفانه فرهنگ جامعه ما نیز به‌گونه‌ای است که وقتی فردی خود را از جمع دور می‌کند، کمتر کسی برای برقراری ارتباط به سراغ او می‌رود. این چرخه ادامه پیدا می‌کند و او هر روز منزوی‌تر می‌شود.

حالا فردی را تصور کنید که در موقعیت‌های مناسب ابراز وجود می‌کند و توانایی‌هایش را بروز می‌دهد؛ هرگاه احساس کند نظر او سازنده است، باقدرت نظر خود را اعلام می‌کند؛ اگر کسی بخواهد حق او را پایمال کند با کلام خود مانع می‌شود؛ از هر موقعیتی و در هر جمعی با تیز حسی به دنبال پیدا کردن افراد مؤثر و توانمند است تا با آن‌ها ارتباط بسازد.

آیا میزان موفقیت این دو فرد باهم برابر است؟! مطمئناً جواب منفی است. برای اینکه موقعیت و شرایط خودمان را به فرد دوم نزدیک‌تر و شبیه‌تر کنیم نیاز است تا کلامی اثرگذار داشته باشیم که یکی از ابزارهای قدرتمند آن مهارت حاضرجوابی است.

اهمیت حاضر جواب بودن

یکی از شرایطی که امکان دارد در آن قرار بگیریم و برای بسیاری از ما ناخوشایند باشد، زمانی است که بعضی از افراد شوخی هایی می کنند که باعث می شود ما ناراحت بشویم و یا شرایطی پیش می آید بعضی از افراد با سوال هایی که می پرسند باعث ناراحتی ما می شوند و این موضوع اهمیت بسیار زیادی پیدا می کند که ما بتوانیم پاسخ های مناسبی به آن ها بدهیم و بیان خوبی را داشته باشیم.

اگر نتوانیم در چنین شرایطی پاسخ خوبی بدهیم چه اتفاقی می افتد؟خب قطعا در شرایطی که فردی شوخی با ما می کند که اصلا دوست نداریم یا سوالی را می پرسد که ما را ناراحت می کند.

این اتفاق باعث می شود حال ما بد شود و در بسیاری از مواقع افراد می گویند که چرا در آن لحظه پاسخ شو ندادم و در بدترین حالت امکان دارد حتی حق ما ضایع شود چون نمی توانیم در شرایطی که لازم است صحبت خوبی داشته باشیم.

به یاد دارم که یکی از دوستان من فردی بود بسیار خجالتی و با بیان ضعیف، این دوست من فردی بود بسیار لاغر. نکته ناراحت کننده این بود که این دوست من هر زمانی که در جمع های دوستانه قرار می گرفت سوژه ای می شد برای خنده دیگران.

دلیل اصلی این اتفاق این بود: یکی از دوستان شروع می کرد به مسخره کردن لاغر بودن این فرد و خب باید بگویم دوست من هیچ حرفی نمی زد و یا شروع می کرد به پرخاشگری کردن و اوضاع بدتر می شد.

پس اینکه ما بتوانیم در شرایط مختلفی پاسخ های مناسبی بدهیم و یک فرد خوش بیان باشیم اهمیت بسیار زیادی دارد.

بازم تاکید می کنم که مرز بین خوش بیانی و بی ادبی بسیار باریک است و هدف ما اصلا پاسخ های بی ادبانه نیست بلکه هدف ما این است که یک صحبت بسیار خوب داشته باشیم و یک فرد خوش بیان باشیم نه یک فرد بی ادب و پرخاشگر.

اینکه ما در چه شرایطی حاضر جواب باشیم و چه پاسخ هایی بدهیم تفاوت بین خوش بیانی و بی ادبی را مشخص می کند، پس حاضر جوابی در هر شرایطی هم خوب نیست، بسته به موقعیت می تواند خوب باشد یا بد.

چگونه حاضر جواب باشیم؟

در ادامه چند راهکار بسیار خوب برای اینکه حاضر جواب باشیم به شما دوستان عزیز خواهیم گفت.

1.اولین راهکار برای اینکه یک فرد خوش بیان و حاضر جواب باشیم، پاسخ با سوال است.

