به گزارش سایت طلا، زلزله، لرزش و جنبش و تکان خوردن زمین است که به دلیل آزاد شدن انرژی تخلیه شده از سنگ‌ها در گسل‌های پوسته زمین در مدّتی کوتاه روی می‌دهد.
محلّی که منشأ زمین‌لرزه است و انرژی از آن جا خارج می‌شود را هایپوسنتر و نقطهٔ بالای کانون در سطح زمین را مرکز سطحی زمین‌لرزه می‌گویند.
پیش از وقوع زمین‌لرزه اصلی معمولاً زلزله‌های نسبتاً خفیف‌تری در منطقه روی می‌دهند که به پیش‌لرزه معروفند. به لرزش‌های بعدی زمین‌لرزه نیز پس‌لرزه می‌گویند که با شدّت کمتر و با فاصلهٔ زمانی گوناگون میان چند دقیقه تا چند ماه رخ می‌دهند. هر چقدر تعداد پیش لرزه‌ها بیشتر باشند، مقدار ریشتر زمین لرزه اصلی، کمتر است.
در تاریخ ۲۲ می سال ۱۹۶۰، زمین‌لرزه ویرانگری جنوب شیلی را به مدت ده دقیقه لرزاند. به‌طوری‌که مردم نمی‌توانستند روی پاهای خود بایستند. بر اساس گزارش‌ها، شکاف‌هایی در جاده‌ها ایجاد شدند و ساختمان‌ها فروریختند.
زمین‌لرزه ولدیویا که نام آن برگرفته از نزدیک‌ترین شهر به مرکز زمین‌لرزه است، با بزرگی تقریبا ۹٫۵ ریشتر بزرگترین زلزله ثبت‌شده در تاریخ است. اما آیا زلزله‌های بزرگ‌تری نیز ممکن است رخ دهند؟
دانشمندان زمین‌شناسی معتقدند که پاسخ مثبت است. اگرچه احتمال وقوع زلزله بزرگ‌تر بسیار کمتر است. درحالی‌که زمین‌لرزه‌ای به بزرگی بیش از ۹٫۵ ریشتر می‌تواند اتفاق بیفتد، نیازمند آن است که تکه بزرگی از پوسته به‌یک‌باره بشکند؛ یعنی به حرکت گسلی بسیار عمیق و بسیار طولانی نیاز دارد.
وندی بوهون، زمین‌شناس زلزله گفت: مکان‌های بسیار کمی روی زمین وجود دارند که چنین چیزی بتواند اتفاق بیفتد. زمین‌لرزه دارای بزرگی ۹٫۵ ریشتر احتمالا نزدیک حد بالای چیزی است که سیاره می‌تواند تولید کند و بزرگی ۱۰ ریشتر بسیار بعید است.
بوهون گفت: زلزله‌ای به این بزرگی برای زمین غیر واقع‌بینانه است.
بزرگی زلزله سنجه‌ای است که مقدار انرژی آزادشده در طول زلزله را نشان می‌دهد و با شدتی که زلزله احساس می‌شود، کمی فرق دارد.
شدتی که زلزله احساس می‌شود، می‌تواند تحت‌تاثیر فاصله فرد از مرکز زلزله و شرایط زمین قرار گیرد. زلزله یکسانی می‌تواند برای فردی که روی خاک سست ایستاده است، در مقایسه با فردی که روی بستر سنگی محکم ایستاده، قوی‌تر احساس شود.
بزرگی زمین‌لرزه به سطح کل گسل نیز بستگی دارد که می‌شکند. این امر به میزان فرو رفتگی گسل تا عمق در پوسته زمین و تکه‌ای که شکسته می‌شود، بستگی دارد.
محدودیت‌های فیزیکی برای مقدار سطحی که می‌تواند شکسته شود، وجود دارد. عمیق‌ترین گسل‌ها در مناطق فرورانش وجود دارند؛ یعنی محلی که یک صفحه تکتونیکی به زیر صفحه دیگر می‌لغزد. اگرچه در عمق بیشتر سنگ‌ها چنان گرم هستند که حالت نرم دارند که به‌جای شکستن خم می‌شوند.
عوامل تاثیر گذار در بزرگی زلزله
طبق تحقیقات دانشمندان زمین‌لرزه‌ها می‌توانند در عمق ۸۰۰ کیلومتری زیر سطح زمین رخ دهند. اکثر زمین‌لرزه‌های عمیق لرزش چندانی در سطح ایجاد نمی‌کنند. زمین‌لرزه‌هایی که در چند ده کیلومتر بالای پوسته رخ می‌دهند، برای مردم خطرناک‌تر هستند.
هیدی هیوستون، زمین‌شناس زلزله در دانشگاه کالیفرنیای جنوبی، گفت: گسل‌هایی که بیشترین توانایی را در ایجاد زمین‌لرزه‌های بزرگ و ویرانگر دارند، گسل‌های شیبی در نواحی فرورانش هستند. گسل‌های شیبی گسل‌هایی هستند که به‌جای حالت عمودی حالت موربی دارند و دارای بزرگترین سطح سنگی هستند که می‌توانند در هم گیر کنند و با ایجاد تنش درنهایت بشکنند.
