تاریخ دقیق جشن امردادگان در تقویم ایران
تاریخ جشن امردادگان در تقویم سال 98 برابر است با دوشنبه 7 مرداد ماه.
هفتمین روز از ماه مرداد، یکی از جشن‌های دوازدگانه سالیانه ایرانی در روزهای هم نام شدن روز و ماه است و برای گرامی‌داشت منش و کُنش و خویش‌کاری امرداد به مفهوم جاودانگی است. امرداد نام ششمین و به عبارتی هفتمین و آخرین امشاسپندان است. در آئین زرتشت، خرداد و امرداد، امشاسپندان کمال و دوام در جهان مینوی و پرستاران آب و گیاه در جهان خاکی، همواره در کنار هم جای دارند.
از جلوه های این ماه، طبیعت سبز، بی مرگی طبیعت، وفور نعمت، وفور میوه، فراوانی آب رودها، آبشارها و رودخانه ها، گل های بسیار زیبا با رنگهای شاد و فرحبخش و آسمانی صاف پر از ستاره می باشد.
جشن امردادگان
امرداد نام ششمین و به عبارتی هفتمین و آخرین امشاسپندان است. در آئین زرتشت، خرداد و امرداد، امشاسپندان “کمال” و “دوام” در جهان مینوی و پرستاران آب و گیاه در جهان خاکی ، همواره در کنار هم جای دارند.
واژه امرداد که اوستایی آن “امرتات” ameretat است ، از سه بخش درست شده است : “ا+ مر+ تات”.
بخش نخست پیشوند نفی است ؛ بخش دو، از ریشه مصدری “مر” mar به معنی “مرگ” است و جزء سوم پسوند “تات” است به معنای “کاملی” ، “رسایی” و “سالمی” . بنابراین “امرتات” (امرداد=مرداد) یعنی بی مرگی (نامیرایی=جاودانگی=دوام جاودان) .
این نام در اوستا، به ویژه گاتها صفتی است از برای اهورا مزدا، یعنی مظهر زوال ناپذیری و پایندگی خداوند است. اما در جهان خاکی نگهبانی و سرپرستی گیاه و رستنی با وی می باشد.
روز هفتم هر ماه ، امرداد نام دارد و مطابق معمول روز هفتم از ماه امرداد، جشن امردادگان برگزار می شد که در دوران باستان و عصر ساسانی و پس از آن مراسم و آدابی در دشت و فضای باز انجام می شد. موبد اردشیر آذرگشسب می نویسد که چون امرداد ، فرشته جاودانی و بی مرگی است و در عالم جسمانی نگهبان نباتات و روییدنیها می باشد، می توانیم به حدس قریب به یقین بگوییم که پدران ما در این روز به باغها و مزارع خرم و دل نشین دور از محوطه شهر می رفتند و طی مراسمی این جشن را با شادی و سرور در هوای صاف و در دامن طبیعت برگزار می کردن. گل ویژه امرداد، زنبق است.
تغییر تلفظ نام اَمرداد
ماه اَمرداد و جشن اَمردادگان امروزه به نام مردادگان، در بین مردم رایج است. مرداد به معنی نیستی و مرگ است اما وقتی که حرف الف در اول آن قرار می‌گیرد آن را نفی می‌کند و به بی مرگی و جاودانگی، تغییر معنی می‌دهد. زیرا امرتات در زبان اوستایی و امرداد در زبان پهلوی، از ششمین امشاسپندان و یکی از صفات اهورامزدا در گاتها است که دلالت بر بی مرگی و جاودانگی و زوال ناپذیری اهورامزدا دارد.
جشن امردادگان در زراتشت نامه
در مورد جشن امردادگان در زراتشت نامه چنین سروده شده است:
چو گفتار خردادش آمد به سر
همان گاه امرداد شد پیش تر
چو گفتار خردادش آمد به سر
همان گاه امرداد شد پیش تر
سخن گفت دربارهٔ رستنی
که زرتشت گوید ابا هر تنی
نباید به بیداد کردن تباه
به بیهوده برکندن از جایگاه
کزو راحت مردم و چار پاست
تبه کردن او، نه راه خداست
مراسم جشن باستانی امردادگان
در این روز، ایرانیان به کنار چشمه و باغ و مزارع می رفتند و پس از شادی و جشن، به پرستش و نیایش خداوند می پرداختند. درباره چگونگی اجرای مراسم اطلاعات چندانی در دست نیست اما ایرانیان امروزه با سرود و نیایش و سخنرانی درباره شناخت و نزدیک شدن به خداوند، جشن را برگزار میکنند.
ابوریحان بیرونی در آثارالباقیه درباره نگهبانی امشاسپند امرداد از گیاهان می گوید:
مرداد ماه که روز هفتم آن مرداد روز است و آن روز را به انگیزه ی پیش آمدن دو نام با هم جشن می گرفتند. معنای مرداد آن است که مرگ و نیستی نداشته باشد و مرداد فرشته ای است که به حفظ گیتی و اقامه ی غذاها و دوایی که اصل آن نبات است و مزید جوع و ضرر و امراض هستند، موکل است.
خیام در نوروز نامه نوشته است :
« مرداد ماه یعنی خاک، داد خویش بداد از برها و میو های پخته که در وی به کمال رسد و نیز هوا در وی مانند غبار خاک باشد و این ماه میانه تابستان بود و قسمت او از آفتاب، مر برج اسد را باشد.»
نیاکان ما در این روز به باغها و مزارع خرم و دلنشین می رفتند و پس از نیایش این جشن را با شادی و سرور در هوای صاف و در دامن طبیعت برگزار می کردند. جشن امردادگان بر تمامی ایرانیان فرخنده باد.