به این صورت که امکان دارد فردی به شما بگوید چقدر فرد تنبلی هستی، یا چقدر خنگی. در این راهکار می توانیم از سوال استفاده کنیم و بگوییم که میشه بگی دقیقا منظورت چیه؟ میشه منظورت را دقیق تر بگی؟

این راهکار می تواند مانع از این شود که فرد به شما توهین کند و یا یک صفت مانند تنبل یا خنگ را به شما نسبت بدهد، البته دقت کنید که هر کدام از راهکارهایی که گفته می شود بنابر موقعیتی که در آن قرار داریم و رابطه ما با آن فرد می تواند مفید باشد. مسلما اگر در فضایی هستیم که پرسیدن سوال باعث می شود اوضاع بدتر شود اینکار را توصیه نمی کنم.

نکته : هیچ کدام از روش هایی که در علوم انسانی گفته می شود در همه موارد جواب نمی دهد و ما باید ببینیم که کدام روش مناسب کدام موقعیت است، مثلا اگر همین روش سوال پرسیدن را در جای مناسب آن انجام دهیم یک فرد بسیار خوش بیان خواهیم بود.

2.برای حاضر جواب بودن با طنز جواب دهید

راهکار دوم برای موقعیت هایی که فردی شما را مسخره میکند استفاده از طنز است، دوستی داشتم که موهای سرش ریخته بود و هر وقت که کسی سعی می کرد او را بخاطر موهای ریخته اش مسخره کند با طنز پاسخی می داد که این موضوع بسیار خوب جمع می شد و دیگر کسی او را مسخره نمی کرد.

مثالی دیگری که برای در گذشته اتفاق می افتاد این بود که قد من در دوران دبیرستان کوتاه بود و به نسبت هم کلاس های خودم قد کوتاه تری داشتم، اتفاقی که می افتاد این بود که اقوام ما وقتی به خانه ما می آمدن از من می پرسیدن که چرا قدت اینقدر کوتاه است و من پاسخ می دادم که ببخشید از فردا تلاش می کنم قدم بلند شود، خب آیا این پاسخ خوبی بود؟ برای بعضی مواقع بله برای بعضی مواقع هم خیر.

اگر این شیوه پاسخ گویی را به یک فردی که باهاش شوخی داریم یا می شود از طنز در صحبت با او استفاده کرد خوب است، اما فرض کنید که بزرگ خاندان این سوال را از شما بپرسد خب قطعا این پاسخ خوبی نیست.

3.برای حاضر جواب بودن پیش دستی کنید

در راهکار قبلی گفتم قد من در دوران کودکی کوتاه بود، اوایل افراد من رو مسخره می کردند اما راهکاری که من استفاده کرده بودم این بود که خودم زمانی که وارد جمع دوستان یا کلاس می شدم می گفتم کوتوله اومد، این راهکار باعث شده بود که دیگر هیچ کس حتی فکر مسخره کردن من به سرش نزند. پس این راهکار هم می تواند بسیار خوب باشد البته نه برای تمام موقعیت ها.

4.چطور می توانم بهتر باشم

راهکار بعدی این است که اگر کسی ما را مسخره کرد و ما جوابی دادیم یا حتی جوابی ندادیم باخودمان فکر کنیم که چطور می توانم پاسخ خوبی به این سوال یا این حرف بدهم، خیلی از افراد در چنین شرایطی شروع می کنند به سرزنش کردن خودشان اما هدف ما بهتر شدن است، پس از هر شرایطی برای رشد خودتان استفاده کنید و از خودتان بپرسید که چطور می توانیم پاسخ بهتری برای این شرایط بدهم.

5. برای حاضر جواب بودن بداهه گویی خود را تقویت کنید

آخرین راهکاری که برای یک حاضر جواب بودن خوب بسیار خوب است این است که مهارت بداهه گویی خود را تقویت کنیم، بداهه گویی یک مهارت است که افراد خوش بیان این مهارت را به خوبی به کار می گیرند و در شرایطی که دیگران حرفی برای گفتن ندارند این افراد بسیار خوب صحبت می کنند.

در واقع افراد بداهه گو از قبل برای شرایط مختلف آماده اند که اگر در شرایطی قرار بگیرند به خوبی می دانند چه پاسخی بدهند و چه حرفی بزنند.