هیوستون ادامه داد: اندازه صفحه گسل شیبی بزرگترین عامل کنترل‌کننده حداکثر اندازه زلزله است و صفحه‌های گسل در نواحی فرورانش می‌توانند بزرگ‌تر باشند.
به‌گفته بوهون، حتی گسل‌های ناحیه فرورانش به‌یک‌باره شکسته نمی‌شوند و معمولا چیزی مانند کوه زیردریایی یا تغییر در نوع یا هندسه سنگ مانع آن‌ها می‌شود و این امر موجب می‌شود بخشی از گسل نسبت‌به بخشی که مجاور آن قرار دارند، در برابر تنش مقاوم‌تر باشد.
هیوستون گفت، عامل دیگری که در بزرگی زلزله نقش دارد، میزان حرکت یا لغزش گسل است. به‌عنوان یک قاعده، نواحی کوچک‌تر گسلی که درحال شکستن است، کمتر از نواحی بزرگ‌تر می‌لغزند.
بنابراین، درحالی‌که زمین‌لرزه ۵ ریشتری می‌تواند چند سانتی‌متر بلغزد (فاصله‌ای که احتمالا نمی‌تواند موجب شکستن سطح زمین شود) زمین‌لرزه ۹ ریشتری ممکن است حدود ۲۰ سانتی‌متر یا بیشتر بلغزد.
سرجیو بارینتوس، زلزله‌شناس دانشگاه شیلی که از زلزله بزرگ شیلی جان سالم به در برد، در سال ۲۰۱۶ گفت: زمین‌لرزه سال ۱۹۶۰ به دلیل نحوه کشیده شدن زمین مساحت این کشور را افزایش داد.
درک بزرگی زلزله
مقیاس بزرگی زلزله می‌تواند به‌طور ناخواسته تفاوت بین زمین‌لرزه‌های بسیار بزرگ را پنهان کند. این مقیاس خطی نیست؛ بلکه لگاریتمی است. به ازای هر واحدی که افزایش پیدا می‌کند، حرکت زمین ده برابر و مقدار انرژی آزادشده ۳۲ برابر بیشتر می‌شود.
بوهون برای توضیح بزرگی زلزله از مثال شکستن یک دسته اسپاگتی استفاده می‌کند.
اگر شکستن یک رشته اسپاگتی معادل زلزله ۵ ریشتری باشد، برای آزاد شدن انرژی زلزله ۶ ریشتری باید ۳۲ رشته اسپاگتی را بشکنید.
در مقیاس اسپاگتی، مقیاس ۷ مانند شکستن ۱۰۲۴ رشته، مقیاس ۸ مانند شکستن ۳۲۷۶۸ رشته و مقیاس ۹ مانند شکستن ۱۰۴۸۵۷۶ است.
همان‌طور که این مثال نشان می‌دهد، تفاوت بین زلزله ۸ و ۹ ریشتری از نظر انرژی که آزاد می‌شود، خیلی بیشتر از تفاوت بین زلزله ۵ ریشتری و زلزله ۶ ریشتری است.
بنابراین افزایش بزرگی زمین‌لرزه از ۹٫۵ به ۹٫۶ ریشتر، در مقایسه با افزایش بزرگی زمین‌لرزه از ۵٫۵ به ۵٫۶ ریشتر، مستلزم شکسته‌شدن سطح بسیار بزرگ‌تری از یک گسل است.
بزرگترین زلزله در ایران
زلزله رودبار در ۳۱ خرداد سال ۱۳۶۹ در نزدیکی شهر رودبار به وقوع پیوست. ارتعاشات زلزله تا شعاع ۱۰۰ کیلومتری از مرکز زمین‌لرزه موجب خسارات جانی و مالی فراوان شد. اثر لرزش زلزله رودبار حدودا ۶۰ ثانیه احساس شد. این زمین‌لرزه در یک منطقه پرتراکم از نظر جمعیت اتفاق افتاد؛ به طوری که علاوه بر روستاهای موجود در منطقه، چندین شهر مهم کشور نیز تحت تأثیر آن قرار گرفتند.
محققان زمین لرزه، مرکز زلزله را حدود ۱۹ کیلومتری از سطح زمین اعلام کردند. بر اساس گزارش‌ها حدود ۳۷ هزار نفر بر اثر این رویداد جان خود را از دست دادند. بیش از ۲۰۰ هزار واحد مسکونی تخریب شدند و خسارات عمده‌ای به تأسیسات و اماکن عمومی در استان های گیلان و زنجان که متأثر از این زمین‌لرزه بودند، وارد آمد و حدود ۵۰۰ هزار نفر بی‌خانمان شدند.