پیروزی ایران مقابل ژاپن و به ویژه بازی درخشان بازیکنان تیم ملی، قطعا بسیاری از فوتبال‌دوستان ایرانی را امیدوار کرده است تیم ملی ایران می‌تواند برای چهارمین بار قهرمان جام ملت‌های آسیا شود.
اگرچه این امیدواری مبنای محکمی دارد، ولی قطر میزبان در مرحلۀ نیمه‌نهایی را نمی‌توان دست کم گرفت. به ویژه اینکه قطر قهرمان دورۀ قبلی این مسابقات است و از فرصت کم‌نظیر تکرار قهرمانی در خانه برخوردار است.
همچنین با فرض اینکه ما راهی فینال شویم، حریف ایران در فینال به احتمال زیاد تیمِ نباز و سرسخت یورگن کلینزمن خواهد بود. یعنی کرۀ جنوبی. کلینزمن بمب انرژی و انگیزه است. کرۀ جنوبی با این مربی و با آن کاپیتان باشکوهش، سون هیونگ مین، ظاهرا تیمی است که حداقل باید دو گل عقب بیفتد تا ببازد. آن‌ها در بازی با عربستان و استرالیا ثابت کردند که اگر 1 بر صفر عقب باشند، ورق را برمی‌گردانند.
با این حال هنوز تا فینال راه در پیش است. فعلا باید به بازی با قطر فکر کنیم؛ مسابقه‌ای که البته در پرتو عبور ایران از حریف شکست‌ناپذیرش در جام ملت‌های آسیا (ژاپن)، آن هم با این نمایش عالی، چندان خطیر به نظر نمی‌رسد؛ ولی در فوتبال هر مسابقه‌ای داستان خودش را دارد.
تیم ملی ایران در برابر ژاپن با این نفرات وارد زمین شد:
بیرانوند در دروازه
در خط دفاعی از راست به چپ: رامین رضاییان، کنعانی‌زادگان، شجاع خلیل‌زاده، میلاد محمدی
امید ابراهیمی مابین خط دفاعی و خط میانی قرار داشت
در خط میانی از راست به چپ: جهانبخش، عزت‌اللهی، سامان قدوس، محمد محبی
سردار آزمون هم در خط حمله
در واقع ایران با سیستم 1-4-1-4 بازی می‌کرد. البته هنگام حمله، جهانبخش و محبی به آزمون اضافه می‌شدند و امید ابراهیمی هم به عزت‌اللهی و سامان قدوس. یعنی وقتی که حمله می‌کردیم، آرایش تیم ما 3-3-4 می‌شد.
ژاپن در این مسابقه دو یا حداکثر سه فرصت گل داشت که اولین فرصتش تبدیل به گل شد. برخلاف آنچه به نظر می‌رسد، بیرانوند روی گل ژاپن مقصر نبود. شوت هیدماسا موریتا در دقیقۀ 28، قاعدتا باید شوت پرقدرتی می‌شد و بیرانوند هم به همین دلیل سریع روی زمین پخش شد تا با پایش مانع گل شدن توپ شود.
اما چون توپ به پای موریتا نچسبید و شوت او نیم‌بند از آب درآمد، توپ با سرعتی کمتر از حد انتظار به سمت پای درازشدۀ بیرانوند رفت. در غیر این صورت، بیرانوند توپ را دفع کرده بود ولی کندی سرعت توپ مانع از آن شد که بیرانوند با پایش توپ را دفع کند بلکه توپ به پای درازشدۀ او خورد و به آن شکل وارد گل شد.
روی گل اول ژاپن، مقصر اصلی کنعانی‌زادگان بود که در بازی‌خوانی ضعیف عمل کرد و اجازه داد بازیکن ژاپنی، که از بین شجاع خلیل‌زاده و امید ابراهیمی عبور کرده بود، با یک فضای خالی مواجه شود و با ورود به محوطۀ جریمۀ ایران، دروازۀ بیرانوند را باز کند. حرکت نادرست کنعانی‌زادگان به سمت راست خودش، موجب شد فضایی خالی در سمت چپ او ایجاد شود و همان فضا راه را بر گلزنی موریتا باز کرد.
سردار آزمون در این بازی، بهترین بازیکن یا دست کم یکی از بهترین بازیکنان ایران بود. با این حال او دو بار در موقعیت گلزنی قرار گرفت ولی هر دو بار به شکلی میلی‌متری در آفساید قرار گرفته بود. موقعیت اول را گل کرد که پذیرفته نشد، دومی را نه.
نکتۀ مهم دربارۀ آزمون این است که او می‌تواند کمی عقب‌تر بازی کند تا گرفتار آفساید میلی‌متری نشود. او سرعت بالایی دارد و می‌تواند عقب‌ماندگی در استارت برای رسیدن به توپ ارسالی را با سرعتش جبران کند. بنابراین لازم نیست با مدافعین تیم حریف در یک خط بایستد که احتمال گرفتار شدنش در تله آفساید بالا باشد.
ژان پیر پاپن وقتی از مارسی به میلان رفت، مرتبا در تلۀ آفساید مدافعان لیگ ایتالیا قرار می‌گرفت و این معضلی برای میلان شده بود. اما پاپن از سطحی پایین‌تر (لیگ فرانسه) به لیگ ایتالیا آمده بود. سردار آزمون از فوتبال اروپا به جام ملت‌های آسیا آمده و نباید این قدر اسیر آفسایدگیری مدافعان حریف شود. حتی اگر بگوییم سطح فوتبال ژاپن بالاتر از اکثر تیم‌های آسیایی است، سردار دست کم در بازی با قطر نباید بهترین فرصت‌ها را در آفساید بدست آورد.