دوستان عزیز تاکید می کنم تمامی راهکار هایی که در این مقاله گفته شد قطعی نیستند و همانطور که گفتم هیچ راهکاری در علوم انسانی نیست که صدرصد جواب بدهد، هر کاری برای موقعیتی خوب است. پس اگر می خواهید یک حاضر جواب حرفه ای باشید تا می توانید تمرین کنید و برای موقعیت های مختلف خودتان را آماده کنید.

ترفندهایی برای حاضر جواب بودن

اما برای این که یک بلبل زبان قهار شویم و بتوانیم از این فن سخنوری خود در لحظات سرنوشت ساز زندگی بهره مند شویم چه کنیم؟

نکته سنجی و زمان سنجی

قبل از این که بخواهید وارد بحث و شروع انتقال کلمات طعنه آمیز خود با حاضر جوابی باشید به زمان و حرف هایی که قرار است رد و بدل شود توجه کنید.

وزن افراد، زیبایی آن ها، نوع پوشش، مسائل مادی و…موضوعات خوبی برای بحث نیستند و شک نکنید اگر بخواهید وارد بحث با این موضوعات شوید قطعا دوستان خود را از دست می دهید.

جنسیت را در حاضر جواب بودن در نظر داشته باشید. اگر قرار است در مقابل دیگران حاضر جواب باشید نباید مسائلی که با حیثیت و شخصیت افراد گره خورده اند را دستاویز کار خود قرار دهید.

تفکیک دوست و دشمن

هیچ وقت با کسانی که دل خوشی از آن ها ندارید و شاید با آن ها دشمنی هم دارید به شوخی نپردازید. شوخی کردن و سپس حاضر جواب بودن در برابر شوخی کسانی که هیچ علاقه ای به آن ها ندارید کم کم به سلاحی برای هدف گرفتن غرور آن ها تبدیل می شود.

شاید یکی از علل ناپسند بودن حاضر جواب بودن میان مردم همین است. بسیاری از مردم از همین موضوع برای طعنه زدن و انتقام جویی از کسی که با او دشمنی دارند استفاده می کنند و همین باعث شده است فرد حاضر جواب بی ادب تلقی شود.

دوری از تمسخر

برخی حاضرجواب بودن را با تمسخر اشتباه می گیرند. شما حاضر جواب نیستید تا دیگران ابزاری برای تفریح شما باشند؛ شما برای به کرسی نشاندن حرفی که از نظر خودتان حق و حقیقت است شروع به جواب دادن می کنید.

توجه به عکس العمل ها

یک بعد مهم در حاضر جواب بودن در نظر گرفتن واکنش دیگران است. نگاه کنید ببینید آثار و تبعات شوخی کردن شما و ابراز کلام طعنه آمیز چگونه بوده است.

اگر دیگران واکنشی نشان نداده اند سه احتمال وجود دارد: یا کلام شما چندان خنده دار نبوده، یا مخاطب اصلا متوجه نکته ظریف کلام شده نشده است و یا این که حرف شما نوعی عبور از مرزهای ادب به شمار آمده است.

تک گویی یا گفت و گو؟

حاضر جواب بودن فرآیندی دو طرفه است. هیچ کس نمی تواند با خودش حرف بزند و برای خودش حاضر جوابی کند! زمانی که می خواهید حاضر جواب باشید خودتان را در یک تیم تصور کنید.

نوبت شما می رسد و حرف هایتان را می زنید، شوخی می کنید و طعنه می زنید؛ اما بالاخره نوبت به دیگران هم باید برسد.گاهی پر حرف بودن برخی فرصت صحبت کردن را از دیگران می گیرد؛ اما باید در این تعامل دو جانبه به حقوق دو طرف توجه داشت.

جدیت و مصمم بودن

می توانید مرزی میان جدیت و شوخ طبعی خود قائل شوید؟ میان این دو تفاوتی برای شما وجود دارد؟ اگر علاقمند به حاضر جواب بودن هستید و می خواهید در هر موقعیت از این فن در ارتباط برقرار کردن با دیگران استفاده کنید باید این تفاوت میان شوخ طبعی و جدیت را بیاموزید.

