نشست علمی چشم انداز هیدروپلیتیک ایران به همت انجمن ژئوپلیتیک ایران، انجمن اسلامی دانشجویان دانشکده های کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران و مجمع انجمن های اسلامی دانشجویان آلمان در روز ۲ دی ۱۴۰۰ به صورت برخط برگزار شد.
به گزارش سلام نو، در ابتدای این نشست دکتر کاویانی راد، دانشیار دانشگاه خوارزمی به بررسی تنش های هیدروپلیتیک حوضه های آبریز در ایران پرداخت.
او در این خصوص گفت: طی چند دهه گذشته رویکرد ایدئولوژیک خودکفایی کشاورزی برای تأمین امنیت غذایی، بدون فراهم بودن زیر ساخت ها، به تهی سازی و نابودی منابع آب زیرزمینی کشور انجامیده است. این در حالی است که دگرش های اقلیمی نیز در قالب کاهش بارش و خشکسالی های پیاپی به این وضعیت ناگوار دامن زده است. به عوامل ذکر شده، افزایش بارگذاری های محیطی را نیز اضافه کنید.
او افزود: طی همین بازه زمانی ده ها طرح انتقال آب از زاگرس مرکزی به حوضه آبریز فلات مرکزی به سرانجام رسید بی آنکه به پیامدهای ناگوار ماندگار آنها در مبدأ توجه شود. زاگرس مرکزی دیگر آب مازادی برای انتقال ندارد، اما نیازهای آبی حوضه مرکزی سیری ناپذیر و فزاینده است. حوضه آبریز شرق، قره قوم و آبخوان های دشت خراسان رضوی سال هاست که تهی شده و درگیر پدیده خطرناک فرونشت شده اند و امنیت آبی آنها به رودهای فرامرزی هیرمند و هریرودی وابسته است که از کشور بی ثبات افغانستان با کارگزارانی فزون خواه در بخش آب سرچشمه می گیرند. در شمال باختری کشور هم با نگرش به وابستگی بخش های گسترده از این ناحیه به رود ارس، بروز خشکسالی های پیایی، افزایش نیازهای آبی کشورهای بالادست رود و سیاست های تنش آمیز هیدروپلیتیک این کشورهای حوضه آبریز ارس امکان خشکیدن این رود بالاست. در حوضه آبریز ارومیه نیز کندن بی رویه چاه های آب برای آبیاری زمین های کشاورزی و سیاست گذاری نادرست گسترش کشاورزی به نابودی منابع آب زیرزمینی و خشکیدن دریاچه ارومیه انجامیده است. این رخدادها بیشتر در نواحی آذری نشین بوده، اما چاره بازگرداندن دریاچه را در انتقال آب از نواحی کردنشین دیده اند که آب این نواحی بخشی از نیازهای آبی کردستان عراق را فراهم می کرد. امکان اینکه در آینده نزدیک به ویژه با تشدید خشک سالی، درگیرهای آب پایه سرشت و کار کردی قومی بیابد بالاست.
این استاد دانشگاه همچنین در این خصوص به ارائه راهکار هایی پرداخت از جمله آنکه:
- با توجه به بارش محدود در کشور، زین پس، پیگیری امنیت غذایی کشور از راه گسترش کشاورزی طرحی ناممکن خواهد بود؛
- پیگیری و انجام طرح های آبخوان داری و آبخیزداری در سیاست گذاری های کلان، با توجه به دگرش های اقلیمی و بروز سیلاب ها؛
- برپایی سازه ها و سامانه های تصفیه فاضلاب ها و پساب های شهری و ارسال آن برای کشاورزی و تغذیه آبخوان های شهری؛
- بهره گیری از فناوری های نوین تشخیص جاهای هدر رفت و رفع آن؛
- فرهنگ سازی در قالب برانگیختن شهروندان به کاهش مصرف آب شیرین و افزایش هزینه مشترکان مصرف برای کاستن از مصرف؛
کاویانی راد همچنین بیان کرد: پس از آنکه این دست رویه گذاری ها و سیاست گذاری ها انجام و به سرانجام رسیدند و چالش آب شیرین هنوز پایدار بود، طرح شیرین سازی و انتقال آب از دریاهای پیرامونی گریزناپذیر می شود.باید بپذیریم هیچ یک از حوضه های آبریز ایران به ویژه حوضه آبریز زاگرس میانی مازاد آب ندارند. از این رو، از این پس هیچ گونه طرح انتقال بین حوضه ای طراحی و انجام نخواهند شد. جهت تامین آب شرب برخی استان های دامنه جنوبی زاگرس نیز، میتوان از شیرین سازی آب دریای خزر بهره برد که البته بسیار پر هزینه است و برای استفاده ی صنعتی و کشاورزی، غیرقانونی خواهد بود.
در ادامه این نشست دکتر حسین مختاری هشی، استادیار جغرافیای سیاسی دانشگاه اصفهان به بررسی علل و عوامل بحران های آب و هیدروپلیتیک با تاکید بر زاینده رود پرداختند.
به گفته او بحران آب مسئله ای مدیریتی و حاکمیتی بوده و پدیده ای انسان ساخت می‌باشد که با ضعف مدیریت در حوزه افزایش جمعیت و توزیع آن و همچنین شدت و توزیع فعالیت های اقتصادی در فضاهای جغرافیایی ارتباط دارد.
او در ادامه با اشاره بر اینکه متوسط حجم کل بارش سالانه استان اصفهان ۱۷ میلیارد مترمکعب بوده و فقط ۵ میلیارد متر مکعب آن تجدید پذیر است به برخی تبعات بحران آب از جمله خطرات فرونشست اراضی این استان اشاره کردند و در پایان به ارائه راهکار هایی جهت جلوگیری از بحران بیشتر از جمله خروج صنایع آب بر از این استان، توجه به جغرافیای اقتصادی در هنگام بارگذاری صنایع جدید و همچنین خصوصی سازی صنایع آب‌بر پرداختند. دبیر این نشست علمی دکتر هادی ویسی، هیئت علمی دانشگاه پیام نور نیز به نکاتی در این خصوص پرداختند.
همچنین فرهنگیان حوزه جغرافیا نیز در این نشست به عنوان مهمان حضور داشتند.