تیم ایران مقابل ژاپن تا دقیقۀ 98 تعویضی نداشت. و این یعنی ما بدون حتی یک تعویض، مدعی اول قهرمانی را از میدان به در کردیم. آن هم پس از نبردی 120 دقیقه‌ای مقابل سوریه.
در خط دفاعی ما، کنعانی‌زادگان فیزیک بدنی خوبی دارد ولی چندان تیزهوش نیست. او در بازی با ژاپن دست کم در دو صحنه اشتباه آشکار داشت که اولی منجر به گل ژاپن شد. قطری‌ها سرعت ژاپنی‌ها را ندارند ولی تکنیکی‌اند. یعنی اگر کنعانی‌زادگان در بازی با قطر کاملا استوار نباشد، ممکن است از میانۀ خط دفاع دوباره ضربه بخوریم. باید دید قلعه‌نویی تا چه حد از بازی کنعانی‌زادگان مقابل ژاپن رضایت دارد. با این حال از حق نباید گذشت که گل دوم ایران در بازی با ژاپن، محصول حضور موثر کنعانی‌زادگان در محوطۀ جریمۀ ژاپن بود.
سیستم 1-4-1-4 که در هنگام دفاع کردن به 1-5-4 هم تبدیل می‌شد، انتخاب هوشمندانه‌ای از سوی قلعه‌نویی بود. احتمالا با بازگشت طارمی به ترکیب تیم، قلعه‌نویی مقابل قطر با دو مهاجم بازی خواهد کرد.
اگرچه پیروزی ایران مقابل ژاپن بسیار خوشایند بود، ولی واقعیت این است که این ژاپن تیمی افت‌کرده بود. ژاپن در بازی با ایران تقریبا فقط یک فرصت گل صد در صد داشت. یکی دو فرصت نیم‌بند هم البته نصیبش شد. ولی در کل نتوانست آن تیم تهاجمی و سرعتی همیشگی باشد. در خط دفاع نیز، چنانکه قبلا گفته بودیم، ضعف اساسی داشت و همین ضعف کار دستش داد.
قطر اما در مرحلۀ گروهی گلی دریافت نکرد و در کل پنج بازی‌اش در این جام، دو گل خورده. بنابراین به نظر می‌رسد ایران برابر قطر با خط دفاعی محکم‌تری (نسبت به بازی با ژاپن) مواجه خواهد شد و همین نکته شاید دال بر ضرورت بازی کردن با دو مهاجم باشد. یعنی بازگشت به سیستم 2-4-4 احتمالا مناسب‌تر از تکرار سیستم 1-4-1-4 باشد. اگرچه تاکتیک نهایتا مهم‌تر از سیستم است و به یک معنا می‌توان گفت که سیستم بازی یک تیم، بخشی از تاکتیک آن تیم برای هر بازی است.
تیم ملی ایران در ده دورۀ گذشتۀ جام ملت‌های آسیا، شش دوره در مرحلۀ نیمه‌نهایی متوقف شده. این بار زمین و زمان داد می‌زنند که نوبت عبور ما از این مرحله است. اما تقدیر بی تدبیر رقم نمی‌خورد. قلعه‌نویی تیمش را با سیستم و تاکتیک و ترکیب مناسبی روانۀ بازی با ژاپن کرد. در بازی با قطر نیز این هوشمندی باید تکرار شود.
او باید راه باز شدن خط دفاعی قطر را پیدا کند و البته تیمش را به لحاظ روانی آماده کند تا مغلوب جو ورزشگاه نشود. اگر بازی ایران و قطر به پنالتی بکشد، هر دو تیم در این جام برای بار دوم به ضیافت پنالتی‌ها می‌روند. ولی احتمالا کار ما سخت‌تر است چراکه بازیکنان ما در برابر سوریه تمام پنالتی‌ها را گل کردند و تکرار این کار کمی دشوار است. بنابراین قلعه‌نویی بهتر است به فکر شکست قطر در جریان بازی باشد.
ایران در جام ملت‌های آسیا تا به حال موفق به شکست ژاپن نشده بود. ما در سال 1988 در مرحلۀ گروهی در دیدار با ژاپن به تساوی بدون گل قناعت کردیم. در 1992 در سومین بازی مرحلۀ گروهی 1 بر صفر مغلوب ژاپن شدیم و ناباورانه از جام حذف شدیم. در سال 2004 باز در مرحلۀ گروهی با ژاپن به تساوی بدون گل رسیدیم. در سال 2019 هم که در نیمه‌نهایی 3 بر صفر مغلوب ژاپن شدیم.
برد روز شنبه اولین برد ما مقابل ژاپن در جام ملت‌های آسیا بود. اگر کی‌روش چهار سال قبل به شیوۀ دفاعی همیشگی‌اش بازی نکرده بود، بسیار محتمل بود آن بازی را هم ببریم و به فینال برسیم. خوش‌بختانه قلعه‌نویی تفکر هجومی دارد و این تیم لبریز از بازیکنان هجومی را با سیستم و تاکتیک دفاعی روانۀ میدان نمی‌کند و همین به بازیکنان تیم ملی ایران اجازه می‌دهد با تمام توانشان به سمت دروازۀ حریف حمله کنند.
خوش‌بختی دیگر برای تیم ملی ایران این است که جو سیاست‌زدۀ سال قبل، فروکش کرده و الان دیگر نفرت‌پراکنی چندانی علیه بازیکنان تیم ملی صورت نمی‌گیرد. حتی شبکۀ ایران‌اینترنشنال که سال گذشته حاضر نبود تیم کی‌روش را تیم ملی بنامد، دیشب پس از پیروزی ایران مقابل ژاپن، تیتر زد: بازگشت رؤیایی تیم ملی…
اهورا جهانیان