بایدها و نبایدها در حاضر جواب بودن

همانطور که گفتیم از حاضرجوابی در جواب به مزه‌پرانی دیگران، تیکه انداختن‌ها، توهین کردن‌ها، پاسخ به گستاخی‌ها، مناظره‌ها، مذاکرات تجاری سیاسی و … می‌توانیم بهره بگیریم.

نکته مهم در استفاده از حاضرجوابی این است که حاضر جوابی آسانسوری است؛ یعنی در همان چند ثانیه بعد از حمله، دفاع باید صورت گیرد. به‌محض اینکه جمله‌ای به سمت ما شلیک شد، باید جواب آن را بدهیم وگرنه دیگر جواب ما ارزشی نخواهد داشت. به عبارت دیگر بهترین حاضر جوابی دقیقاً لحظه ای پس از حمله است.

تصور کنید شما معلم هستید و یکی از شاگردانتان سر کلاس اعتبار شما تمام را هدف قرار دهد و بامزه پرانی‌هایش به شما حمله می‌کند. شما هم در این لحظه برای دفاع، چیزی به ذهنتان نمی‌رسد. کلاس می‌شود و شما فردای آن روز یادتان می‌افتد که می‌توانستید در جواب به آن حمله این پاسخ را بدهید. خنده‌دار نیست اگر در جلسه بعد که آن فرد را دیدید، جواب او را بدهید؟!

حاضر جواب بودن در روابط عاطفی کاملاً ممنوع!

حالا که دانستیم در چه موقعیت‌هایی می‌توانیم از حاضرجوابی استفاده کنیم، خوب است بدانیم که به‌هیچ‌عنوان اجازه نداریم در روابط عاطفی از آن استفاده کنیم. منظور از روابط عاطفی رابطه ما با اعضای خانواده‌مان ازجمله پدر و مادر، همسر، فرزند، خواهر، برادر و… است.

همان‌طور که قبل‌تر اشاره کردیم حاضرجوابی گلوله‌ای است در مقابل حمله‌ای که به ما شده است. قطعاً ما هیچ‌گاه نمی‌خواهیم افرادی که دوستشان داریم کوچک‌ترین خراشی بردارند چه برسد که به سمت آن‌ها گلوله‌ای شلیک کنیم. شاید آن‌ها ناآگاهانه یا ناخواسته حرفی بزنند که موردپسند ما نباشد اما ما هیچ‌گاه اجازه نداریم آن‌ها را از خود برنجانیم.

البته این اجازه را داریم که در فضای شوخی و طنز از حاضرجوابی های کوتاه و حاضر جوابی های محترمانه در مقابل افراد خانواده استفاده کنیم اما یادمان نرود که ملزم به رعایت حد و حدود دیگران هستیم.

حاضر جواب بودن در برخود با کودکان

زمانی که یک کودک مخاطب شما است حتما روی زانوان خود بنشینید. برای حاضرجواب بودن در برابر کودکان حتما از سوابق و رفتارهای گذشته آن ها به عنوان یک دستاویز استفاده کنید.

سعی کنید به ازا هر برخورد یا هر حرف کودک که چندان منطقی نیست نمونه ای از رفتار های او را پیش بکشید و هرگز در برابر حاضر جوابی او کوتاه نیایید!

حاضر جواب بودن در برخورد با زنان

شیوه برخورد با زنان متفاوت است. وقتی که قرار است سخنرانی یا خیلی معمولی صحبت کنید و یک زن طرف مقابل شما قرار دارد که باید با حاضرجوابی خود او را قانع کنید باید ابتدا شنونده خوبی باشید.

نقد همه را بشنوید و بعد از به اتمام رسیدن آن ها به دنبال پاسخ منطقی باشید. مردان بهتر است کمی هم از مهارت زبان بازی استفاده نمایند و جواب های مهیج تری را برای قانع کردن زنان پیدا کنند.

هر چه قدر که مخاطب شما بالغ تر باشد باید به دنبال جواب های محکم تر و دست حسابی تری باشید.

بیشتر بخوانید:

۱۰ راهکار طلایی برای تقویت فن بیان و سخنوری

ویدیو آموزش فن بیان و سخنوری جلسه اول (صدا سازی)